Cumhuriyet Dönemi Kadına Tanınan Sosyal Ve Siyasal Haklar

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-30-2012

Hatı Çırpan(Satı Kadın- Ankara ): 1890’da Kazan’da doğdu

Milli savaşta malûl olmuş bir askerin eşiydi

Beş çocuğu vardı

Çiftçilikle uğraşan Satı Kadın hususi eğitim gördü

Seçildiğinde Kazan Köyü muhtarıydı

Bir dönem milletvekilliği yaptı

Türkan Örs Baştuğ (Antalya): 1900’de Üsküdar’da doğdu

İstanbul Darülfünunun Felsefe Şubesinden mezun oldu

Fransızca biliyordu

Uzmanlık alanı felsefe, sosyoloji ve eğitimdi

Üsküdar Kız Sanat Mektebinde müdürlük yaptı

Seçimden önce Feyziâti Lisesi Kız kısmı müdürlüğündeydi

İki dönem milletvekilliği yaptı

Sabiha Gökçül Erbay (Balıkesir ): 1900’da Bergama’da doğdu

İstanbul Kız Muallim Mektebinde ve Yüksek Kız Muallimin İhzari (hazırlık) kısmında okumuştur

İzmir Kız Muallim Mektebinde edebiyat öğretmenliği ve müdürlük yapmıştır

Adana Lisesi ve İstanbul Erenköy Kız Lisesinde de öğretmenlik yapan Gökçül V

Dönemde Balıkesir, VI

ve VII

Dönemde ise Samsun milletvekili olmuştur

TBMM Başkanlık Divanı Katip üyeliğinde de bulunmuştur

Şekibe İnsel (Bursa): 1886’da İstanbul’da doğdu

Ortaokul mezunuydu

Almanca biliyordu

Seçilmeden önce çiftçilikle uğraşıyordu

V

Dönemde milletvekiliydi

Hatice Özgener (Çankırı): 1865’te Selanik’te doğdu

Rüşdiye ve hususi öğrenim gördü

Rumca bilen Özgener milletvekili olmadan önce Darüleytam Müdürlüğünden emekli bir maarifçiydi

1936 ara seçiminde parlamentoya girdi

Huriye Öniz Baha (Diyarbakır): 1887’de İstanbul’da doğdu

Tahsilini Londra Üniversitesi kadın kısmında Betford Kolej’de pedagoji eğitimi görerek tamamladı

İngilizce bilen Öniz İstanbul Kız Muallim Mektebi ile eski İnas İdadisinde pedagoji ve uygulama dersi ile ev idaresi derslerini okuttu

Balkan Harbinden sonra muhacirlere açılan kurslarda ders vermiş ve türlü hayır işlerinde çalışmış, Hilal-i Ahmer’in açtığı kursa giderek gönüllü hastabakıcı olmuştur

Milletvekili seçilmeden önce Türkçe öğretmenliği yapmaktaydı

Yeniköy Rum Mektebinde de öğretmenlik yapan Öniz, 1950’de vefat etti

Fatma Memik (Edirne): 1903’te Safranbolu’da doğdu

İlköğrenimine Safranbolu’da başlayan Memik sekiz yaşında İstanbul’a geldi

Burada Beyazıt İnas numune Mektebi ile Bezm-iâlem Valide Sultan Mektebinde okuduktan sonra Tıbbiye’ye girdi

Tıbbiye’den 1929’da birincilikle mezun oldu ve Gureba Hastanesinde çalıştı

Dahiliye uzmanı olan Memik seçilmeden önce Gureba Hastanesi Poliklinik Şefi idi

V

, VI

, VII

, Dönem Edirne Milletvekilliği yapan Memik 1991’de vefat etti

Nakiye Elgün(Erzurum ):1882’de İstanbul’da doğdu

Kız Muallim Mektebi mezunu olan Elgün ,ülkemizin en eski eğitimcilerinden biri olarak biliniyor

İstanbul Kız Lisesi müdürü iken,1930’da İstanbul Şehir Meclisine ilk kadın üye olarak seçildi

Daimî Encümende üye olarak kaldı

3 dönem Erzurum milletvekilliği yaptı

Fakihe Öymen (İstanbul): 1900’de İşkodra’da doğdu

Darülfünunun Coğrafya bölümünden mezun oldu

Fransızca bilen Öymen, Maarif ve Coğrafya uzmanıydı

Bursa Kız Muallim Mektebinde tarih ve coğrafya öğretmenliği ve Bursa Kız Lisesi Müdürlüğü yaptı

V

, VI

, VII

Dönem İstanbul, VIII

Dönem Ankara Milletvekilliği yapan Öymen, 1983’te vefat etti

Ferruh Güpgüp (Kayseri ): 1891’de Kayseri’de doğdu

Öğrenimi hususi olan Güpgüp Arapça biliyordu

Biçki dikişle de ilgilendi ve Kayseri CHF Vilâyet İdare Heyeti ile Belediye Meclisi üyeliğinde bulundu

Bahire Bediş Morova Aydilek(Konya): 1897’de Bosna’da doğdu

Bolu orta mektebinden mezun oldu

Bolu Kız Sanat Okulu’nda resim öğretmenliği yaptı

Seçimden önce Bolu Belediye Meclisi üyesiydi

V

Dönemde milletvekilliği yaptı

Mihri Bektaş (Malatya): 1895’de Bursa’da doğdu

Amerikan Kız Koleji Mezunuydu

Fransızca ve İngilizce biliyordu

Robert Kolej’de İngilizce öğretmenliği yaptı ve CHF Kütüphane Encümenine seçildi

V

, VI

, VII

Dönemlerde Malatya Milletvekilliği yaptı

Meliha Ulaş (Samsun): 1901de Sinop’ta doğdu

Darülfünun’un Edebiyat Şubesinden mezun oldu

Fransızca ve İngilizce biliyordu

İstanbul Kandilli Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği ile beş yıl Erzurum Kız Muallim Mektebinde başmuallimlik ve edebiyat öğretmenliği yaptı

Seçilmeden önce Samsun Lisesi’nde edebiyat öğretmeniydi

V

ve VI

Dönem Samsun Milletvekilliği yapan Ulaş 1942’de vefat etti

Esma Nayman (Seyhan): 1899’da İstanbul’da doğdu

Lise mezunuydu

Fransızca, İngilizce ve Rumca biliyordu

Belediyecilik alanında uzmandı

Adana Belediye Meclisi üyeliğinde bulundu

Bir dönem milletvekilliği yapan Nayman 1967’de vefat etti

Sabiha Görkey (Sivas ): 1888’de Üsküdar’da doğdu

Üsküdar Kız Sanayi Mektebinden sonra Darülmuallimat’ı bitirdi

1917’de Darülfünun’un Riyaziye Şubesinden mezun oldu

Fransızca bilen Görkey Kız Muallim Mektebi Müdür ve Muallimliklerinde bulundu

Seçilmeden önce Tokat orta mektebinde Riyaziye öğretmeniydi

Seniha Hızal(Trabzon ): 1897’de Adapazarı’nda doğdu

İlk öğrenimini İstanbul Fatih Rüşdiyesi’nde, orta öğrenimini Kız Sanat Mektebi’nde yüksek öğrenimini ise Darülfünun Fen Fakültesi’nde tamamladı

(1918) Fransızca bilen Hızal, Darülmuallimat ve Erenköy Kız Lisesi Müdürlüğü’nde bulunduktan sonra Maarif Umum Müfettişliği’ne tayin edildi

Kendisi Türkiye’de ilk kadın müfettiş olarak bilinmektedir

İstanbul Kız Muallim Mektebi Müdürlüğü ile Fevziye Lisesi Müdürlüğünde bulundu

Selçuk Kız Sanat Okulu’nda da öğretmenlik yaptı

Şişli’de açtığı ilk ve orta tahsilli Yeni Türkiye Özel Mektebi’nde müdürlük ve öğretmenlik yaptı

Benal Nevzad İstar Arıman (İzmir ): 1903’te İzmir’de doğdu

İlk ve orta öğrenimini İzmir’de yaptı

1921’de Paris Sorbonne Üniversitesi’nin Edebiyat bölümünden mezun oldu

Döndükten sonra Hilâliahmer ve Himaye-ietfal gibi yerlerde sosyal faaliyetlerde bulundu

CHF vilayet heyeti üyeliği de yapan Arıman, Fransızca ve Rumca biliyordu

Uzmanlık alanı belediyecilik, sosyoloji ve edebiyattı

İzmir Belediye üyeliği de yapan Arıman, V, VI

,VII

, ve VIII

Dönemde İzmir Milletvekilliği yaptı

1990’da vefat etti

Görüldüğü gibi seçilen kadınların bir kaçı istisna edilirse, büyük çoğunluğu eğitim ve kültür seviyeleri itibariyle oldukça yüksekti

Londra ve Paris Sorbonne mezunu olanların yanısıra, Darülfünun mezunu kadınlar çoğunluktaydı

İçlerinden biri köylü kadınların temsilcisi olarak Atatürk tarafından bizzat önerilen ve Ankara’nın tek kadın adayı olarak seçilen hususi eğitimli “Satı Kadın (Hatı Çırpan)” ile diğeri ortaokul mezunu olan ve çiftçilikle uğraşan Bursa mebusu Şekibe İnsel hariç tutulursa diğerleri en az lise ve yüksek okul mezunuydu

Seçilmeden önce siyasal deneyimi olanların yanısıra birkaç dil bilen eğitimci hanımlar çoğunluktaydı

Bunlardan beşi okul müdürü ,altısı Belediye Meclisi üyesi,ikisi çiftçi ikisi öğretmen,biri muhtar,biri doktor, biri de emekli eğitimciydi[21]

Görüldüğü gibi bu dönemde seçilen kadınların %70’e yakını (11’i) yüksek öğrenimli eğitimcidir

08-30-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Cumhuriyet Dönemi Kadına Tanınan Sosyal Ve Siyasal Haklar Hatı Çırpan(Satı Kadın- Ankara ): 1890’da Kazan’da doğdu Milli savaşta malûl olmuş bir askerin eşiydi Beş çocuğu vardı Çiftçilikle uğraşan Satı Kadın hususi eğitim gördü Seçildiğinde Kazan Köyü muhtarıydı Bir dönem milletvekilliği yaptı Türkan Örs Baştuğ (Antalya): 1900’de Üsküdar’da doğdu İstanbul Darülfünunun Felsefe Şubesinden mezun oldu Fransızca biliyordu Uzmanlık alanı felsefe, sosyoloji ve eğitimdi Üsküdar Kız Sanat Mektebinde müdürlük yaptı Seçimden önce Feyziâti Lisesi Kız kısmı müdürlüğündeydi İki dönem milletvekilliği yaptı Sabiha Gökçül Erbay (Balıkesir ): 1900’da Bergama’da doğdu İstanbul Kız Muallim Mektebinde ve Yüksek Kız Muallimin İhzari (hazırlık) kısmında okumuştur İzmir Kız Muallim Mektebinde edebiyat öğretmenliği ve müdürlük yapmıştır Adana Lisesi ve İstanbul Erenköy Kız Lisesinde de öğretmenlik yapan Gökçül V Dönemde Balıkesir, VI ve VII Dönemde ise Samsun milletvekili olmuştur TBMM Başkanlık Divanı Katip üyeliğinde de bulunmuştur Şekibe İnsel (Bursa): 1886’da İstanbul’da doğdu Ortaokul mezunuydu Almanca biliyordu Seçilmeden önce çiftçilikle uğraşıyordu V Dönemde milletvekiliydi Hatice Özgener (Çankırı): 1865’te Selanik’te doğdu Rüşdiye ve hususi öğrenim gördü Rumca bilen Özgener milletvekili olmadan önce Darüleytam Müdürlüğünden emekli bir maarifçiydi 1936 ara seçiminde parlamentoya girdi Huriye Öniz Baha (Diyarbakır): 1887’de İstanbul’da doğdu Tahsilini Londra Üniversitesi kadın kısmında Betford Kolej’de pedagoji eğitimi görerek tamamladı İngilizce bilen Öniz İstanbul Kız Muallim Mektebi ile eski İnas İdadisinde pedagoji ve uygulama dersi ile ev idaresi derslerini okuttu Balkan Harbinden sonra muhacirlere açılan kurslarda ders vermiş ve türlü hayır işlerinde çalışmış, Hilal-i Ahmer’in açtığı kursa giderek gönüllü hastabakıcı olmuştur Milletvekili seçilmeden önce Türkçe öğretmenliği yapmaktaydı Yeniköy Rum Mektebinde de öğretmenlik yapan Öniz, 1950’de vefat etti Fatma Memik (Edirne): 1903’te Safranbolu’da doğdu İlköğrenimine Safranbolu’da başlayan Memik sekiz yaşında İstanbul’a geldi Burada Beyazıt İnas numune Mektebi ile Bezm-iâlem Valide Sultan Mektebinde okuduktan sonra Tıbbiye’ye girdi Tıbbiye’den 1929’da birincilikle mezun oldu ve Gureba Hastanesinde çalıştı Dahiliye uzmanı olan Memik seçilmeden önce Gureba Hastanesi Poliklinik Şefi idi V, VI, VII, Dönem Edirne Milletvekilliği yapan Memik 1991’de vefat etti Nakiye Elgün(Erzurum ):1882’de İstanbul’da doğduKız Muallim Mektebi mezunu olan Elgün ,ülkemizin en eski eğitimcilerinden biri olarak biliniyorİstanbul Kız Lisesi müdürü iken,1930’da İstanbul Şehir Meclisine ilk kadın üye olarak seçildiDaimî Encümende üye olarak kaldı3 dönem Erzurum milletvekilliği yaptı Fakihe Öymen (İstanbul): 1900’de İşkodra’da doğdu Darülfünunun Coğrafya bölümünden mezun oldu Fransızca bilen Öymen, Maarif ve Coğrafya uzmanıydı Bursa Kız Muallim Mektebinde tarih ve coğrafya öğretmenliği ve Bursa Kız Lisesi Müdürlüğü yaptı V, VI, VII Dönem İstanbul, VIII Dönem Ankara Milletvekilliği yapan Öymen, 1983’te vefat etti Ferruh Güpgüp (Kayseri ): 1891’de Kayseri’de doğdu Öğrenimi hususi olan Güpgüp Arapça biliyordu Biçki dikişle de ilgilendi ve Kayseri CHF Vilâyet İdare Heyeti ile Belediye Meclisi üyeliğinde bulundu Bahire Bediş Morova Aydilek(Konya): 1897’de Bosna’da doğdu Bolu orta mektebinden mezun oldu Bolu Kız Sanat Okulu’nda resim öğretmenliği yaptı Seçimden önce Bolu Belediye Meclisi üyesiydi V Dönemde milletvekilliği yaptı Mihri Bektaş (Malatya): 1895’de Bursa’da doğdu Amerikan Kız Koleji Mezunuydu Fransızca ve İngilizce biliyordu Robert Kolej’de İngilizce öğretmenliği yaptı ve CHF Kütüphane Encümenine seçildi V, VI, VII Dönemlerde Malatya Milletvekilliği yaptı Meliha Ulaş (Samsun): 1901de Sinop’ta doğdu Darülfünun’un Edebiyat Şubesinden mezun oldu Fransızca ve İngilizce biliyordu İstanbul Kandilli Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği ile beş yıl Erzurum Kız Muallim Mektebinde başmuallimlik ve edebiyat öğretmenliği yaptı Seçilmeden önce Samsun Lisesi’nde edebiyat öğretmeniydi V ve VI Dönem Samsun Milletvekilliği yapan Ulaş 1942’de vefat etti Esma Nayman (Seyhan): 1899’da İstanbul’da doğdu Lise mezunuydu Fransızca, İngilizce ve Rumca biliyordu Belediyecilik alanında uzmandı Adana Belediye Meclisi üyeliğinde bulundu Bir dönem milletvekilliği yapan Nayman 1967’de vefat etti Sabiha Görkey (Sivas ): 1888’de Üsküdar’da doğdu Üsküdar Kız Sanayi Mektebinden sonra Darülmuallimat’ı bitirdi 1917’de Darülfünun’un Riyaziye Şubesinden mezun oldu Fransızca bilen Görkey Kız Muallim Mektebi Müdür ve Muallimliklerinde bulundu Seçilmeden önce Tokat orta mektebinde Riyaziye öğretmeniydi Seniha Hızal(Trabzon ): 1897’de Adapazarı’nda doğdu İlk öğrenimini İstanbul Fatih Rüşdiyesi’nde, orta öğrenimini Kız Sanat Mektebi’nde yüksek öğrenimini ise Darülfünun Fen Fakültesi’nde tamamladı (1918) Fransızca bilen Hızal, Darülmuallimat ve Erenköy Kız Lisesi Müdürlüğü’nde bulunduktan sonra Maarif Umum Müfettişliği’ne tayin edildi Kendisi Türkiye’de ilk kadın müfettiş olarak bilinmektedir İstanbul Kız Muallim Mektebi Müdürlüğü ile Fevziye Lisesi Müdürlüğünde bulundu Selçuk Kız Sanat Okulu’nda da öğretmenlik yaptı Şişli’de açtığı ilk ve orta tahsilli Yeni Türkiye Özel Mektebi’nde müdürlük ve öğretmenlik yaptı Benal Nevzad İstar Arıman (İzmir ): 1903’te İzmir’de doğdu İlk ve orta öğrenimini İzmir’de yaptı 1921’de Paris Sorbonne Üniversitesi’nin Edebiyat bölümünden mezun oldu Döndükten sonra Hilâliahmer ve Himaye-ietfal gibi yerlerde sosyal faaliyetlerde bulundu CHF vilayet heyeti üyeliği de yapan Arıman, Fransızca ve Rumca biliyordu Uzmanlık alanı belediyecilik, sosyoloji ve edebiyattı İzmir Belediye üyeliği de yapan Arıman, V, VI,VII, ve VIII Dönemde İzmir Milletvekilliği yaptı 1990’da vefat etti Görüldüğü gibi seçilen kadınların bir kaçı istisna edilirse, büyük çoğunluğu eğitim ve kültür seviyeleri itibariyle oldukça yüksekti Londra ve Paris Sorbonne mezunu olanların yanısıra, Darülfünun mezunu kadınlar çoğunluktaydı İçlerinden biri köylü kadınların temsilcisi olarak Atatürk tarafından bizzat önerilen ve Ankara’nın tek kadın adayı olarak seçilen hususi eğitimli “Satı Kadın (Hatı Çırpan)” ile diğeri ortaokul mezunu olan ve çiftçilikle uğraşan Bursa mebusu Şekibe İnsel hariç tutulursa diğerleri en az lise ve yüksek okul mezunuydu Seçilmeden önce siyasal deneyimi olanların yanısıra birkaç dil bilen eğitimci hanımlar çoğunluktaydıBunlardan beşi okul müdürü ,altısı Belediye Meclisi üyesi,ikisi çiftçi ikisi öğretmen,biri muhtar,biri doktor, biri de emekli eğitimciydi[21]Görüldüğü gibi bu dönemde seçilen kadınların %70’e yakını (11’i) yüksek öğrenimli eğitimcidir