Serbest Cumhuriyet Fırkası Ve Menemen Olayı

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-30-2012

Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Menemen Olayı
1924’te kurulmuş olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının 1925’te kapatılması çok partili hayata geçişin daha dikkatli gerçekleştirilmesini gerekli kılmıştır

Bu nedenle 1930’a kadar yeni bir muhalefet partisi kurulmamıştır

Fakat demokrasinin daha iyi uygulanması ve Cumhuriyet halk fırkasının denetlenmesi için bir muhalefet partisi gerekli hale gelmiştir

Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kurulmasının Nedenleri:
• Ulusal egemenliği daha iyi uygulayabilmek
• Halkın her kesiminin görüşlerini mecliste yansıtabilmek
• Hükümeti destekleyerek daha sağlıklı çalışmasını sağlamak

Böylece 1929’da başlayan dünya ekonomik krizinin olumsuz etkilerini ortadan kaldırabilmek

Mustafa kemal paşa yakın arkadaşı Fethi Okyar’dan yeni bir parti kurmasını istemiştir

Mustafa Kemal Paşanın da desteğiyle Türkiye Cumhuriyetinin ikinci muhalefet partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası 12 Ağustos 1930’da kurulmuştur

Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide liberalizmi savunmuş ve ekonomik faaliyetlerde devletin rolünün azaltılmasını istemiştir

Ayrıca kadınlara toplumsal ve siyasi alanda daha fazla haklar tanınmasından yana olmuştur

Serbest Cumhuriyet fırkasının parti programı bazı yönleriyle Cumhuriyet halk fırkasından daha yenilikçi bir parti olduğunu göstermektedir

Kurucuları Cumhuriyetçi inkılapçı ve laik kişilerdir

Fakat serbest Cumhuriyet fırkasının yurt içindeki teşkilatları genişledikçe inkılap karşıtlarının bu parti içinde örgütlenmesi durumu ortaya çıkmıştır

forumsinsi

net Fethi Okyar yaptığı yurt içi gezilerde bu durumu fark edince yeni bir isyana neden olmamak için 17 Aralık 1930’da partiyi fes ettiğini(kapattığını) ilan etmiştir

Serbest Cumhuriyet fırkasının kendi kendisini kapatma kararını alması nedeniyle çok partili hayata ikinci kez ara verilmek zorunda kalınmıştır

Bundan sonra Atatürk döneminde yeniden çok partili hayata geçme çalışması yapılmamıştır

Serbest Cumhuriyet fırkasının kapatılmasından bir hafta sonra çıkan Menemen isyanı Fethi Okyar’ın kuşkularının doğru olduğunu göstermiştir

Menemen Olayı (23 Aralık 1930)
23 Aralık 1930’da İzmir’in Menemen ilçesinde bir camiye gelen Derviş Mehmet ve arkadaşları insanları Cumhuriyet rejimine karşı isyan etmeye çağırmışlardır

Derviş Mehmet’in konuşmasını engellemek isteyen ve aynı zamanda öğretmen olan Yedek Subay Kubilay isyancılar tarafından şehit edilmiştir

Olay daha fazla genişlemeden duruma müdahale eden askeri birlikler isyancıları ve destekçilerini yakalamış ve yeniden kurulan İstiklal Mahkemesinde yargılanmalarını sağlamışlardır

Menemen olayı nedeniyle bölgede sıkı yönetim ilan edilmiştir

Ancak Menemen olayının yurdun tamamıyla ilgili bir organize bir faaliyet olduğunun ve Cumhuriyeti yıkmayı amaçladığının anlaşılması üzerine yurt çapında yapılan aramalarla isyana destek verenler yakalanmış ve cezalandırılmıştır

Şeyh Sait isyanı ve İzmir Suikastında olduğu gibi Menemen isyanında da Cumhuriyet düşmanlarının faaliyetleri bir kez daha önlenmiştir

fakat bu olaylar Türkiye’de çok partili demokrasinin uygulanmasını geciktirmiştir

08-30-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Serbest Cumhuriyet Fırkası Ve Menemen Olayı Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Menemen Olayı 1924’te kurulmuş olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının 1925’te kapatılması çok partili hayata geçişin daha dikkatli gerçekleştirilmesini gerekli kılmıştır Bu nedenle 1930’a kadar yeni bir muhalefet partisi kurulmamıştırFakat demokrasinin daha iyi uygulanması ve Cumhuriyet halk fırkasının denetlenmesi için bir muhalefet partisi gerekli hale gelmiştir Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kurulmasının Nedenleri: • Ulusal egemenliği daha iyi uygulayabilmek • Halkın her kesiminin görüşlerini mecliste yansıtabilmek • Hükümeti destekleyerek daha sağlıklı çalışmasını sağlamak Böylece 1929’da başlayan dünya ekonomik krizinin olumsuz etkilerini ortadan kaldırabilmek Mustafa kemal paşa yakın arkadaşı Fethi Okyar’dan yeni bir parti kurmasını istemiştir Mustafa Kemal Paşanın da desteğiyle Türkiye Cumhuriyetinin ikinci muhalefet partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası 12 Ağustos 1930’da kurulmuştur Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide liberalizmi savunmuş ve ekonomik faaliyetlerde devletin rolünün azaltılmasını istemiştir Ayrıca kadınlara toplumsal ve siyasi alanda daha fazla haklar tanınmasından yana olmuştur Serbest Cumhuriyet fırkasının parti programı bazı yönleriyle Cumhuriyet halk fırkasından daha yenilikçi bir parti olduğunu göstermektedir Kurucuları Cumhuriyetçi inkılapçı ve laik kişilerdir Fakat serbest Cumhuriyet fırkasının yurt içindeki teşkilatları genişledikçe inkılap karşıtlarının bu parti içinde örgütlenmesi durumu ortaya çıkmıştırforumsinsinet Fethi Okyar yaptığı yurt içi gezilerde bu durumu fark edince yeni bir isyana neden olmamak için 17 Aralık 1930’da partiyi fes ettiğini(kapattığını) ilan etmiştir Serbest Cumhuriyet fırkasının kendi kendisini kapatma kararını alması nedeniyle çok partili hayata ikinci kez ara verilmek zorunda kalınmıştır Bundan sonra Atatürk döneminde yeniden çok partili hayata geçme çalışması yapılmamıştır Serbest Cumhuriyet fırkasının kapatılmasından bir hafta sonra çıkan Menemen isyanı Fethi Okyar’ın kuşkularının doğru olduğunu göstermiştir Menemen Olayı (23 Aralık 1930) 23 Aralık 1930’da İzmir’in Menemen ilçesinde bir camiye gelen Derviş Mehmet ve arkadaşları insanları Cumhuriyet rejimine karşı isyan etmeye çağırmışlardır Derviş Mehmet’in konuşmasını engellemek isteyen ve aynı zamanda öğretmen olan Yedek Subay Kubilay isyancılar tarafından şehit edilmiştir Olay daha fazla genişlemeden duruma müdahale eden askeri birlikler isyancıları ve destekçilerini yakalamış ve yeniden kurulan İstiklal Mahkemesinde yargılanmalarını sağlamışlardır Menemen olayı nedeniyle bölgede sıkı yönetim ilan edilmiştir Ancak Menemen olayının yurdun tamamıyla ilgili bir organize bir faaliyet olduğunun ve Cumhuriyeti yıkmayı amaçladığının anlaşılması üzerine yurt çapında yapılan aramalarla isyana destek verenler yakalanmış ve cezalandırılmıştır Şeyh Sait isyanı ve İzmir Suikastında olduğu gibi Menemen isyanında da Cumhuriyet düşmanlarının faaliyetleri bir kez daha önlenmiştir fakat bu olaylar Türkiye’de çok partili demokrasinin uygulanmasını geciktirmiştir