Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-31-2012

Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
İlk dört halife seçimle iş başına gelmesine rağmen, Emeviler zamanında bu sistem değiştirilmiş ve halifelik makamı babadan oğula geçer duruma getirilmişti

Abbasiler devrinde de bu saltanat dönemi devam etti

Aslında İslamiyet’in ilk yıllarında bu sistem bu şekilde işlemiyordu

Ancak daha sonraki devirlerde bu sistem amacı dışına çıkarılmış ve sadece saltanat haline dönüştürülerek belli bir zümrenin emrinde yanlış kullanılır hale getirilmiştir

Hailfelik zaman içerisinde Osmanlı Devleti tarafından kullanılmaya başlanmıştı

Bu durum bağımsızlığını kazanmış Türk Devleti’nin karşısında bir sorun olarak duruyordu

1 Kasım 1922 tarihinde saltanat ve halifelik makamı birbirinden ayrılmış, saltanat tamamen kaldırılmış, halifenin yetkileri de sadece dini konular ile sınırlı bir hale getirilmişti

Halifelik makamında son olarak görevde bulunan Abdülmecit Efendi’nin de devlet işleri ile uğraşma girişimleri göz önüne alındığında, halifelik makamının gereksiz olduğu ve devlet adına sorunlar oluşturduğu gerçeği apaçık ortada duruyordu

Atatürk bu sorunun biran evvel halledilmesi için çalışmalarda bulundu

1 Mart 1924 tarihinde Atatürk’ün mecliste yaptığı konuşma ile halifeliğin kaldırılması gerektiği herkesçe kabul gördü

3 Mart 1924’te TBMM tarafından çıkarılan bir kanunla halifelik kaldırılarak, yeni yapılacak ilke ve inkılapların önü tamamen açılmış oldu

3 Mart 1924 Halifeliğin kaldırıldığı gün çıkarılan diğer yasalar şunlardır:

Şer’riyye ve Evkâf Vekâleti kaldırıldı Yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu
Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekâleti kaldırıldı Bununla da, Genel Kurmay Başkanlığı’nın hükümet ve siyaset dışına çıkması sağlandı
Tevhid-i Tedrisat kanunu kabul edilerek, eğitimde birlik sağlandı
Osmanlı hanedanının yurt dışına çıkarılması kabul edildi

Halifeliğin Kaldırılmasının Nedenleri

Saltanatın kaldırılmasından ve Cumhuriyetin ilânından sonra, halifeliğin önemini yitirmesi
Devlet başkanı olarak cumhurbaşkanı ile halifenin birlikte bulunmasının sakıncalı olması
TBMM tarafından halife tayin edilen Abdülmecit Efendi’nin, devlet başkanı gibi davranması
Halifelik kurumunun, lâikliğe ve cumhuriyet rejimine ters düşmesiforumsinsinet
Eski rejim taraftarlarının saltanatın kaldırılması ve cumhuriyetin ilanından sonra, halifeliğe sığınmaları
Bazı TBMM üyelerinin halifeyi milletin üzerinde görmeye başlamaları, “TBMM halifeliğin, halife de TBMM’nindir” şeklinde propaganda yapmaları
İslâm aleminin halifeliğin korunması konusunda İsmet Paşa’ya yazdıkları mektubun, İsmet Paşa’nın eline geçmeden muhalefeti temsil eden “Tanin” gazetesinde yayınlanması

Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları

Lâikliğe geçişin en önemli aşaması gerçekleşti
İnkılâplar için elverişli ortam hazırlandı
Milli egemenlik daha da pekişti
Ümmetçilik arayışları sona erdi

08-31-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) İlk dört halife seçimle iş başına gelmesine rağmen, Emeviler zamanında bu sistem değiştirilmiş ve halifelik makamı babadan oğula geçer duruma getirilmişti Abbasiler devrinde de bu saltanat dönemi devam etti Aslında İslamiyet’in ilk yıllarında bu sistem bu şekilde işlemiyordu Ancak daha sonraki devirlerde bu sistem amacı dışına çıkarılmış ve sadece saltanat haline dönüştürülerek belli bir zümrenin emrinde yanlış kullanılır hale getirilmiştir Hailfelik zaman içerisinde Osmanlı Devleti tarafından kullanılmaya başlanmıştı Bu durum bağımsızlığını kazanmış Türk Devleti’nin karşısında bir sorun olarak duruyordu 1 Kasım 1922 tarihinde saltanat ve halifelik makamı birbirinden ayrılmış, saltanat tamamen kaldırılmış, halifenin yetkileri de sadece dini konular ile sınırlı bir hale getirilmişti Halifelik makamında son olarak görevde bulunan Abdülmecit Efendi’nin de devlet işleri ile uğraşma girişimleri göz önüne alındığında, halifelik makamının gereksiz olduğu ve devlet adına sorunlar oluşturduğu gerçeği apaçık ortada duruyordu Atatürk bu sorunun biran evvel halledilmesi için çalışmalarda bulundu 1 Mart 1924 tarihinde Atatürk’ün mecliste yaptığı konuşma ile halifeliğin kaldırılması gerektiği herkesçe kabul gördü 3 Mart 1924’te TBMM tarafından çıkarılan bir kanunla halifelik kaldırılarak, yeni yapılacak ilke ve inkılapların önü tamamen açılmış oldu 3 Mart 1924 Halifeliğin kaldırıldığı gün çıkarılan diğer yasalar şunlardır: Şer’riyye ve Evkâf Vekâleti kaldırıldı Yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekâleti kaldırıldı Bununla da, Genel Kurmay Başkanlığı’nın hükümet ve siyaset dışına çıkması sağlandı Tevhid-i Tedrisat kanunu kabul edilerek, eğitimde birlik sağlandı Osmanlı hanedanının yurt dışına çıkarılması kabul edildi Halifeliğin Kaldırılmasının Nedenleri Saltanatın kaldırılmasından ve Cumhuriyetin ilânından sonra, halifeliğin önemini yitirmesi Devlet başkanı olarak cumhurbaşkanı ile halifenin birlikte bulunmasının sakıncalı olması TBMM tarafından halife tayin edilen Abdülmecit Efendi’nin, devlet başkanı gibi davranması Halifelik kurumunun, lâikliğe ve cumhuriyet rejimine ters düşmesiforumsinsinet Eski rejim taraftarlarının saltanatın kaldırılması ve cumhuriyetin ilanından sonra, halifeliğe sığınmaları Bazı TBMM üyelerinin halifeyi milletin üzerinde görmeye başlamaları, “TBMM halifeliğin, halife de TBMM’nindir” şeklinde propaganda yapmaları İslâm aleminin halifeliğin korunması konusunda İsmet Paşa’ya yazdıkları mektubun, İsmet Paşa’nın eline geçmeden muhalefeti temsil eden “Tanin” gazetesinde yayınlanması Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları Lâikliğe geçişin en önemli aşaması gerçekleşti İnkılâplar için elverişli ortam hazırlandı Milli egemenlik daha da pekişti Ümmetçilik arayışları sona erdi