Türkiye'deki Ağaç Türleri

Türkiye'deki Ağaç Türleri

Sarıçam Kuzey Anadolu’nun yüksek dağlık kesimlerinde saf yada karışık ormanlar kurmakla birlikte küçük adacıklar halinde iç ve güney bölgelerimize kadar ulaşır Ülkemizde bulunan sarıçam ormanlarının kapladığı alan 757426 Hektardır
Adını levhalar halinde ayrılan gövde kabuğunun tilki sarısı renginden alır Narin gövdeli sivri tepeli ve ince dallı bir ağaçtır Yetişkin bireylerinin boyu 40 metreyi aşar kendine özgü kabuk renginin dışında ince yapraklarının kısalığı ve mavimsi yeşil rengi ilk bakışta diğer çam türlerinden ayırt edilecek özellikleridir
Kayın
Daha çok kuzey bölgelerimizde doğal yayılış göstermekle birlikte kayın ağacı güneydeki Amanoslar’da da yayılış gösterir Saf yada göknar ladin çam ve meşelerle karışık geniş ormanlar kurar Ülkemizde 713842 Ha koru ve 1555 Ha baltalık kayın ormanı bulunmaktadır 40 m boya ulaşabilen kayınların düzgün ve silindirik gövdeleri vardır 6-9 cm uzunluktaki dalgalı kenarlı elips şeklindeki yapraklarının sonbahardaki kırmızı rengi çok etkileyicidir Yağlı meyveleri doğada yaban hayvanları için önemli bir besin kaynağıdır
Türkiye’de doğal olarak yetişen türleri; Doğu Kayını (Fagus orientalis) Avrupa Kayını (Fagus silvatica)
Karaçam
Bütün kıyı bölgelerimizin dağlık kesimlerinde saf ya da karışık ormanlar kurar hatta stebe kadar sokulurÜlkemizde 2527685 hektar saf karaçam ormanı bulunmaktadır Gövdesinin ve dallarının kalınlığı gri ve derin çatlaklı kabuğu iğne yapraklarının koyu yeşil rengi ile diğer çam türlerinden ayrılır30-35 m’ye kadar boylanabilir
Doğal olarak yetişen dört alt türü; Anadolu karaçamı (Pnigra var Pallisiana Y) Ehrami karaçam (Pnigra var Pyramidata ET) Ebe çamı (Pnigra var seneriana ET) ve büyük kozalaklı karaçam (Pnigra var Yaltıriana ET) dır
Sedir
Batı Orta ve Doğu Toroslarda doğal olarak bulunur kuzeyde Erbaa ve Niksar yörelerinde küçük ve izole bir yayılış gösterir Dört sedir türünden biri olan Toros sedirinin dünya üzerindeki en geniş doğal ormanları Türkiye’dedir Ülkemizde 109440 hektar Sedir ormanı bulunmaktadır 40 m’ye kadar boylanabilirGençlikte piramide benzer bir forma sahip olan ağacın tepesi zamanla bozulur ve yayvanlaşır İğne yaprakları kısa sivri batıcı ve kısa sürgün denilen tutam üzerinde birçoğu biraradadır
Fıçı ya da yumurta biçimindeki kozalakları olgunlaşınca pulları göknarlarda olduğu gibi dağılır ve eksenleri sürgün üzerinde kalır (Y)
Kızılçam
Dünyadaki en geniş yayılışı Türkiye’dedir Esas olarak Akdeniz ve Ege Bölgelerinde geniş ormanlar kurmakla birlikte Batı ve Orta Karadeniz Bölgesi’nde de lokal yayılış gösterir Ülkemizde 3729866 hektar saf Kızılçam ormanı bulunmaktadır Deniz seviyesinden 1000-2000 m yüksekliğe kadar ulaşan Kızılçam ışığı seven hızlı büyüyen bir çam türüdür 20 m’ye kadar boylanabilirKalın ve genellikle koyu kızıl renkteki genç sürgünlerinden dolayı bu adı alır
Genel görünüş olarak yine güney bölgelerimizde yetişen Halep çamına (Phalepensis N) benzer (Y)
Göknar
40m’ye kadar boylanabilen göknarlar kendine özgü formu gövde kabuğu iğne yaprakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir Yapraklarının alt yüzeyinde beyaz çizgiler vardırKozalaklar sonbaharda olgunlaşınca pulları dökülür Ülkemizde 213652 hektar saf göknar ormanı bulunmaktadır
Dünya üzerindeki 40 türünden dördü;
Doğu Karadeniz göknarı (A Nordmanniana Y)
Batı Karadeniz göknarı (Abornmuelleriana EY)
Kazdağı göknarı (Aequi-trojani EN)
Toros göknarı (Acilicica EY)
Ülkemizde doğal yayılış gösterir
Ladin
Kuzey yarıkürenin ılıman ve soğuk bölgelerinde yayılış gösteren ladinin 40 değişik türü ve bu türlere ait varyete ve formları vardır Uzaktan bakıldığında göknara benzese de piramide benzer tepesi ve sarkık dalları ile ondan ayırt edilebilir Boyu 40-50 m’ye kadar ulaşabilir İğne yaprakları kısa sivri uçlu ve kesitli dört köşedir Olgunlaşmış kozalağının pulları dağılmaz
Ülkemizde Doğu Karadeniz dağlarının denize bakan yüksek kesimlerinde saf ya da karışık ormanlar kuran türü Doğu ladinidir (P Orientalis Y) Ülkemizde 146300 hektar saf Ladin ormanı bulunmaktadır
Fıstıkçamı
Tipik bir Akdeniz ağacı olan fıstıkçamı özellikle Batı ve Güney Anadolu’da ormanlar kurar Ülkemizde 46490 hektar saf fıstıkçamı ormanı bulunmaktadırOlgun bireyleri 15-20 m boyundadır
Gençlikte yuvarlak yaşlılıkta şemsiye gibi tepesiyle diğer çamlardan ilk bakışta ayırt edilebilir Tohumları oldukça büyüktür Halk arasında “çam fıstığı” diye adlandırılan tohumları Batı Anadolu yöresindeki köylüler için önemli bir gelir kaynağıdır
Ardıç
Sürüngen çalılardan büyük ağaçlara kadar çok çeşitli türleri olan ardıç hemen hemen bütün bölgelerimiz yüksek dağlık kesimlerinde doğal yayılış gösterir Bazıları servi gibi pul yapraklara bazıları da batıcı iğne yapraklara sahiptir
Ülkemizde 1100492 hektar saf ardıç ormanı bulunmakta ve önemli doğal türleri;
Katran ardıcı (J Oxycedrus Y)
Adi ardıç (J Communis N)
Finike ardıcı (Jphoenicia N)
Kokulu ardıç (Jfoetidissima Y)
Sabin ardıcı (J Sabina N)
Boylu ardıç (J Excelsa Y) dır
Porsuk
Avrupa Akdeniz ülkeleri ve Kafkasya’da yayılış gösteren porsuk ağacı ülkemizde ülkemizde kuzeyden güneye birçok yörede görülür Kendi başına büyük ormanlar kurmaz Kayın göknar ladin ormanlarında tek tek veya küçük gruplar halinde bulunur Bazen küçük bir çalı bazen sık dallı yuvarlak tepeli bir ağaç formunda görülür
Esnek odunu eski çağlarda yay yapımında kullanılmıştır Yaprak ve genç sürgünlerinde “taksol” adlı zehirli bir alkoloid vardır Buna karşın tohumunun kırmızı renkli kapçığı zehirsizdir ve yenir
Servi
Dünya üzerindeki nadir doğal ormanlarının bir bölümü de ülkemizin güneyindedir Fıstık çamı ile birlikte Akdeniz’in doğal peyzajını karakterize eder
Türkülere konu olmuş inceliği uzun boyu (30-35 m) ve koyu yeşil yaprak dokusu ile uzaklardan dikkati çeker Ülkemizde 599 hektar saf servi ormanı bulunmaktadır Küçük bir futbol topuna benzeyen kozalakları ve birbiri örtecek şekilde üst üste yerleşmiş pul yaprakları ile diğer iğne yapraklılardan farklıdır Türkiye’de doğal olarak yetişen alt türü Dallı servidir (Csempervirens var Horizontalis N)
Meşe
Ülkemizin hemen her bölgesinde türlerine bağlı olarak yayılış gösterir 25m boya ve 2m çapa erişebilen geniş tepeli ağaçlardan 3-5 m boya sahip çalılara kadar değişen türleri vardır Yaprakları da formları gibi değişkenlik gösterebilir loplu dişli ya da düz kenarlıdır Ülkemizde 747856 hektar koru ve 4984149 hektar baltalık meşe ormanı bulunmaktadır
“Palamut” adı verilen silindirik meyveleri bir kadeh içinde yer alır Odunlarının anatomik özelliklerine göre kırmızı meşeler ak meşeler ve herdem yeşil meşeler olmak üzere üçe ayrılan meşelerin 18 türü bulunmaktadır
Bunlardan önemli olanları;
Saplı meşe (Q robur Y)
Sapsız meşe (Q petraea Y)
Saçlı meşesi (Q cerris Y)
Kasnak meşesi (Q vulcanica ET)
Pırnal meşesidir (Q ilex N)
Gürgen
Trakya Ege Marmara Bölgesi Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde yayılış gösterir Genellikle kuzey ve güney kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur Ülkemizde 7170 hektar koru 1031 hektar baltalık gürgen ormanı bulunmaktadır Girintili grimsi kabuklu gövdelere sahip ağaç ya da ağaçcıklardır Yumurta biçimindeki yapraklarının kenarları dişlidir Yaklaşık 1 cm uzunluğunda sivri uçlu ve sert kabuklu meyveleri yaprağı andıran üç toplu bir meyve örtüsüyle kaplıdır
Türkiye’de iki türü doğal olarak bulunmaktadır;
Adi gürgen (C Betulus Y) 20 m’ye kadar ulaşabilir
Doğu gürgeni (C Orientalis Y) ise 5-6 m boya sahip bir ağaçcıktır
Kızılağaç
Trakya Marmara çevresi Batı Karadeniz ve Doğu Karadeniz’de saf ve karışık olarak yayılış gösteren kızılağaç boyu 20 m’yi aşabilen esmer kabuklu seyrek dallı bir ağaçtır Daha çok serin bölgelerde ve nemli dere yataklarının bulunduğu yerlerde görülür Ülkemizde 66357 hektar koru 297 hektar baltalık kızılağaç ormanı bulunmaktadır Uzunluğu 4-9 cm genişliği 3-7 cm arasında değişen ters yumurta biçimli ve testere dişli yaprakları vardır Köklerinde bulunan havanın serbest azotunu bağlayan yumrular nedeniyle toprakları azotça zenginleştirir
Türkiye’de geniş bir dağılım gösteren adi kızılağacın başlıca alt türleri;
Doğu kızılağacı (A Glutinosa var Oriantalis Y)
Sakallı kızılağaçtır (A Glutinosa var Barbata Y)
Akçaağaç
Adını açık renkli odunundan alan akçaağaçların Türkiye’de 9 türü yetişir Kanatlı meyveleri kelebeğe benzediği için bazı bölgelerde “kelebek ağaçları” olarak da anılmaktadır Yaşlı bireylerinin boyları türüne göre 10-30 m arasında değişebilir Yaprak şekilleri de türüne göre değişiklik gösterir ve genellikle lopludur Sarımsı yeşil renkteki çiçekleri salkım halindedir
Türkiye’de yetişen bazı türleri;
Çınar yapraklı akçaağaç (A Platanoides Y)
Ova akçaağacı (A Campestre Y)
Tatar akçaağacı (A Tatarcium Y)
Fransız akçaağacıdır (Amonspessulanum N)
Dişbudak
Trakya Doğu ve Batı Karadeniz Bölgesi Marmara ve Ege Bölgesi’nde yayılış gösterir Türüne göre maksimum boyu 10-30 m arasında değişebilen dolgun ve düzgün gövdeli yuvarlak tepeli ağaçlardır Ülkemizde 4690 hektar koru 743 hektar baltalık dişbudak ormanı bulunmaktadır Genellikle sulak ya da derin toprağa sahip yerlerde bulunur Olgun bireyleri gri kabuklu ve derin çatlaklıdır Genellikle elips ve kenarları ince dişli olan yaprakları bir sap üzerinde birarada bulunur Beyaz çiçekleri salkım meyveleri de dar ve uzun şerit şeklindedir
Türkiye’de doğal olarak yetişen üç türü ;
Adi dişbudak (F Excelsior Y)
Sivri meyveli dişbudak (F Angustifola Y)
Çiçekli dişbudaktır (F Ornus Y)
Huş
Anadolu’nun kuzeydoğusundaki yüksek kesimlerde tek başına ya da başka ağaçlarla karışık olarak bulunan huşlar 10-20 m’ye kadar boylanabilen çeşitli türlere sahip soğuğa dayanıklı ağaçlardır Ülkemizde 263 ha Saf huş ormanı bulunmaktadır Dalları ağaç yaşlandıkça sarkık bir görünüm alır Beyaz renkli gövde kabuğu en karakteristik özelliklerindendir Yumurta ya da üçgen biçimindeki yaprakları genellikle sivri uçlu ve kenarları dişlidir
Türkiye’de doğal olarak yetişen türleri;
Adi huş (Bpendula N)
Kızılağaç yapraklı huş (BmedwediewiiN)
Kafkas tüylü huş (Blitwinowii N)
Ihlamur
Marmara Batı Karadeniz Orta Toroslar ve Kuzey Anadolu’da yayılış gösterir Özellikle kuzey ve batı bölgelerimizdeki ormanlarda rastlanan sık dallı geniş tepeli ağaçlardır Boyları 20-30 m’ye kadar ulaşabilir Büyüklüğü 5-10 cm arasında değişen yaprakları genellikle yürek şeklinde ve çarpık kenarları dişli ve uzun saplıdır Sarkık çiçek demetleri sarımsı bir renge ve karakteristik bir kokuya sahiptir Çok geç açan bu çiçekler (Haziran-Temmuz) kurutularak çay gibi içilir
Türkiye’de yetişen türleri;
Gümüş ıhlamur (Ttomentosa Y)
Büyük yapraklı ıhlamur (Tplatyphyllos N)
Kafkas ıhlamurudur (Trubra Y)
Sığla
Dünya üzerindeki tek doğal yayılış alanı Türkiye’nin güneybatısı ile Rodos adasıdır Saf ya da başka ağaçlarla karışık ormanlar kurar Ülkemizde 1348 hektar saf sığla ormanı bulunmaktadır Ortalama 15-20 m’ye kadar boylanabilen sığla kalın dallı ve geniş tepeli bir ağaçtır İlk bakışta çınarı andırır Yaşlandıkça kabuğu koyulaşır ve derin çatlaklı bir görünüm alır Dallara uzun saplarla bağlanan yaprakları genellikle beş lopludur Gövdesinden çıkarılan balzam kozmetik ve eczacılıkta kullanılır
Kavak
Türkiye’nin hemen her bölgesinde yayılış gösterir Türüne göre form büyüklük ve yaprak şekli bakımından farklılıklar gösterir Yaygın bir şekilde yetiştirilen servi kavağı neredeyse gövdeye paralel uzanan dallarıyla sütunsu bir görünüme sahiptir Türkiye’de bulunan doğal türleri genellikle geniş tepelidir Yaprakları düz ya da dişli üçgen oval ya da kalp biçimlidir
Doğal yayılış gösteren türleri;
Karakavak (Pnigra Y)
Akkavak (Palba Y)
Titrek kavak (Ptremula Y)
Fırat kavağıdır (Peuphratica N)