Harita Bilgileri2

Harita Bilgisi-2


Özel Haritalar
Belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır Bu haritalardan bazıları şunlardır:

- Araziden Yararlanma Haritaları
Bir bölgede arazinin nasıl kullanıldığını gösteren haritalardır Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili alanların çayır ve mera alanlarının orman alanlarının bölünüşü ile kayalık bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir Tarımın türü ve tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir


- Ekonomi Haritaları
Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün ekonomik özelliklerini gösteren haritalardır Bu haritalar yardımıyla endüstri kuruluşlarının türü sayısı dağılışı çalışanların sayısı hakkında bilgi edinilir

- Hidrografya Haritaları
Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular göller yeraltı suları kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi akim miktarı kanallar göl sularının özellikleri yeraltı sularının türü kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir

- İzoterm Haritaları
Bir bölgede es sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğriye izoterm denir İzotermler yardımıyla çizilen izoterm Haritalarından bir bölgedeki sıcaklık dağılışı hakkında bilgi edinilir Sıcaklık dağılışını daha iyi gösterebilmek için bu haritalar sıcaklık basamaklarına uygun olarak renklendirilir Sıcak yerler için kırmızının tonları soğuk yerler için mavinin tonları kullanılır

- Jeomorfoloji Haritaları
Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalarda faylar yamaçlar vadi türleri birikinti konileri sekiler ovalar ve daha bir çok yer sekli taranarak gösterilir Yer şekillerinin kolay ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir

- Nüfus Haritaları
Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir Nüfus yoğunluğu Haritaları ise renklendirilir

- Toprak Haritaları
Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalardan yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır

B) Ölçeklerine Göre Haritalar

- Büyük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200000'e kadar olan bu haritalarda :
• Küçültme oranı azdır
• Ayrıntı fazladır
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan küçüktür
• Eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı azdır
• Planlar ve topografya Haritaları bu gruba girer



- Orta Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200000 ile 1 / 1000000 arasında olan haritalardır
Ayrıntılar büyük ölçekli haritalar göre daha azdır

- Küçük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 1000000'dan daha küçük olan haritalarda;
• Ayrıntı en azdır
• Küçültme oranı en fazladır
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan büyüktür
• Eşyükselti eğrileri arasındaki farkı fazladır
• Duvar ve atlas Haritaları bu gruba girer

Haritalarda Yer Şekillerinin Gösterilmesi
Haritalarda Kullanılan Çizim Yöntemleri
Yeryüzü şekillerini harita üzerine aktarmak için kullanılan yöntemler;

- Kabartma Yöntemi
Kabartma yöntemi ile yapılan haritalarda yükseltiler belli oranda küçültülür
Yer şekilleri kabartılarak gösterilir

- Gölgelendirme Yöntemi
Gölgelendirme yönteminde Güneş ışınlarının yer şekilleri üzerine 45 derece açı ile geldiği kabul edilerek arazi yapısı gösterilir Bu yöntemde gölgelerin açık veya koyu oluşu arazinin eğimi hakkında bilgi verir Gölgelerin koyulaştığı yerlerde eğim azalır Yer şekilleri ayrıntılı bir şekilde gösterilemediği için günümüzde yardımcı bir yöntem olarak kullanılır

- Tarama Yöntemi
Tarama yöntemi ile yapılan haritalarda yer şekilleri kısa kalın sık ya da ince uzun seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir Eğim arttıkça taramaların boyları kısalır sıklaşır ve kalınlığı artar Eğimin az olduğu yerlerde ise taramalar uzar seyrekleşir ve incelir Taramanın yapılmadığı yerler ise düzlükleri göstermektedir Tarama yöntemi ile harita yapımının zor olması yükselti eğim bulma gibi hesaplamaların yapılamaması gibi nedenlerden dolayı bu yöntem günümüzde kullanılmamaktadır

- Renklendirme Yöntemi
Eşyükselti eğrileriyle birlikte kullanılan bu yöntemde yükselti ve derinlik basamakları renklerle gösterilir Fiziki haritalarda yükseltiler genellikle yeşil sari ve kahverenginin çeşitli tonları derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir
UYARI: Fiziki haritalarda kullanılan renkler yer şekillerini göstermez Yükselti ve derinlik basamaklarını göstermek için kullanılır

- İzohips (Es yükselti) Eğrisi Yöntemi
Bu yöntemle yapılan haritalarda yer şekilleri izohipsler yardımıyla gösterilir
İzohips (Es yükselti) Eğrisi: Deniz seviyesinden ayni yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye es yükselti (izohips) eğrisi ayni derinlikteki noktaları birleştiren eğriye eş derinlik (izobath) eğrisi denir
İzohips Aralığı (Es Aralık): İzohipsler haritaların ölçeğine uygun olarak belirlenen yükselti aralıkları ile çizilir Bu aralığa izohips aralığı ya da eş aralık denir

İzohipslerin Özellikleri
• İzohipsler iç içe kapalı eğrilerdir
• Her izohips kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır
• Dik yamaçlarda izohipsler *** geçer
• Eğimin azaldığı yerlerde izohipsler seyrek geçer
• Doruk nokta ya da üçgen ile gösterilir
• Çevresine göre çukurda kalan yerler yani çanaklar içe doğru çizilen oklarla gösterilir

UYARI: Kıyı çizgisinden 0 m eğrisi geçer Her eğri kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır İzohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim artar

Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi
Yer şekillerinin gösteriminde en çok kullanılan yöntem izohips yöntemidir
İzohips yöntemi ile yapılan haritalarda izohipslerin uzanışına göre tepe sırt boyun yamaç vadi delta gibi yer şekillerini harita üstünde tanımlamak mümkündür
Tepe: Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır
Sırt: İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü seklidir Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir
Boyun: Birbirine ters yönde açılmış iki akarsu vadisinin en yüksek iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir Buralara bel ya da geçit de denir
Yamaç: Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir
Vadi: Akarsuyun açtığı sürekli inişi bulunan uzun doğal oluktur
Delta: Akarsuyun taşıdığı maddeleri denize ya da göle ulaştığı yerde biriktirmesi ile oluşan yeryüzü şeklidir

UYARI: İzohipslerin "V" seklini aldığı yerlerde açık taraf akarsu akis yönünü gösterir Akarsuların delta oluşturdukları yerlerde izohipsler deniz veya göl yüzeyine doğru çıkıntı yapar

İzohipsin "V" seklini aldığı yerlerde yükselti "V"nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır

Boyun olabilmesi için karşılıklı iki tepe arasında birbirine ters yönde uzanan iki akarsu vadisinin bulunması gerekir





Profil Çıkartma
Topografya yüzeyinin düşey düzlemde yaptığı ara kesite topografik profil denir
Haritalarda yeryüzü kuşbakışı olarak görüldüğü için profil yer şekillerinin yandan görünüşü hakkında bilgi verir
Profil es yükselti eğrisi yöntemi ile yapılan haritalardan yararlanarak çizilir

Harita Hesaplamaları
Gerçek Uzunluğu Hesaplama
Gerçek uzunluk diğer bir deyişle arazi üzerindeki uzunluk
Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) * Harita Uzunluğu
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Haritadaki Uzunluğu Hesaplama

Harita üzerindeki uzunluk
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Haritadaki Uzunlukların Karşılaştırılması
İki harita uzunluğunun karşılaştırılması esasına dayanan sorular ters orantı kurularak ya da iki aşamalı olarak çözülür
İzdüşümsel Alanın Hesaplanması
İzdüşümsel alan yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir

İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise arazinin engebesi de fazladır
İzdüşümsel alan
İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)2 * Haritadaki Alana
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Haritadaki Alanı Hesaplama
Haritadaki alan
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)2
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
UYARI: Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır

Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda ölçek
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçek
Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan kesrinin karekökü
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır

Örnek: Gerçek Alanı 4375 km2 olan bir göl ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm2 gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

UYARI: Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız

Eğim Hesaplama :
Eğim : Topografya yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıya eğim denir
Eğim
Eğim = Yükseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklık
formülü ile hesaplanır