Türkiye’Nin Yerşekilleri Ve Genel Özellikleri Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Türkiye’nin Yerşekilleri ve Genel Özellikleri Nelerdir?

Ülkemizin yer şekilleri de dünyadaki diğer yerler gibi İç ve Dış Kuvvetlerle oluşmuştur

İç Kuvvetler: Volkanizma

Depremler ve Tektonik Hareketlerdir

Bunlar yeryüzünü çok hızlı şekillendirirler ve büyük yer şekilleri oluştururlar

Bu kuvvetlerin sonucunda yer şekilleri yükselir

kıvrılır yada kırılır

yeni dağlar yada çukur alanlar oluşur v

s

Dış Kuvvetler: Akarsular

Buzullar

Rüzgarlar

Dalgalar gibi aşındırıcı güçlerdir

Bu güçler yavaş şekillendirme yaparlar

İç kuvvetler yeryüzüne engebe kazandırırken dış kuvvetler onları törpüleyip aşındırarak aşınan malzemeyi çukur alanlara doldururlar

Böylece yeryüzünü düzleştirmeye çalışmaktadırlar

Bu aşındırma ve biriktirmenin son safhası ise dümdüz yeryüzü yani Peneplenler ’dir

İç ve Dış kuvvetlerin faaliyetleri günümüzde hala devam etmektedir

Oluşumu milyonlarca yıl öncesine dayanan ülkemizin oluşumunu jeolojik zaman çizelgesi içerisinde inceleyelim

1ZAMAN: (4 milyar yıl öncesi) Türkiye ’nin arazisinde Tethys Denizi vardı

Daha sonra bu denizin tabanı yükselerek ülkemizin çekirdeğini oluşturmuştur

1

Zamanda oluşmuş araziler sertleşmiş (Masif) haldedir

Bu yüzden esnemezler

kırılmazlar

Trakya ’da Yıldız Dağl

Ege’de Menteşe

İç Anadolu’da Kırşehir ve Doğuda Bitlis masif alanlardır

Bu zamanda gür olan bitki örtüsü kalıntıları bu günkü Taşkömürü yataklarını oluşturmuştur

2ZAMAN: (360 Milyon yıl önce) Bu zamanda yerkabuğu hareketleri (Tektonizma) fazla olmamış

Ülkemizin su yüzüne çıkan masif alanları dış kuvvetlerce aşındırmalara maruz kalmıştır

3ZAMAN: (160 Milyon yıl önce) Bu zaman da Alp- Himalaya kıvrım kuşağı ile ülkemizin arazisi de yükselmeye uğramış ve Anadolu Yarımadası genel görünümünü almıştır

Bunun sonucunda Toroslar ve K

Anadolu Dağ Kuşakları oluşmuştur

Volkanizma ve faylanma etkili olmuş

Volkan dağları oluşmuştur

Bu zamandan kalan bitki kalıntıları ise bu günkü Linyit Yataklarının oluşmasını sağlamıştır

Ayrıca Petrol

Tuz ve Bor Mineralleri de bu zamanda meydana gelmişlerdir

4ZAMAN: (2 Milyon yıl öncesinden günümüze) Buzul Dönemi ve Buzul sonrası diye iki dönem yaşanmıştır

Ülkemiz son şeklini almıştır

(Delta ovaları ve Akarsu sistemi oluşmuş) Ege denizi ’nin olduğu Egeit karası çökerek Ege Denizi

bunu takiben İst

ve Ç

Kale Boğazları oluşmuştur

Bugün bu çökme Marmara

Karadeniz ve Akdeniz Havzalarında hala devam etmektedir

Türkiye’nin Yerşekillerinin Genel Özellikleri
1) Ülkemiz yükseltisi fazla olan bir ülkedir

Ortalama 1132 m

İle Avrupa’nın en yüksek ülkesidir

(Asya;1000m

Avrupa;300m

)
Bu durumun nedeni;
• Alp-Himalaya Orojenezi sunucu oluşan genç bir arazi olması

• Epirojenik hareketlerle toptan yükselmiş olmasıdır

(Ancak yüksek olmasının yanı sıra iç kısımlarında birçok çöküntü ovası bulunmaktadır

Erzurum

Muş ovaları v

s

)
2) Ülkenin dağlarının Doğu-Batı uzantılı olması

(Alp-Himalaya kuşağının arasında kaldığı için)
3) Kuzey ve Güneyde uzanan sıradağlar Doğuda birleşirler buda Doğunun yükseltisini arttırmıştır

4) Kuzey ve Güneyde kıyıya paralel uzanan dağlar bu kıyıların girintisi çıkıntısı az sade bir özellik göstermesini sağlamıştır

5) Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artar

Sonuç; Türkiye yükseltisi fazla ama yerşekilleri yönüyle çok çeşitlilik gösteren bir ülkedir

Bu da çok çeşitli iklim tiplerinin görülmesine

tarımsal ve doğal bitki örtüsü çeşitliliğinin artmasına neden olmuştur

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkiye’Nin Yerşekilleri Ve Genel Özellikleri Nelerdir? Türkiye’nin Yerşekilleri ve Genel Özellikleri Nelerdir? Ülkemizin yer şekilleri de dünyadaki diğer yerler gibi İç ve Dış Kuvvetlerle oluşmuştur İç Kuvvetler: Volkanizma Depremler ve Tektonik Hareketlerdir Bunlar yeryüzünü çok hızlı şekillendirirler ve büyük yer şekilleri oluştururlar Bu kuvvetlerin sonucunda yer şekilleri yükselir kıvrılır yada kırılır yeni dağlar yada çukur alanlar oluşur vs Dış Kuvvetler: Akarsular Buzullar Rüzgarlar Dalgalar gibi aşındırıcı güçlerdir Bu güçler yavaş şekillendirme yaparlar İç kuvvetler yeryüzüne engebe kazandırırken dış kuvvetler onları törpüleyip aşındırarak aşınan malzemeyi çukur alanlara doldururlar Böylece yeryüzünü düzleştirmeye çalışmaktadırlar Bu aşındırma ve biriktirmenin son safhası ise dümdüz yeryüzü yani Peneplenler ’dir İç ve Dış kuvvetlerin faaliyetleri günümüzde hala devam etmektedir Oluşumu milyonlarca yıl öncesine dayanan ülkemizin oluşumunu jeolojik zaman çizelgesi içerisinde inceleyelim 1ZAMAN: (4 milyar yıl öncesi) Türkiye ’nin arazisinde Tethys Denizi vardı Daha sonra bu denizin tabanı yükselerek ülkemizin çekirdeğini oluşturmuştur 1 Zamanda oluşmuş araziler sertleşmiş (Masif) haldedir Bu yüzden esnemezler kırılmazlar Trakya ’da Yıldız Dağl Ege’de Menteşe İç Anadolu’da Kırşehir ve Doğuda Bitlis masif alanlardır Bu zamanda gür olan bitki örtüsü kalıntıları bu günkü Taşkömürü yataklarını oluşturmuştur 2ZAMAN: (360 Milyon yıl önce) Bu zamanda yerkabuğu hareketleri (Tektonizma) fazla olmamış Ülkemizin su yüzüne çıkan masif alanları dış kuvvetlerce aşındırmalara maruz kalmıştır 3ZAMAN: (160 Milyon yıl önce) Bu zaman da Alp- Himalaya kıvrım kuşağı ile ülkemizin arazisi de yükselmeye uğramış ve Anadolu Yarımadası genel görünümünü almıştır Bunun sonucunda Toroslar ve KAnadolu Dağ Kuşakları oluşmuştur Volkanizma ve faylanma etkili olmuş Volkan dağları oluşmuştur Bu zamandan kalan bitki kalıntıları ise bu günkü Linyit Yataklarının oluşmasını sağlamıştır Ayrıca Petrol Tuz ve Bor Mineralleri de bu zamanda meydana gelmişlerdir 4ZAMAN: (2 Milyon yıl öncesinden günümüze) Buzul Dönemi ve Buzul sonrası diye iki dönem yaşanmıştır Ülkemiz son şeklini almıştır (Delta ovaları ve Akarsu sistemi oluşmuş) Ege denizi ’nin olduğu Egeit karası çökerek Ege Denizi bunu takiben İst ve ÇKale Boğazları oluşmuştur Bugün bu çökme Marmara Karadeniz ve Akdeniz Havzalarında hala devam etmektedir Türkiye’nin Yerşekillerinin Genel Özellikleri 1) Ülkemiz yükseltisi fazla olan bir ülkedirOrtalama 1132 m İle Avrupa’nın en yüksek ülkesidir (Asya;1000m Avrupa;300m) Bu durumun nedeni; • Alp-Himalaya Orojenezi sunucu oluşan genç bir arazi olması • Epirojenik hareketlerle toptan yükselmiş olmasıdır(Ancak yüksek olmasının yanı sıra iç kısımlarında birçok çöküntü ovası bulunmaktadırErzurum Muş ovaları vs) 2) Ülkenin dağlarının Doğu-Batı uzantılı olması (Alp-Himalaya kuşağının arasında kaldığı için) 3) Kuzey ve Güneyde uzanan sıradağlar Doğuda birleşirler buda Doğunun yükseltisini arttırmıştır 4) Kuzey ve Güneyde kıyıya paralel uzanan dağlar bu kıyıların girintisi çıkıntısı az sade bir özellik göstermesini sağlamıştır 5) Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artar Sonuç; Türkiye yükseltisi fazla ama yerşekilleri yönüyle çok çeşitlilik gösteren bir ülkedir Bu da çok çeşitli iklim tiplerinin görülmesine tarımsal ve doğal bitki örtüsü çeşitliliğinin artmasına neden olmuştur