Kıtalar Hakkında Genel Bilgiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Kıtalar Hakkında Genel Bilgiler

Kıtalar Yeryüzünün önemli bir bölümünü kaplayan

büyük kara kütleleri

Kıtalar

büyüklüklerine göre: Asya

Afrika

Kuzey Amerika

Güney Amerika

Antarktika

Avrupa ve Avustralya olarak dizilirler

Avrupa

Asya’nın geniş bir yarımadası durumunda olduğundan ikisine birlikte Avrasya denir

Avustralya kıtası

8

000

000 km2lik yüzölçümü ile en küçük kıta; Grönland 2

175

600 km2lik yüzölçümü ile en büyük adadır

Birbirine bitişik olan Avrupa ve Asya kıtaları ile Afrika Kıtaları Eski Dünyayı; Kuzey ve Güney Amerika kıtası Yeni Dünyayı teşkil eder

Okyanus ortasında yer alan Antarktika ve Avustralya da iki ayrı kıtadır

Yeryüzünün yaklaşık % 29’u veya 148 milyon km2si karalarla kaplıdır

Bu kara parçalarının yaklaşık % 94’ü kıtalardan

geri kalan kısmı ise adalardan meydana gelir

Ekvatorun kuzeyinde karalar daha çok

güneyinde ise daha azdır

Eski coğrafyacılara göre kıtalar sahillerin ötesinde veya kara sınırlarının da ötesinde uzanmamaktaydı

Fakat jeologlar

kıtaların deniz altında uzayan parçalarını da (Bkz

Kıta Sahanlığı) kıtalardan saymışlardır

Kıtaların meydana gelişi üzerinde birkaç görüş vardır

İzostatik denge prensibine göre

yerçekimi kuvveti ile ağır olan yer kabuğu

zamanla çökme gösterir

Bu teoriye göre dağlar

az yoğun olduğu için yüzeyde yüksek kalmıştır

Yerkabuğu kıtalarda yaklaşık 32 km’ye yer yer 50 km’ye ulaşmaktadır

Okyanuslarda ise bu kalınlık çok azdır

Kıtaların büyümesinde en etkili olay tortu malzeme ile meydana gelen deltalar ve bunların zamanla çökerek okyanuslarda basınçla yer kabuğunda çatlamalar meydana getirmesi ve bu çatlaklardan çıkan volkanik ada kütleleridir

Avrupa ve Amerika’da kıtaların teşekkülü ile ilgili bilim adamları araştırmalar yapıp nazariyeler ileri sürmektedirler

Bugün bu ilimle uğraşan bilim adamlarının genel kanaatı

eski jeolojik devirlerde

güney kıtaları arasında karayollarının bulunduğudur

Ünlü meteoroloji bilgini Alfred Wegener

kontinentverschiebung (karaların kayması) nazariyesini kurmuş

bugün için altı olan kıtanın evvelce birbirine bağlı olup

sonra yavaş yavaş ayrıldıklarını söylemiştir

Başka bir profesör

kıtalar arasında köprü gibi kara parçaları olduğunu

jeocografik tecrübelere dayanarak iddia etmiştir

Wegener’e göre

palaozoikum ve mezozoikum devirlerinde kıtalar birbirine yapışıktı

Paleozoikum sonuna kadar

hayvanlar

Güney Amerika ile Afrika

Hindistan ve Avustralya arasında kara yolculuğu yapmışlar

Eosen’den itibaren

Afrika’da yaşayan hayvanlar

karadan Güney Amerika’ya geçmişlerdir

İlim adamlarının ileri sürülen bu görüşleri

ilk peygamber ve ilk insan hazret-i adem’in evlatlarının çoğalıp

Suriye

Irak ve Orta Asya’dan yayıldıklarını göstermektedir

Nuh Tufanından sonra

yalnız gemide kalanlar kurtuldu ve insanlar bunlardan türedi

Zamanla çoğalarak Asya

Afrika

Avrupa

Amerika ve Okyanusya’ya karadan ve büyük gemilerle denizlerden yayıldı

Onlar da çoğalarak kıtalardaki bugünkü insan topluluklarını meydana getirdiler

Kıtaların sayısı da uzun zaman tartışıldı

Latin kökenli olan “kıta” kelimesi

orijinal olarak karaya yakın olan adaları

ana parçadan ayırmak için kullanılıyordu

Bu kullanış

bir İngiliz kaşifin yaptığı geziye “Kumru Boğazından Kıtaya” adını vermesiyle değişmiş ve bugünkü anlamı kabul görmüştür

Kıtalar

isimlerini çeşitli şekillerde almışlardır

Antarktika kıtasının ismi

yeryüzündeki Arktik bölgede oluşundandır

Bölgeyi “Arktik” isminde bir denizci keşfettiği için bu ismin verildiği sanılır

Amerika kıtasının

Hartın Waldseemüller’in (Amerika Vespuçi’den sonra) 1507’de yaptığı haritada

adı Amerika diye geçiyordu

Bu tanınmış kaşifin yazılarının gösterdiğine göre yeni bir kıtanın keşfedildiği anlaşılıyordu

Avrupa

Asya ve Afrika isimleri eski insanlar tarafından kullanılıyordu

Fakat onlar da kıtaların tamamına değil sadece bir bölgesine bu isimleri veriyorlardı

Mesela Afrika

bu kıtanın çok sınırlı bir parçasına verilen isim idi

Diğer daha büyük bölgeler; Mısır

Libya ve Etyopya diye anılıyordu

Avrupa ise

Asya’dan boğazlarla ayrılan bir bölge için eskiden beri kullanılıyordu

Asya ismi

eskiden bir Roma taşra şehrine verildiği zaman

diğer şehirler arasında bir ayırım olması için bu büyük şehrin adıydı

Avustralya’nın yerlileri hayali bir Australis bölgesinin varlığını düşündükleri için böyle diyorlardı

Böylece kıta keşfedildiğinde ismi hazırdı

Kıtaların benzer ve farklı yönlerini bulmak için jeomorfolojik yapılarını karşılaştırmak çok faydalıdır

Bütün kıtaların bir veya birden fazla kıyısında geniş dağ silsilesi vardır

Buna rağmen dünyanın en büyük iki dağ silsilesi olan Rockies ve Himalaya kıta sınırlarından oldukça uzaktırlar

Antarktika hariç olmak üzere her kıtanın nehirleri

iç ovaları ve geniş kıyı ovaları vardır

Yaylalar ise daha az bir yüzölçümünü kaplar

Asya’da Tibet ve Güney Amerika’da (Bolivave Peru) yaylaları büyük yükseklik ve genişliğe erişmişlerdir

Fakat yine Güney Amerika’da Colombia ve Colorado yaylaları

Afrika’da Tanzanya bölgesi ve hatta Avrupa’da Massif Santral

dikkate değer yayla özellikleri gösterirler

Bütün kıtalarda bazı bölgeler

deniz seviyesinin de altındadırlar

Ölü Deniz (-396 m)

Ölü Vadi (ABD

-85 m) bunlara Örnekdirler

Antarktika’da kayalıkların çoğu üstündeki buzulların ağırlığıyla deniz seviyesinin altına sıkışmışlardır

Dünyanın en yüksek dağ silsileleri sırasıyla:
1

Himalayalar (Everest 8848 m) Asya’da

2

And Dağları (Aconcaquea 6959 m) Güney Amerika’da

3

Alaska Range (Mc

Kinley 6194 m) Kuzey Amerika’da

Amerika’da meydana geliş ve yaş bakımından dağ silsileleri büyük ölçüde birbirinden ayrılırlar

Asya’nın doğusundaki Büyük Okyanusu sınırlayan dağ silsileleri ile aynı okyanusu sınırlayan Amerika dağlarının bir benzeri yoktur

Hakikaten dağların yapısı o kadar değişiktir ki

dağ silsilelerini çok basit bir şekilde aynı Örnek içinde gruplandırmak çok zordur

Mesela; South Dakota silsilesinde Black Hill Tepesinin kubbeli bir yapısı vardır

Sierra Nevada ise daha geniştir

İsviçre Alpleri

hiçbir yerde benzerine rastlanmayan karmaşık kıvrımlı bir yapıya sahiptir

Hatta sadece bir tek dağ silsilesi üzerinde birçok yapı ve biçim değişiklikleri vardır

Kıtaların sahib oldukları ovalar

genellikle birbirine benzer

bazan da farklıdırlar

Atlas Okyanusu körfezleri

kıyılarındaki ovalar (Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ovaları) geniş ve verimlidirler

Bu durum

Asya Kıtasının güneyinde (Hindistan)

Güney Avustralya’da

Güney Amerika’nın doğu kıyılarında görülmektedir

Büyük şehirler genellikle ovalar üzerine kurulmuş

endüstride ve denizcilikte gelişmeler buralarda olmuştur

Fakat Kuzey Amerika’nın ve Asya’nın geniş Arktik (kutuplara yakın) kıyı ovaları iklimi ve ekvatordan uzaklığı sebebiyle o kadar önemli değildirler

Aynı şey

Güney Amerika’da Amazon Nehri Deltası içindeki geniş ovalar için de söylenebilir

(petrol

kömür

gaz) ve su taşımacılığında imkan veren nehirleri yönünden çok önemlidir

Diğer kıtalar bu kadar çok verimli iç ovalara sahip değildir

Bu ovalara benzeyen Avrasya’nın daha yüksek yerleri Ural Dağlarının batısı

Güney Amerika’da Arjantin ve Uruguay ovalarıdır

Afrika ve Avustralya’da iç bölgelerdeki geniş ve yüksek düzlükler genellikle çöldür

Buralarda

Amazon Nehrinin kıyılarındaki iç ovalarda olduğu gibi sıcak ve çok yağışlı bir iklim görülür

Dolayısıyla bu bölgelerde verimi yükseltmek zordur

Avustralya ve Antarktika hariç

bütün kıtalarda iç bölgelerden doğup

uzun mesafeler kat ederek okyanuslara dökülen akarsu sistemleri vardır

Kuzey Amerika’da büyük akarsular her istikamette dışarıya doğru akarlar

Mississippi ve Rio Grande Meksika Körfezine; Colorado

Colombia

Franser ve Yukon batıda Büyük Okyanusa; Mackenzie

Red ve Nelson Kuzey Buz Denizine; St Lowrence ise doğuda Atlas Okyanusuna dökülür

Avrasya’da

akarsu sistemleri

bu büyük kara kütlesini küçük parçalara ayırarak akarlar

Fakat iç akarsular dağların kendine has bir özelliği ile drenaj edilmişlerdir

Volga Nehri bir iç deniz olan Hazar Denizine dökülürken

Don Nehri

Karadeniz’e doğru akar

Ural Dağlarının doğusu ile Moğolistan Yaylasından

Himalaya Dağlarına kadar uzanan geniş bir dağlık arazi

suların akışını düzenlemektedir

Çok uzun olan Obi

Yenisey

Lena akarsuları

Kuzey Buz Denizine akarlar

Daha kısa olan akarsular ise

Hindistan’ın ovalarını aşarak denize dökülürler

Bu akarsular

kıtanın güneydoğu ve doğu kısmında kıyı boylarındaki ovalara doğru uzanarak ilgi çekici kanyonlar meydana getirirler

Güney Amerika’daki belli başlı akarsu sistemleri Adlar

Guiang ve Brezilya’nın dağlık bölgelerinden akarlar

Afrika’nın büyük nehirleri (Nil

Nijer

Kongo

Zambezi) düzgün bir rejimle kuzeye

güneye

doğuya ve batıya akarlar

Fakat yağışların azlığı sebebi ile çöl bölgeler ve çevreleri olmak üzere Afrika’nın üçte biri

akarsulardan mahrumdur

Antarktika dışında

kıtaların hepsinde

oldukça sıcak iklime sahip çöller vardır

Bu çöllerden en fazla tanınanı Afrika’daki Sahra Çölüdür

Asya’da dağlarla çevrili Gobi Çölü ve denizlerle çevrili Arabistan Çölü Ünlüdur

Bazılarına göre dünyada çöl şartlarının en fazla hüküm sürdüğü yer Arabistan Çölüdür

“Atacama” (Güney Amerika) Çölünün

gösterdiği özellikler bakımından dünyada bir benzeri yoktur

Çölün yayvan olan kenarı

Atlas Okyanusu ve diğer kenarı ise yüksek And Dağları tarafından çevrilmiştir

Volkanik olayların etkileri

daha çok Avrasya ve Amerika’da görülmektedir

Fakat

Akdeniz’deki volkanik dağlar daha çok tanınmıştır

Vezüv

Etna

Stromboli

And Dağlarının en büyük tepeleri volkanik kökenlidir

ABD’de Shesta

Nood

Rainlerde birer sönmüş volkandır

Asya’nın doğu kıyılarında ise sönmüş birçok volkan mevcuttur

Diğer bir volkanik şekiller ise bir zamanlar yanardağlardan akan lavların sönerek meydana getirdikleri yaylalardır

Columbia Yaylası

Hindistan (Deccan) Yaylası

Orta Afrika ve İskoçya yaylaları bunlardandır

Kıtalar

dünya yüzeyinin % 29’unu

kıta sahanlıkları ise % 6’sını teşkil eder

Kıta sahanlığı

kıtaların denizler içerisinde 100-200 metreye kadar olan batık kısımlarına verilen isimdir

(Bkz

Kıta Sahanlığı)
Kıtaların yüzölçümü ve yükseklikleriyle ilgili bilgiler aşağıda gösterilmiştir

KıtaYüzölçümüDünya Kara YüzeyineOrtalama Yükseklik (milyon km2)Göre Yüzdesi(metre)
Asya43

7729

4976
Afrika29

7820

0 610
K

Amerika21

7514

7579
G

Amerika17

6111

8610
Antarktika14

249

51982
Avrupa9

85

1286
Avustralya7

55

1244
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kıtalar Hakkında Genel Bilgiler Kıtalar Hakkında Genel Bilgiler Kıtalar Yeryüzünün önemli bir bölümünü kaplayan büyük kara kütleleri Kıtalar büyüklüklerine göre: Asya Afrika Kuzey Amerika Güney Amerika Antarktika Avrupa ve Avustralya olarak dizilirler Avrupa Asya’nın geniş bir yarımadası durumunda olduğundan ikisine birlikte Avrasya denir Avustralya kıtası 8000000 km2lik yüzölçümü ile en küçük kıta; Grönland 2175600 km2lik yüzölçümü ile en büyük adadır Birbirine bitişik olan Avrupa ve Asya kıtaları ile Afrika Kıtaları Eski Dünyayı; Kuzey ve Güney Amerika kıtası Yeni Dünyayı teşkil eder Okyanus ortasında yer alan Antarktika ve Avustralya da iki ayrı kıtadır Yeryüzünün yaklaşık % 29’u veya 148 milyon km2si karalarla kaplıdır Bu kara parçalarının yaklaşık % 94’ü kıtalardan geri kalan kısmı ise adalardan meydana gelir Ekvatorun kuzeyinde karalar daha çok güneyinde ise daha azdır Eski coğrafyacılara göre kıtalar sahillerin ötesinde veya kara sınırlarının da ötesinde uzanmamaktaydı Fakat jeologlar kıtaların deniz altında uzayan parçalarını da (Bkz Kıta Sahanlığı) kıtalardan saymışlardır Kıtaların meydana gelişi üzerinde birkaç görüş vardır İzostatik denge prensibine göre yerçekimi kuvveti ile ağır olan yer kabuğu zamanla çökme gösterir Bu teoriye göre dağlar az yoğun olduğu için yüzeyde yüksek kalmıştır Yerkabuğu kıtalarda yaklaşık 32 km’ye yer yer 50 km’ye ulaşmaktadır Okyanuslarda ise bu kalınlık çok azdır Kıtaların büyümesinde en etkili olay tortu malzeme ile meydana gelen deltalar ve bunların zamanla çökerek okyanuslarda basınçla yer kabuğunda çatlamalar meydana getirmesi ve bu çatlaklardan çıkan volkanik ada kütleleridir Avrupa ve Amerika’da kıtaların teşekkülü ile ilgili bilim adamları araştırmalar yapıp nazariyeler ileri sürmektedirler Bugün bu ilimle uğraşan bilim adamlarının genel kanaatı eski jeolojik devirlerde güney kıtaları arasında karayollarının bulunduğudur Ünlü meteoroloji bilgini Alfred Wegener kontinentverschiebung (karaların kayması) nazariyesini kurmuş bugün için altı olan kıtanın evvelce birbirine bağlı olup sonra yavaş yavaş ayrıldıklarını söylemiştir Başka bir profesör kıtalar arasında köprü gibi kara parçaları olduğunu jeocografik tecrübelere dayanarak iddia etmiştir Wegener’e göre palaozoikum ve mezozoikum devirlerinde kıtalar birbirine yapışıktı Paleozoikum sonuna kadar hayvanlar Güney Amerika ile Afrika Hindistan ve Avustralya arasında kara yolculuğu yapmışlar Eosen’den itibaren Afrika’da yaşayan hayvanlar karadan Güney Amerika’ya geçmişlerdir İlim adamlarının ileri sürülen bu görüşleri ilk peygamber ve ilk insan hazret-i adem’in evlatlarının çoğalıp Suriye Irak ve Orta Asya’dan yayıldıklarını göstermektedir Nuh Tufanından sonra yalnız gemide kalanlar kurtuldu ve insanlar bunlardan türedi Zamanla çoğalarak Asya Afrika Avrupa Amerika ve Okyanusya’ya karadan ve büyük gemilerle denizlerden yayıldı Onlar da çoğalarak kıtalardaki bugünkü insan topluluklarını meydana getirdiler Kıtaların sayısı da uzun zaman tartışıldı Latin kökenli olan “kıta” kelimesi orijinal olarak karaya yakın olan adaları ana parçadan ayırmak için kullanılıyordu Bu kullanış bir İngiliz kaşifin yaptığı geziye “Kumru Boğazından Kıtaya” adını vermesiyle değişmiş ve bugünkü anlamı kabul görmüştür Kıtalar isimlerini çeşitli şekillerde almışlardır Antarktika kıtasının ismi yeryüzündeki Arktik bölgede oluşundandır Bölgeyi “Arktik” isminde bir denizci keşfettiği için bu ismin verildiği sanılır Amerika kıtasının Hartın Waldseemüller’in (Amerika Vespuçi’den sonra) 1507’de yaptığı haritada adı Amerika diye geçiyordu Bu tanınmış kaşifin yazılarının gösterdiğine göre yeni bir kıtanın keşfedildiği anlaşılıyordu Avrupa Asya ve Afrika isimleri eski insanlar tarafından kullanılıyordu Fakat onlar da kıtaların tamamına değil sadece bir bölgesine bu isimleri veriyorlardı Mesela Afrika bu kıtanın çok sınırlı bir parçasına verilen isim idi Diğer daha büyük bölgeler; Mısır Libya ve Etyopya diye anılıyordu Avrupa ise Asya’dan boğazlarla ayrılan bir bölge için eskiden beri kullanılıyordu Asya ismi eskiden bir Roma taşra şehrine verildiği zaman diğer şehirler arasında bir ayırım olması için bu büyük şehrin adıydı Avustralya’nın yerlileri hayali bir Australis bölgesinin varlığını düşündükleri için böyle diyorlardı Böylece kıta keşfedildiğinde ismi hazırdı Kıtaların benzer ve farklı yönlerini bulmak için jeomorfolojik yapılarını karşılaştırmak çok faydalıdır Bütün kıtaların bir veya birden fazla kıyısında geniş dağ silsilesi vardır Buna rağmen dünyanın en büyük iki dağ silsilesi olan Rockies ve Himalaya kıta sınırlarından oldukça uzaktırlar Antarktika hariç olmak üzere her kıtanın nehirleri iç ovaları ve geniş kıyı ovaları vardır Yaylalar ise daha az bir yüzölçümünü kaplar Asya’da Tibet ve Güney Amerika’da (Bolivave Peru) yaylaları büyük yükseklik ve genişliğe erişmişlerdir Fakat yine Güney Amerika’da Colombia ve Colorado yaylaları Afrika’da Tanzanya bölgesi ve hatta Avrupa’da Massif Santral dikkate değer yayla özellikleri gösterirler Bütün kıtalarda bazı bölgeler deniz seviyesinin de altındadırlar Ölü Deniz (-396 m) Ölü Vadi (ABD -85 m) bunlara Örnekdirler Antarktika’da kayalıkların çoğu üstündeki buzulların ağırlığıyla deniz seviyesinin altına sıkışmışlardır Dünyanın en yüksek dağ silsileleri sırasıyla: 1 Himalayalar (Everest 8848 m) Asya’da 2 And Dağları (Aconcaquea 6959 m) Güney Amerika’da 3 Alaska Range (Mc Kinley 6194 m) Kuzey Amerika’da Amerika’da meydana geliş ve yaş bakımından dağ silsileleri büyük ölçüde birbirinden ayrılırlar Asya’nın doğusundaki Büyük Okyanusu sınırlayan dağ silsileleri ile aynı okyanusu sınırlayan Amerika dağlarının bir benzeri yoktur Hakikaten dağların yapısı o kadar değişiktir ki dağ silsilelerini çok basit bir şekilde aynı Örnek içinde gruplandırmak çok zordur Mesela; South Dakota silsilesinde Black Hill Tepesinin kubbeli bir yapısı vardır Sierra Nevada ise daha geniştir İsviçre Alpleri hiçbir yerde benzerine rastlanmayan karmaşık kıvrımlı bir yapıya sahiptir Hatta sadece bir tek dağ silsilesi üzerinde birçok yapı ve biçim değişiklikleri vardır Kıtaların sahib oldukları ovalar genellikle birbirine benzer bazan da farklıdırlar Atlas Okyanusu körfezleri kıyılarındaki ovalar (Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ovaları) geniş ve verimlidirler Bu durum Asya Kıtasının güneyinde (Hindistan) Güney Avustralya’da Güney Amerika’nın doğu kıyılarında görülmektedir Büyük şehirler genellikle ovalar üzerine kurulmuş endüstride ve denizcilikte gelişmeler buralarda olmuştur Fakat Kuzey Amerika’nın ve Asya’nın geniş Arktik (kutuplara yakın) kıyı ovaları iklimi ve ekvatordan uzaklığı sebebiyle o kadar önemli değildirler Aynı şey Güney Amerika’da Amazon Nehri Deltası içindeki geniş ovalar için de söylenebilir (petrol kömür gaz) ve su taşımacılığında imkan veren nehirleri yönünden çok önemlidir Diğer kıtalar bu kadar çok verimli iç ovalara sahip değildir Bu ovalara benzeyen Avrasya’nın daha yüksek yerleri Ural Dağlarının batısı Güney Amerika’da Arjantin ve Uruguay ovalarıdır Afrika ve Avustralya’da iç bölgelerdeki geniş ve yüksek düzlükler genellikle çöldür Buralarda Amazon Nehrinin kıyılarındaki iç ovalarda olduğu gibi sıcak ve çok yağışlı bir iklim görülür Dolayısıyla bu bölgelerde verimi yükseltmek zordur Avustralya ve Antarktika hariç bütün kıtalarda iç bölgelerden doğup uzun mesafeler kat ederek okyanuslara dökülen akarsu sistemleri vardır Kuzey Amerika’da büyük akarsular her istikamette dışarıya doğru akarlar Mississippi ve Rio Grande Meksika Körfezine; Colorado Colombia Franser ve Yukon batıda Büyük Okyanusa; Mackenzie Red ve Nelson Kuzey Buz Denizine; St Lowrence ise doğuda Atlas Okyanusuna dökülür Avrasya’da akarsu sistemleri bu büyük kara kütlesini küçük parçalara ayırarak akarlar Fakat iç akarsular dağların kendine has bir özelliği ile drenaj edilmişlerdir Volga Nehri bir iç deniz olan Hazar Denizine dökülürken Don Nehri Karadeniz’e doğru akar Ural Dağlarının doğusu ile Moğolistan Yaylasından Himalaya Dağlarına kadar uzanan geniş bir dağlık arazi suların akışını düzenlemektedir Çok uzun olan Obi Yenisey Lena akarsuları Kuzey Buz Denizine akarlar Daha kısa olan akarsular ise Hindistan’ın ovalarını aşarak denize dökülürler Bu akarsular kıtanın güneydoğu ve doğu kısmında kıyı boylarındaki ovalara doğru uzanarak ilgi çekici kanyonlar meydana getirirler Güney Amerika’daki belli başlı akarsu sistemleri Adlar Guiang ve Brezilya’nın dağlık bölgelerinden akarlar Afrika’nın büyük nehirleri (Nil Nijer Kongo Zambezi) düzgün bir rejimle kuzeye güneye doğuya ve batıya akarlar Fakat yağışların azlığı sebebi ile çöl bölgeler ve çevreleri olmak üzere Afrika’nın üçte biri akarsulardan mahrumdur Antarktika dışında kıtaların hepsinde oldukça sıcak iklime sahip çöller vardır Bu çöllerden en fazla tanınanı Afrika’daki Sahra Çölüdür Asya’da dağlarla çevrili Gobi Çölü ve denizlerle çevrili Arabistan Çölü Ünlüdur Bazılarına göre dünyada çöl şartlarının en fazla hüküm sürdüğü yer Arabistan Çölüdür “Atacama” (Güney Amerika) Çölünün gösterdiği özellikler bakımından dünyada bir benzeri yoktur Çölün yayvan olan kenarı Atlas Okyanusu ve diğer kenarı ise yüksek And Dağları tarafından çevrilmiştir Volkanik olayların etkileri daha çok Avrasya ve Amerika’da görülmektedir Fakat Akdeniz’deki volkanik dağlar daha çok tanınmıştır Vezüv Etna Stromboli And Dağlarının en büyük tepeleri volkanik kökenlidir ABD’de Shesta Nood Rainlerde birer sönmüş volkandır Asya’nın doğu kıyılarında ise sönmüş birçok volkan mevcuttur Diğer bir volkanik şekiller ise bir zamanlar yanardağlardan akan lavların sönerek meydana getirdikleri yaylalardır Columbia Yaylası Hindistan (Deccan) Yaylası Orta Afrika ve İskoçya yaylaları bunlardandır Kıtalar dünya yüzeyinin % 29’unu kıta sahanlıkları ise % 6’sını teşkil eder Kıta sahanlığı kıtaların denizler içerisinde 100-200 metreye kadar olan batık kısımlarına verilen isimdir (Bkz Kıta Sahanlığı) Kıtaların yüzölçümü ve yükseklikleriyle ilgili bilgiler aşağıda gösterilmiştir KıtaYüzölçümüDünya Kara YüzeyineOrtalama Yükseklik (milyon km2)Göre Yüzdesi(metre) Asya4377294976 Afrika2978200 610 K Amerika2175147579 G Amerika1761118610 Antarktika1424951982 Avrupa9851286 Avustralya7551244 Kaynak: Rehber Ansiklopedisi