Radyoaktif Bozunma Ve Çeşitleri Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Radyoaktif Bozunma ve çeşitleri nelerdir?

Radyoaktiflik

radyoaktif denilen bazı cisimlerin kendilerinden bir parçalanma sonucu fotoğraf plakalarına etki eden

gazları iyonlaştırıp elektriğe karşı etkin kılan ve daha bazı olaylara sebep olan çeşitli radyasyonlar yayabilme özelliğidir

Bir radyoaktif çekirdeğin kendiliğinden başka bir çekirdeğe değişmesi olayına dezentegrasyondenir

Yapma olarak bir çekirdekten bir başka çekirdeğin elde edilmesi olayına da transmütasyon denir

Radyoaktif elementler kendiliğinden hızla veya yavaş yavaş parçalanarak yapı değiştiren kararsız atomlardan meydana gelir

Çekirdekleri

duruma göre pozitif veya negatif elektronlar ya da helyum çekirdekleri yayar

Birinci durumda element

periyodik sınıflandırmanın bir hanesinden hemen bitişik hanesine geçer;ikinci durumda ise iki hane atlar

Bazı radyoaktif elementlere doğada rastlanır;bunlar

kendiliğinden başkalaşıma uğrayarak birbirinden türeyen dört basit cisim grubu meydana getirir:her üçü de kurşuna dönüşerek kararlı hale geçen uranyum

toryum ve aktinyum grupları ile bizmuta dönüşerek kararlı olan neptünyum gurubu F

ve İ

Joliot-Curieâ€™ler 1934â€™te

kararlı atomları cisimcik bombardımanına tutarak

bilinen elementlerin kararsız izotopları olan suni radyoaktif elementleri elde etmeyi başardılar

Bugün tedavi uygulamalarında radyumun yerini alabilen ve radyoaktif gösterge olarak kullanılan yüzlerce suni radyoaktif element vardır

Radyoaktif bozunma ise kararsız-dengesiz bazı atom çekirdeklerinin radyasyon yaparak bozunmasıdır

Çekirdekler Alfa partikülleri (helyum çekirdekleri)

Beta ışınları (elektron ışınları) ve Gamma ışınları (çok kısa dalgalı elektromanyetik radyasyon) yayarlar

Son ikisi çoğu kez birlikte yayılır

Bunlardan en az girici olanlar Alfa partikülleridir

Beta ışınlar bunlardan daha girici ışınlardır

En derinlere kadar giren (kuşun içine doğru 100mm

kadar girebilir) ışınlar Gamma ışınlarıdırlar

1896 yılında Becquerel uranyum bileşiklerinin özellikle

uranitin adını alan cevherin kendiliğinden enerji yaydığını saptadı

Etkinin şiddetinin uranyum miktarına bağlı olması

bu enerjinin atomlardan kaynaklandığının belirtisi idi

Marie ve Pierre Curie radyum

polonyum ve toryum adlarını verdikleri başka radyoaktif elementleri keşfettiler

Günümüzde yaklaşım 40 kadar doğal ve çok büyük sayıda yapay radyoaktif izotop cinsi bilinmektedir

Radyoaktif atomların bozunma hızlarına ne sıcaklık

basınç ya da elektromanyetik alan gibi fiziksel koşullar

ne de kimyasal reaksiyonlara katılmak gibi olaylar etki ederler;ışıma fiziksel ya da kimyasal koşullardan bağımsız olarak sürer

Her bozunan çekirdek türü için kendine özgü bir yarı ömür değeri vardır

1902 yılında Rutherford ve Soddy bir radyoaktif çekirdeğin bozunma ürünü olan ikinci çekirdeğin de radyoaktif olacağına bunun bozunması ile de üçüncü bir radyoaktif çekirdek ortaya çıkacağını;birbirini izleyen bu radyoaktif çekirdeklerin bir dizi oluşturacağını

dizinin radyoaktif olmayan kararlı-dengeli bir çekirdeğin oluşumu ile son bulacağını öne sürdüler

Daha sonra atom ağırlığı büyük radyoaktif elementlerin oluşturduğu üç doğal radyoaktif bozunma dizisi bulundu

Bunlar aktinyum

toryum ve uranyum radyoaktif dizileridir

Doğal radyoaktif elementlerin dışında partikül hızlandırıcılar yardımı ile ya da nükleer reaktörler de gerçekleşen çekirdek reaksiyonları ile çok sayıda yapay radyoaktif atom üretilmektedir

Bu yapay radyoaktif atomlar (çekirdekler) arasında doğal radyoaktif dizilerde yer alabilecek olanlarda çıkmaktadır

Değişik radyoaktiflik örnekleri bilinmektedir

En çok görülen radyoaktiflik türü beta ışımasıdır

Bu ışıma atom çekirdeği içinde bir nötronun ve antinötrino fırlatıp protona dönüşmesi ile gerçekleşir

Bu dönüşüm atom numarasını bir arttırırken kütle numarasını değiştirmez

Bazı ağır çekirdekler ise Alfa ışıması yapar

Yani helyum çekirdekleri fırlatırlar

Bunun sonucu olarak ortaya çıkan yavru çekirdeğin atom numarası ana çekirdekten iki sayısı kadar ek****kütle numarası ise dört sayısı kadar eksik olur

Oluşan yavru çekirdek bazen fazla enerji içerebilir

Bu durumda bir Gamma fotonu fırlatarak daha küçük enerji düzeyine iner

Gamma ışıması çoğu Beta ışıması ile

bazen de Alfa ışıması ile birlikte gerçekleşir

Radyoaktif maddeler atom ve molekülleri yoğunlaştıran

böylece molekül yapılarını bozan ışınlar yaydıkları için canlılar için tehlikelidirler

Bu nedenle böyle maddelerle çalışırken mutlaka özel önlemler alınmalıdır

Yapılan araştırmalar sonucu radiumun Alfa

Beta ve Gamma ışınları yaydığı tespit edilmiştir

Bunları bir mağnetik alan yardımıyla birbirinden ayırmak mümkündür

Kurşundan bir kröze içine bir miktar radium koyup bir mağnetik alana tabi tutulursa radyasyonlar üç grupta incelenir

Bir kısmı hafifçe sola sapar

pozitif yüklüdürler

Bunlar iki elementer yüke malik olan helium çekirdekleridir

bunlara Alfa ışınları denir

Bir kısmı fazlaca sağa sapar

negatif elektronlar olup bunlara Beta ışınları denir

Bir kısmı hiç sapmaz

bunlar çok kısa dalga boylu elektromagnetik dalgalar olup bunlara Gamma ışını denir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Radyoaktif Bozunma Ve Çeşitleri Nelerdir? Radyoaktif Bozunma ve çeşitleri nelerdir? Radyoaktiflikradyoaktif denilen bazı cisimlerin kendilerinden bir parçalanma sonucu fotoğraf plakalarına etki edengazları iyonlaştırıp elektriğe karşı etkin kılan ve daha bazı olaylara sebep olan çeşitli radyasyonlar yayabilme özelliğidir Bir radyoaktif çekirdeğin kendiliğinden başka bir çekirdeğe değişmesi olayına dezentegrasyondenir Yapma olarak bir çekirdekten bir başka çekirdeğin elde edilmesi olayına da transmütasyon denir Radyoaktif elementler kendiliğinden hızla veya yavaş yavaş parçalanarak yapı değiştiren kararsız atomlardan meydana gelir Çekirdekleriduruma göre pozitif veya negatif elektronlar ya da helyum çekirdekleri yayar Birinci durumda elementperiyodik sınıflandırmanın bir hanesinden hemen bitişik hanesine geçer;ikinci durumda ise iki hane atlar Bazı radyoaktif elementlere doğada rastlanır;bunlarkendiliğinden başkalaşıma uğrayarak birbirinden türeyen dört basit cisim grubu meydana getirir:her üçü de kurşuna dönüşerek kararlı hale geçen uranyumtoryum ve aktinyum grupları ile bizmuta dönüşerek kararlı olan neptünyum gurubu F ve İ Joliot-Curieâ€™ler 1934â€™tekararlı atomları cisimcik bombardımanına tutarakbilinen elementlerin kararsız izotopları olan suni radyoaktif elementleri elde etmeyi başardılar Bugün tedavi uygulamalarında radyumun yerini alabilen ve radyoaktif gösterge olarak kullanılan yüzlerce suni radyoaktif element vardır Radyoaktif bozunma ise kararsız-dengesiz bazı atom çekirdeklerinin radyasyon yaparak bozunmasıdır Çekirdekler Alfa partikülleri (helyum çekirdekleri)Beta ışınları (elektron ışınları) ve Gamma ışınları (çok kısa dalgalı elektromanyetik radyasyon) yayarlar Son ikisi çoğu kez birlikte yayılır Bunlardan en az girici olanlar Alfa partikülleridir Beta ışınlar bunlardan daha girici ışınlardır En derinlere kadar giren (kuşun içine doğru 100mm kadar girebilir) ışınlar Gamma ışınlarıdırlar 1896 yılında Becquerel uranyum bileşiklerinin özellikleuranitin adını alan cevherin kendiliğinden enerji yaydığını saptadı Etkinin şiddetinin uranyum miktarına bağlı olmasıbu enerjinin atomlardan kaynaklandığının belirtisi idi Marie ve Pierre Curie radyumpolonyum ve toryum adlarını verdikleri başka radyoaktif elementleri keşfettiler Günümüzde yaklaşım 40 kadar doğal ve çok büyük sayıda yapay radyoaktif izotop cinsi bilinmektedir Radyoaktif atomların bozunma hızlarına ne sıcaklıkbasınç ya da elektromanyetik alan gibi fiziksel koşullarne de kimyasal reaksiyonlara katılmak gibi olaylar etki ederler;ışıma fiziksel ya da kimyasal koşullardan bağımsız olarak sürer Her bozunan çekirdek türü için kendine özgü bir yarı ömür değeri vardır 1902 yılında Rutherford ve Soddy bir radyoaktif çekirdeğin bozunma ürünü olan ikinci çekirdeğin de radyoaktif olacağına bunun bozunması ile de üçüncü bir radyoaktif çekirdek ortaya çıkacağını;birbirini izleyen bu radyoaktif çekirdeklerin bir dizi oluşturacağınıdizinin radyoaktif olmayan kararlı-dengeli bir çekirdeğin oluşumu ile son bulacağını öne sürdüler Daha sonra atom ağırlığı büyük radyoaktif elementlerin oluşturduğu üç doğal radyoaktif bozunma dizisi bulundu Bunlar aktinyumtoryum ve uranyum radyoaktif dizileridir Doğal radyoaktif elementlerin dışında partikül hızlandırıcılar yardımı ile ya da nükleer reaktörler de gerçekleşen çekirdek reaksiyonları ile çok sayıda yapay radyoaktif atom üretilmektedirBu yapay radyoaktif atomlar (çekirdekler) arasında doğal radyoaktif dizilerde yer alabilecek olanlarda çıkmaktadır Değişik radyoaktiflik örnekleri bilinmektedir En çok görülen radyoaktiflik türü beta ışımasıdır Bu ışıma atom çekirdeği içinde bir nötronun ve antinötrino fırlatıp protona dönüşmesi ile gerçekleşir Bu dönüşüm atom numarasını bir arttırırken kütle numarasını değiştirmez Bazı ağır çekirdekler ise Alfa ışıması yapar Yani helyum çekirdekleri fırlatırlar Bunun sonucu olarak ortaya çıkan yavru çekirdeğin atom numarası ana çekirdekten iki sayısı kadar ek**kütle numarası ise dört sayısı kadar eksik olur Oluşan yavru çekirdek bazen fazla enerji içerebilir Bu durumda bir Gamma fotonu fırlatarak daha küçük enerji düzeyine iner Gamma ışıması çoğu Beta ışıması ilebazen de Alfa ışıması ile birlikte gerçekleşir Radyoaktif maddeler atom ve molekülleri yoğunlaştıranböylece molekül yapılarını bozan ışınlar yaydıkları için canlılar için tehlikelidirler Bu nedenle böyle maddelerle çalışırken mutlaka özel önlemler alınmalıdır Yapılan araştırmalar sonucu radiumun AlfaBeta ve Gamma ışınları yaydığı tespit edilmiştirBunları bir mağnetik alan yardımıyla birbirinden ayırmak mümkündür Kurşundan bir kröze içine bir miktar radium koyup bir mağnetik alana tabi tutulursa radyasyonlar üç grupta incelenir Bir kısmı hafifçe sola saparpozitif yüklüdürler Bunlar iki elementer yüke malik olan helium çekirdekleridirbunlara Alfa ışınları denir Bir kısmı fazlaca sağa saparnegatif elektronlar olup bunlara Beta ışınları denir Bir kısmı hiç sapmazbunlar çok kısa dalga boylu elektromagnetik dalgalar olup bunlara Gamma ışını** denir