Malum Yiyeceğin Leziz Macerası 'Bisküvi'

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

ortalık karıştı

Bisküvi de kendince önemli bir şey elbette

Lakin bugüne kadar pek kimse merak etmemiş bu mütevazı ?atıştırmalık? yiyeceğin tarihini

İş başa düştü

ne yapalım

Efendim

bisküvi sözcüğünün kökeni Latince ?İki kez pişirilmiş ekmek? anlamına gelen ?Panis bis coctus?tan geliyor

Eski gemiciler uzun seferlerde ekmekleri fırına verirlermiş ki dayansın

bozulmasın? Bir başka rivayete göre en eski bisküviler İ

S

7

yüzyılda Persler tarafından üretilmiş

oradan da Haçlı Seferleri ile Avrupa?ya taşınmış

Larousse Gastronomique ise ?Bisküvinin ilk ortaya çıkış tarihi bilinmese de Romalılar

Venedik orduları ve [dikkat isterim] Türkler tarafından (peksimet olarak) yendiği bilinmektedir? diye yazıyor

Eski Türk korsanlarının yaşamöykülerini karıştırsak Allah bilir ne bisküvi maceraları çıkacak karşımıza ama ne yazık ki buna ayıracak vaktimiz yok? Aynı kaynaktan Fransa?da ilk bisküvi üretiminin 14

Louis zamanında (1634-1715) başladığını öğreniyoruz

Daha sonra da ?1894 yılında asker bisküvisi

nişasta

şeker

su

azotlu maddeler

kemik ve selüloz karışımından oluşan savaş ekmeğinin? yerini almış

?Bisküvid yâni gevrek?
Türkiye tarihinde milli korsan peksimetlerini bir yana bırakırsak

Avrupa kaynaklı bisküvinin ortaya çıkışı ise çok eski değil

Mary Işın

?Gülbeşeker: Türk Tatlıları Tarihi? adlı kitabında bu durumu şöyle özetliyor: ?Batılılaşma sürecinde (?) murabbaların yerini marmelat

kurabiyelerin yerini bisküvi

revanilerin yerini pasta ve gato

peltelerin yerini krema aldı

?
Erken dönem ?Batı tarzı? yemek kitaplarında ise bisküvi tariflerine 20

yüzyıl başından itibaren rastlıyoruz

Örneğin Merzifon Amerikan Koleji aşçısı Boğos Piranyan?ın hazırladığı ?Aşçının Kitabı?nda yer alan ?bisküvit? tarifinde sadece un

şeker ve yumurta sarısı kullanılıyor

Ama son satırda ?Bu hamura vanilya ve limon rendesi çok yakışır? demeyi de ihmal etmiyor

Hadiye Fahriye Hanım?ın 1924 tarihli ?Tatlıcıbaşı? kitabında bisküvi yer almasa da

?Ev Kadını? adlı kitabında iki tarif karşımıza çıkıyor: ?Bisküvid yâni gevrek? ve ?Ananaslı pisküvit?

Bisküvinin Türkiye?deki ilk yükselişi

Cumhuriyet?in ilk yıllarında şeker fabrikalarının açılışı ve ardından moda olan ?çay davetleri? sayesinde oluyor

Kadın dergileri çay masası örtüleri ve çayda yenecek tatlı tariflerini aktarmak için yarışa giriyor

O yılların ?Ev-İş? dergisinde ?Tino Pisküisi? ya da ?Kaşık Bisküisi? gibi adı alengirli tarifler de var

Bir sahaftan aldığım elyazması yemek kitabında da ?Beyaz Peynirli Tuzlu Büsküvi? veya ?Büsküvi Savayer? tariflerine rastlıyorum

Lüks Haylayf İdeal
?Bisküvi sadece evlerde ve semt pastanelerinde mi yapılıyordu? Pazarda yerini ne zaman aldı?? gibi bir sorunun cevabını bulmaksa oldukça zor

Elimdeki en eski pakete girmiş bisküvi ilanı 1936 yılına ait

Markası ise ?Lüks?

Aynı yıllara ait olduğunu sandığım bir bisküvi kutusu ise ?Haylayf? (High-life) markasını taşıyor

Adresi Pangaltı olduğuna göre o dönemin ünlü Haylayf Pastanesi?nin ürünü olduğu kesin

1940?lı yıllara ait olduğunu sandığım iki teneke bisküvi kutusunun üstünde ise ?İdeal? markası var

Biri ?Standart asorti?

diğeri ise ?Artistik

Kremalı karışık?

Bizzat hatırladığım en eski bisküvi ise ?Arı? markasını taşıyor

Bilmiyorum ilk fabrika mı? Esentepe?de Emekli Subay Evleri?nin hemen önünde bulunurdu ve etrafını mis gibi kokuturdu

Teneke içinde sıcacık

fabrikadan yeni çıkmış bisküvi yemenin keyfi de başka olurdu elbette

1950?li-60?lı yıllardan itibaren bisküvi markaları çoğaldı

tenekeden paketlere girdi

bakkal tezgahlarını doldurdu

Ülker

Eti

Kent

Önder gibi markalar bunlar arasında ilk akla gelenleri

Sonrası ise malum

Dağ taş bisküviden geçilmiyor!
Yazımız boyunca yaptığımız alıntılardan görüleceği gibi işbu yiyeceğin adı dilimize iyice oturana kadar bisküi

bisküvid

bisküvit

büsküvi

pisküvit

bisküvi gibi çeşitlemeler göstermiş

Halk dilinde ne değişimlere uğradığı

hangi adları aldığı ise ayrı bir araştırmanın konusu olabilir

Adana bölgesinde püskevit dendiğini artık öğrendik

Ama bundan ötesi halkbilimcilerin konusu?

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Malum Yiyeceğin Leziz Macerası 'Bisküvi' ortalık karıştı Bisküvi de kendince önemli bir şey elbette Lakin bugüne kadar pek kimse merak etmemiş bu mütevazı ?atıştırmalık? yiyeceğin tarihini İş başa düştü ne yapalım Efendim bisküvi sözcüğünün kökeni Latince ?İki kez pişirilmiş ekmek? anlamına gelen ?Panis bis coctus?tan geliyor Eski gemiciler uzun seferlerde ekmekleri fırına verirlermiş ki dayansın bozulmasın? Bir başka rivayete göre en eski bisküviler İS 7 yüzyılda Persler tarafından üretilmiş oradan da Haçlı Seferleri ile Avrupa?ya taşınmış Larousse Gastronomique ise ?Bisküvinin ilk ortaya çıkış tarihi bilinmese de Romalılar Venedik orduları ve [dikkat isterim] Türkler tarafından (peksimet olarak) yendiği bilinmektedir? diye yazıyor Eski Türk korsanlarının yaşamöykülerini karıştırsak Allah bilir ne bisküvi maceraları çıkacak karşımıza ama ne yazık ki buna ayıracak vaktimiz yok? Aynı kaynaktan Fransa?da ilk bisküvi üretiminin 14 Louis zamanında (1634-1715) başladığını öğreniyoruz Daha sonra da ?1894 yılında asker bisküvisi nişasta şeker su azotlu maddeler kemik ve selüloz karışımından oluşan savaş ekmeğinin? yerini almış ?Bisküvid yâni gevrek? Türkiye tarihinde milli korsan peksimetlerini bir yana bırakırsak Avrupa kaynaklı bisküvinin ortaya çıkışı ise çok eski değil Mary Işın ?Gülbeşeker: Türk Tatlıları Tarihi? adlı kitabında bu durumu şöyle özetliyor: ?Batılılaşma sürecinde (?) murabbaların yerini marmelat kurabiyelerin yerini bisküvi revanilerin yerini pasta ve gato peltelerin yerini krema aldı? Erken dönem ?Batı tarzı? yemek kitaplarında ise bisküvi tariflerine 20 yüzyıl başından itibaren rastlıyoruz Örneğin Merzifon Amerikan Koleji aşçısı Boğos Piranyan?ın hazırladığı ?Aşçının Kitabı?nda yer alan ?bisküvit? tarifinde sadece un şeker ve yumurta sarısı kullanılıyor Ama son satırda ?Bu hamura vanilya ve limon rendesi çok yakışır? demeyi de ihmal etmiyor Hadiye Fahriye Hanım?ın 1924 tarihli ?Tatlıcıbaşı? kitabında bisküvi yer almasa da ?Ev Kadını? adlı kitabında iki tarif karşımıza çıkıyor: ?Bisküvid yâni gevrek? ve ?Ananaslı pisküvit? Bisküvinin Türkiye?deki ilk yükselişi Cumhuriyet?in ilk yıllarında şeker fabrikalarının açılışı ve ardından moda olan ?çay davetleri? sayesinde oluyor Kadın dergileri çay masası örtüleri ve çayda yenecek tatlı tariflerini aktarmak için yarışa giriyor O yılların ?Ev-İş? dergisinde ?Tino Pisküisi? ya da ?Kaşık Bisküisi? gibi adı alengirli tarifler de var Bir sahaftan aldığım elyazması yemek kitabında da ?Beyaz Peynirli Tuzlu Büsküvi? veya ?Büsküvi Savayer? tariflerine rastlıyorum Lüks Haylayf İdeal ?Bisküvi sadece evlerde ve semt pastanelerinde mi yapılıyordu? Pazarda yerini ne zaman aldı?? gibi bir sorunun cevabını bulmaksa oldukça zor Elimdeki en eski pakete girmiş bisküvi ilanı 1936 yılına ait Markası ise ?Lüks? Aynı yıllara ait olduğunu sandığım bir bisküvi kutusu ise ?Haylayf? (High-life) markasını taşıyor Adresi Pangaltı olduğuna göre o dönemin ünlü Haylayf Pastanesi?nin ürünü olduğu kesin 1940?lı yıllara ait olduğunu sandığım iki teneke bisküvi kutusunun üstünde ise ?İdeal? markası var Biri ?Standart asorti? diğeri ise ?Artistik Kremalı karışık? Bizzat hatırladığım en eski bisküvi ise ?Arı? markasını taşıyor Bilmiyorum ilk fabrika mı? Esentepe?de Emekli Subay Evleri?nin hemen önünde bulunurdu ve etrafını mis gibi kokuturdu Teneke içinde sıcacık fabrikadan yeni çıkmış bisküvi yemenin keyfi de başka olurdu elbette 1950?li-60?lı yıllardan itibaren bisküvi markaları çoğaldı tenekeden paketlere girdi bakkal tezgahlarını doldurdu Ülker Eti Kent Önder gibi markalar bunlar arasında ilk akla gelenleri Sonrası ise malum Dağ taş bisküviden geçilmiyor! Yazımız boyunca yaptığımız alıntılardan görüleceği gibi işbu yiyeceğin adı dilimize iyice oturana kadar bisküi bisküvid bisküvit büsküvi pisküvit bisküvi gibi çeşitlemeler göstermiş Halk dilinde ne değişimlere uğradığı hangi adları aldığı ise ayrı bir araştırmanın konusu olabilir Adana bölgesinde püskevit dendiğini artık öğrendik Ama bundan ötesi halkbilimcilerin konusu?