Türk-İslam Dünyası'nda Trigonometri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Türk-İslam Dünyası'nda Trigonometri İçinde bulunduğumuz yüzyılda yapılan bilimsel araştırmalar göstermiştir ki; trigonometriye ait temel bilgiler 8 ile 16 yüzyıl Türk - İslam Dünyası matematikçileri tarafından ortaya konulmuş ve belli bir noktaya kadar da geliştirilmiştir Bunun nedenini şu şekilde açıklamak mümkündür Bilindiği gibi 8 ile 16 yüzyılda Türk - İslam Dünyası'nın hemen her yöresinde astronomi (gökbilim) çalışmaları ve bunun sonucu olarak da yoğun bir rasathane (gözlemevi) kurma çalışmaları vardı Bu rasathanelerdeki bilimsel çalışmalarda astronomiye yardımcı olarak trigonometri kullanılmaktaydı

Astronominin temelini teşkil eden küresel astronomi

doğrudan doğruya

küresel trigonometrinin astronomiye uygulanmasından doğmuştur

Gezegen ve uydu ile yıldızların gökküresindeki yerleri (koordinatları) ve hareketleri ile ilgili hesaplamalar; küresel üçgenin

küresel trigonometriye uygulanmasıyla elde edilebilmektedir

Dolayısıyla

o devir Türk - İslam Dünyası'nda

Trigonometri müstakil bir bilim haline gelmiş ve oldukça gelişmiştir

8

ile 16

yüzyıl Türk-İslam Dünyası matematik ve astronomi bilginlerinin hazırlamış oldukları "Ziyc" adlı eserin hepsinde

bugünkü trigonometrinin temel bilgileri

ilk olarak ortaya konulmuştur

Gene bu devir Türk - İslam Dünyası bilginleri

Batlamyos'un (Claidius ptolemeios 85-160) ünlü eseri

değişik tarihlerde değişik matematik ve astronomi bilginleri tarafından mıcıstı (almagesti) adıyla şerh edilmiştir

Bu şerhlerde de

yer yer trigonometri bilgileri zenginleştirilip geliştirildi

Gıyasüddin Cemşid

1 derecelik yayın sinüs değerini

bugünkü değerlere göre 18 ondalıklı sayıya kadar doğru olarak hesaplamıştır

Bu konuda 1 derecelik yayın sinüsüsünü geometri ve cebir yoluyla hesaplamış ve böylece trigonometrik tabloların tanzim işini sistemle bir esasa bağlamıştır

Dolayısıyla kendisinden sonra gelen İslam Dünyası ile Batı Dünyası matematikçilerine

zamanında orjinal olan yeni bilgi hazineleri

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türk-İslam Dünyası'nda Trigonometri Türk-İslam Dünyası'nda Trigonometri İçinde bulunduğumuz yüzyılda yapılan bilimsel araştırmalar göstermiştir ki; trigonometriye ait temel bilgiler 8 ile 16 yüzyıl Türk - İslam Dünyası matematikçileri tarafından ortaya konulmuş ve belli bir noktaya kadar da geliştirilmiştir Bunun nedenini şu şekilde açıklamak mümkündür Bilindiği gibi 8 ile 16 yüzyılda Türk - İslam Dünyası'nın hemen her yöresinde astronomi (gökbilim) çalışmaları ve bunun sonucu olarak da yoğun bir rasathane (gözlemevi) kurma çalışmaları vardı Bu rasathanelerdeki bilimsel çalışmalarda astronomiye yardımcı olarak trigonometri kullanılmaktaydı Astronominin temelini teşkil eden küresel astronomi doğrudan doğruya küresel trigonometrinin astronomiye uygulanmasından doğmuştur Gezegen ve uydu ile yıldızların gökküresindeki yerleri (koordinatları) ve hareketleri ile ilgili hesaplamalar; küresel üçgenin küresel trigonometriye uygulanmasıyla elde edilebilmektedir Dolayısıyla o devir Türk - İslam Dünyası'nda Trigonometri müstakil bir bilim haline gelmiş ve oldukça gelişmiştir 8 ile 16 yüzyıl Türk-İslam Dünyası matematik ve astronomi bilginlerinin hazırlamış oldukları "Ziyc" adlı eserin hepsinde bugünkü trigonometrinin temel bilgileri ilk olarak ortaya konulmuştur Gene bu devir Türk - İslam Dünyası bilginleri Batlamyos'un (Claidius ptolemeios 85-160) ünlü eseri değişik tarihlerde değişik matematik ve astronomi bilginleri tarafından mıcıstı (almagesti) adıyla şerh edilmiştir Bu şerhlerde de yer yer trigonometri bilgileri zenginleştirilip geliştirildi Gıyasüddin Cemşid 1 derecelik yayın sinüs değerini bugünkü değerlere göre 18 ondalıklı sayıya kadar doğru olarak hesaplamıştır Bu konuda 1 derecelik yayın sinüsüsünü geometri ve cebir yoluyla hesaplamış ve böylece trigonometrik tabloların tanzim işini sistemle bir esasa bağlamıştır Dolayısıyla kendisinden sonra gelen İslam Dünyası ile Batı Dünyası matematikçilerine zamanında orjinal olan yeni bilgi hazineleri