Tarım Ürünleri Üzerinden Alınan Öşür Vergisi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Osmanlı'da tarım ürünleri üzerinden alınan onda bir oranındaki vergi

Aşar

Arapça'da onda bir anlamına gelmektedir

Tanzimat'tan önce tımar ve zeamet sahipleri için sahipleri tarafından tahsil edilen aşar

yerel gereksinimlerin karşılanması ve asker beslemesi için kullanıldı

Vergi

esasen ve genel olarak onda bir oranı üzerinden tahsil edilmekle beraber bölgeye

vergi yükümlülüğüne ve ürün türüne göre değişen oranların uygulandığı da olmuş

yüzde elliye varan oranların uygulandığı görülmüştür

Verginin ayni olarak

diğer bir ifadeyle ürünün belirli bir kısmını almak suretiyle tahsil edilmesi

imparatorluk dönemindeki ekonomik ve sosyal yapıya uygun düşmüştür

çünkü pazarın gelişmediği kapalı bir ekonomide

ürünün fiyatının tespiti ve nakde çevrilmesi

dolayısıyla verginin para olarak tahsili çok zor olacaktı

Bu bakımdan aşar

uzun dönem başarılı bir vergi yapısı göstermiştir

Daha sonraları uygulanmasında ve tahsilinde bir takım haksızlıklar yapılmış

vergi halk üzerinde bir baskı ve zulüm aracı haline gelmiştir

Yapılan değişiklikler ve ıslahatlar da bir sonuç vermemiş

verginin uygulamadaki sakıncalarını gidermek mümkün olmamıştır

İlkel bir vergi niteliğinde olmasına rağmen aşar

kalkınmanın ilk aşamalarında ve tarımın milli hasıla içindeki payının çok yüksek olduğu dönemde

bu sektör üzerindeki en önemli vergiydi

Sermaye birikimi olgusu açısından dünya uygulamasına bir göz atıldığında

ilk birikim aşamalarında tarım kesiminin rolünün çok önemli olduğu görülür

Gerek kapitalist Batı Avrupa ülkelerinde

gerek Sovyet Rusya'da tarımdan sanayi kesimine kaynak aktarımı

sermaye birikiminde hayati bir rol oynamıştır

Cumhuriyet döneminde de bir süre uygulamada kalan aşar

17 Şubat 1925'te kaldırıldı

Kaldırılmadan bir yıl önce

1924 yılında

27

5 milyon lira ile bütçenin dörtte birini oluşturuyordu

Aşarın bu önemli katkısına rağmen kaldırılmasının nedeni

verginin köylü ve tarım ürünleri üzerinde yoğunlaşan aşırı yükünü azaltmak ve tahsilinden doğan bir takım haksızlıkları engellemekti

Aşarın kaldırılması ile sermaye birikimi ve ekonomik kalkınma aşamasında ciddi sonuçlar yaratılmıştır

1925 yılında yapılmış olan bu değişiklik

uzun dönemde sadece tarım dışı sektörleri değil

aynı zamanda tarım sektörünü de olumsuz yönde etkilemiştir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Tarım Ürünleri Üzerinden Alınan Öşür Vergisi Osmanlı'da tarım ürünleri üzerinden alınan onda bir oranındaki vergi Aşar Arapça'da onda bir anlamına gelmektedir Tanzimat'tan önce tımar ve zeamet sahipleri için sahipleri tarafından tahsil edilen aşar yerel gereksinimlerin karşılanması ve asker beslemesi için kullanıldı Vergi esasen ve genel olarak onda bir oranı üzerinden tahsil edilmekle beraber bölgeye vergi yükümlülüğüne ve ürün türüne göre değişen oranların uygulandığı da olmuş yüzde elliye varan oranların uygulandığı görülmüştür Verginin ayni olarak diğer bir ifadeyle ürünün belirli bir kısmını almak suretiyle tahsil edilmesi imparatorluk dönemindeki ekonomik ve sosyal yapıya uygun düşmüştür çünkü pazarın gelişmediği kapalı bir ekonomide ürünün fiyatının tespiti ve nakde çevrilmesi dolayısıyla verginin para olarak tahsili çok zor olacaktı Bu bakımdan aşar uzun dönem başarılı bir vergi yapısı göstermiştir Daha sonraları uygulanmasında ve tahsilinde bir takım haksızlıklar yapılmış vergi halk üzerinde bir baskı ve zulüm aracı haline gelmiştir Yapılan değişiklikler ve ıslahatlar da bir sonuç vermemiş verginin uygulamadaki sakıncalarını gidermek mümkün olmamıştır İlkel bir vergi niteliğinde olmasına rağmen aşar kalkınmanın ilk aşamalarında ve tarımın milli hasıla içindeki payının çok yüksek olduğu dönemde bu sektör üzerindeki en önemli vergiydi Sermaye birikimi olgusu açısından dünya uygulamasına bir göz atıldığında ilk birikim aşamalarında tarım kesiminin rolünün çok önemli olduğu görülür Gerek kapitalist Batı Avrupa ülkelerinde gerek Sovyet Rusya'da tarımdan sanayi kesimine kaynak aktarımı sermaye birikiminde hayati bir rol oynamıştır Cumhuriyet döneminde de bir süre uygulamada kalan aşar 17 Şubat 1925'te kaldırıldı Kaldırılmadan bir yıl önce 1924 yılında 275 milyon lira ile bütçenin dörtte birini oluşturuyordu Aşarın bu önemli katkısına rağmen kaldırılmasının nedeni verginin köylü ve tarım ürünleri üzerinde yoğunlaşan aşırı yükünü azaltmak ve tahsilinden doğan bir takım haksızlıkları engellemekti Aşarın kaldırılması ile sermaye birikimi ve ekonomik kalkınma aşamasında ciddi sonuçlar yaratılmıştır 1925 yılında yapılmış olan bu değişiklik uzun dönemde sadece tarım dışı sektörleri değil aynı zamanda tarım sektörünü de olumsuz yönde etkilemiştir