Osmanlı Devletinde Kapıkulu Ocakları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Osmanlı Devleti'nin sürekli ordusunu oluşturan ve doğrudan padişaha bağlı olan yaya

atlı ve teknik sınıftan asker ocaklarına verilen addır

Kapıkulu ocaklarının kurulmasından önceki dönemde Osmanlı Devleti'nin askeri gücünü yayalar ve müsellemler oluşturuyordu

Bu birlikler tımarlı sipahiler

akıncılar

azaplar

voynuklar

martoloslar ve cerahorlarla destekleniyordu

I

Murad döneminde (1360-89) örgütsel kuruluşu tamamlanan kapıkulu ocakları

16

yüzyılda yeniden düzenlendi

Bu yapıda

yaya ve atlı olarak iki ana sınıf vardı

Acemi oğlanları

yeniçeriler

cebeciler

topçular

top arabacıları yay sınıfını

sipahiler

silahdarlar

sağ ulufeciler

sol ulufeciler

sağ garipler

sol garipler de atlı sınıfı oluşturuyordu

Kapıkulu ocakları

Bektaşiliğin güçlü biçimde örgütlendiği Osmanlı kurumlarındandı ve bu nedenle ocağa Ocağ-ı Bektaşiyan

askerlerine taife-i Bektaşiye

ocak subaylarına sanadid-i Bektaşiyan

yükselme yoluna da ilsile-i Bektaşiyan deniliyordu

Bektaşilikteki alegorik simgeler de (örn

börk

kazan) aynen kapıkulu ocaklarına alınmıştı ve Bektaşi dervişleri ocak ortalarının üyesi sayılıyordu

Osmanlı Devleti'nin sınırları genişledikçe kapıkulu ocaklarında da yeni düzenlemelere gidildi

İstanbul'un alınışından sonra

Gelibolu'daki Acemi Ocağı dışında İstanbul'da ikinci bir Acemi Ocağı kuruldu

Ağa bölükleri de kapıkulu kısmına alındı; ocak subaylarının rütbeleri ve yetkileri belirlendi

Sınır boylarındaki kalelerin korunması için

kapıkulu kapsamında yerlikulu yeniçerisi (gönüllü yeniçeri)

cebeci

topçu

lağımcı

humbaracı ortaları kuruldu

Kapıkulu ocaklarında

devşirme ve pençik yasalarına göre asker yetiştirilirdi

Adaylar (devşirmeler ve pençik oğlanlar) acemi ocaklarındaki eğitimden sonra "kapıya çıkma" denen işlemle ömür boyu asker olarak kapıkulu sınıflarına alınırlardı

Başka bir meslek edinmeleri ve evlenmeleri yasaktı

Bütün kapıkulu askerleri oda denen kışlalarda cemaatler oluşturur

her cemaat de kendi içinde bölüklere ayrılırdı

Savaşçı bir sınıf olan kapıkuluların görevleri katı ve ödünsüz kurallara bağlanmıştı

Bu kurallara kavanin-i yeniçeriyan denirdi

Kapıkulları kent güvenliğinden ve sınırların korunmasından sorumluydu

Silah olarak genellikle tüfek

kılıç

ok ve yayi kalkan

mızrak kullanırlardı

Osmanlı padişahının kapıkulu ocaklarının Birinci Ortası'nın yoldaşlarından sayılması

ulufe günü yeniçeri ağası giysisi ile kışlaya gelmesi ve ulufesini alması

at üstünde bir kase şerbet içmesi gelenekti

Ulufeleri üç ayda bir galebe divanında dağıtılan kapıkulları padişahların tahta çıkışları (cülus) ve sefere gidişlerinde de bahşiş alırlardı

Kapıkulu kışlalarının bir bölümü Atmeydanı'nda

bir bölümü Şehzadebaşı'ndaydı

Kapıkullarının disiplini 17

yüzyılda bozuldu

Devşirme ve pençik sistemleri işlemez duruma geli ve ocağa rasgele asker alınmaya başlandı

İstanbul'da sık sık çıkan ayaklanmalar

genellikle kapıkullarınca yönlendiriliyordu

1632'de IV

Murad'ın reform girişimi geçici bir iyileşme sağladı

Köprülüler döneminde de ocaklardaki disiplin yeniden kuruldu

II

Mustafa'nın

III

Ahmed'in

III

Mustafa'nın ve III

Selim'in bu konudaki reform çabalarının çoğu büyük ayaklanmalar karşısında başarısızlıkla sonuçlandı

II

Mahmud 1826'da ocağın humbaracı

barutçu

lağımcı gibi teknik sınıflarını köklü reformlarla yeniden örgütlerken

öbür kapıkulu ocaklarını kaldırdı

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlı Devletinde Kapıkulu Ocakları Osmanlı Devleti'nin sürekli ordusunu oluşturan ve doğrudan padişaha bağlı olan yaya atlı ve teknik sınıftan asker ocaklarına verilen addır Kapıkulu ocaklarının kurulmasından önceki dönemde Osmanlı Devleti'nin askeri gücünü yayalar ve müsellemler oluşturuyordu Bu birlikler tımarlı sipahiler akıncılar azaplar voynuklar martoloslar ve cerahorlarla destekleniyordu I Murad döneminde (1360-89) örgütsel kuruluşu tamamlanan kapıkulu ocakları 16 yüzyılda yeniden düzenlendi Bu yapıda yaya ve atlı olarak iki ana sınıf vardı Acemi oğlanları yeniçeriler cebeciler topçular top arabacıları yay sınıfını sipahiler silahdarlar sağ ulufeciler sol ulufeciler sağ garipler sol garipler de atlı sınıfı oluşturuyordu Kapıkulu ocakları Bektaşiliğin güçlü biçimde örgütlendiği Osmanlı kurumlarındandı ve bu nedenle ocağa Ocağ-ı Bektaşiyan askerlerine taife-i Bektaşiye ocak subaylarına sanadid-i Bektaşiyan yükselme yoluna da ilsile-i Bektaşiyan deniliyordu Bektaşilikteki alegorik simgeler de (örn börk kazan) aynen kapıkulu ocaklarına alınmıştı ve Bektaşi dervişleri ocak ortalarının üyesi sayılıyordu Osmanlı Devleti'nin sınırları genişledikçe kapıkulu ocaklarında da yeni düzenlemelere gidildi İstanbul'un alınışından sonra Gelibolu'daki Acemi Ocağı dışında İstanbul'da ikinci bir Acemi Ocağı kuruldu Ağa bölükleri de kapıkulu kısmına alındı; ocak subaylarının rütbeleri ve yetkileri belirlendi Sınır boylarındaki kalelerin korunması için kapıkulu kapsamında yerlikulu yeniçerisi (gönüllü yeniçeri) cebeci topçu lağımcı humbaracı ortaları kuruldu Kapıkulu ocaklarında devşirme ve pençik yasalarına göre asker yetiştirilirdi Adaylar (devşirmeler ve pençik oğlanlar) acemi ocaklarındaki eğitimden sonra "kapıya çıkma" denen işlemle ömür boyu asker olarak kapıkulu sınıflarına alınırlardı Başka bir meslek edinmeleri ve evlenmeleri yasaktı Bütün kapıkulu askerleri oda denen kışlalarda cemaatler oluşturur her cemaat de kendi içinde bölüklere ayrılırdı Savaşçı bir sınıf olan kapıkuluların görevleri katı ve ödünsüz kurallara bağlanmıştı Bu kurallara kavanin-i yeniçeriyan denirdi Kapıkulları kent güvenliğinden ve sınırların korunmasından sorumluydu Silah olarak genellikle tüfek kılıç ok ve yayi kalkan mızrak kullanırlardı Osmanlı padişahının kapıkulu ocaklarının Birinci Ortası'nın yoldaşlarından sayılması ulufe günü yeniçeri ağası giysisi ile kışlaya gelmesi ve ulufesini alması at üstünde bir kase şerbet içmesi gelenekti Ulufeleri üç ayda bir galebe divanında dağıtılan kapıkulları padişahların tahta çıkışları (cülus) ve sefere gidişlerinde de bahşiş alırlardı Kapıkulu kışlalarının bir bölümü Atmeydanı'nda bir bölümü Şehzadebaşı'ndaydı Kapıkullarının disiplini 17 yüzyılda bozuldu Devşirme ve pençik sistemleri işlemez duruma geli ve ocağa rasgele asker alınmaya başlandı İstanbul'da sık sık çıkan ayaklanmalar genellikle kapıkullarınca yönlendiriliyordu 1632'de IV Murad'ın reform girişimi geçici bir iyileşme sağladı Köprülüler döneminde de ocaklardaki disiplin yeniden kuruldu II Mustafa'nın III Ahmed'in III Mustafa'nın ve III Selim'in bu konudaki reform çabalarının çoğu büyük ayaklanmalar karşısında başarısızlıkla sonuçlandı II Mahmud 1826'da ocağın humbaracı barutçu lağımcı gibi teknik sınıflarını köklü reformlarla yeniden örgütlerken öbür kapıkulu ocaklarını kaldırdı