Osmanlı Devleti’Nde Toprak Yönetimi Nasıldı?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Osmanlı Devleti’nde Toprak Yönetimi Nasıldı?

MÜLK ARAZİ
Mülkiyet hakkı arazi sahibinin olan topraklardır

Mülk arazi ikiye ayrılır:
1

Öşri Topraklar: Fethedildiği zaman Müslümanlara verilen topraklardır

Topraklar

sahiplerinin mülkü sayılır

isteyen topraklarını satabilir

bağışlayabilir

vakfedebilir

miras bırakabilirdi

Toprağı işleyenler

elde ettikleri ürünün 1/10’unu vergi olarak devlete verirlerdi

Bu vergiye “öşür” denirdi

2

Haraci Topraklar: Bu toprakların sahipleri Gayrimüslimlerdi (Müslüman olmayanlar)

Bunlardan alınan toprak vergisine “haraç” denirdi

MİRİ ARAZİ
Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır

Devlet bu toprakları işletmesi için üzerinde yaşayan kişilere verirdi

Toprağı iyi ekip biçmeyen veya üç yıl üst üste boş bırakanlardan toprakları geri alınır

başkasına verilirdi

Amaç; tarımda üretimin devamlılığını sağlamaktır

Miri arazinin bölümleri:
1

Vakıf Arazi: Geliri cami

hastane

kervansaray

medrese gibi bilim ve hayır kurumlarının yapımı

idaresi ve bakımı için ayrılan topraklardı

Vakıf topraklarının gelirlerinden vergi alınmazdı

2

Ocaklık Arazi: Kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan sınır boylarındaki araziye denirdi

3

Yurtluk Arazi: Sınırları koruma karşılığında sınır boylarında ayrılan araziye denirdi

4

Mukataa: Geliri doğrudan doğruya hazineye kalan araziye denirdi

Bu topraklardan elde edilecek gelir peşin olarak mültezim denilen varlıklı kişilere satılır ve mültezimlerden alınan paralar doğrudan hazineye aktarılırdı

Bu sisteme “İltizam Sistemi” denirdi

5

Dirlik Arazi: Geliri devlet memurlarına ve askerlere maaş ve görev karşılığı olarak verilen topraklardır

Dirlik gelirlerine göre üçe ayrılırdı:
 Has: Yıllık geliri 100 000 akçeden fazla olan toprağa denirdi

Padişaha

divan üyelerine

beylerbeylerine

şehzadelere ve sancak beylerine verilirdi

 Zeamet: Yıllık geliri 20 000 ile 100 000 akçe arasındaki topraklara denirdi

İkinci derecedeki memurlara verilirdi

Alaybeyleri

kapıcıbaşı

Divan kâtipleri gibi

 Tımar: Yıllık geliri 3 000 akçe ile 20 000 akçe arasındaki topraklara denirdi

Savaşlarda yararlılık gösterenlere verilirdi

Tımarlı Sipahi’ler gelirlerinin bir kısmıyla atlı asker yetiştirirler

bir kısmını da maaş olarak alırlardı

Tımar sistemiyle yetiştirilen askerler

Osmanlı ordusunun önemli bir kısmını oluştururdu

Tımar sistemine bağlı topraklar “Tahrir Defterlerine” kaydedilirdi

NOT: Osmanlı Devleti’nde toprak ve ordu sisteminin temelini Tımar Sistemi oluştururdu

Bu sistemde devlet “Tımarlı Sipahi’ye belli bir toprak parçası verirdi

Tımarlı Sipahi

emrindeki askerlerle bu toprağı ekip biçer

elde edilen gelir

askerlerin ihtiyaçları ve eğitimi için harcanırdı

Çok disiplinli bir asker topluluğu olan Tımarlı Askerler

savaş zamanında savaşlara katılırlardı

Tımar Sisteminin Faydaları
Vergiler düzenli olarak toplanır

Bölgenin güvenliği sağlanır

Devlete yük olmadan asker yetiştirilir

askerlik masrafları azalır

Toprak sürekli ekip-biçildiği için üretimin devamlılığı sağlanmış olur

Ülke bayındır (imar) hale getirilir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlı Devleti’Nde Toprak Yönetimi Nasıldı? Osmanlı Devleti’nde Toprak Yönetimi Nasıldı? MÜLK ARAZİ Mülkiyet hakkı arazi sahibinin olan topraklardır Mülk arazi ikiye ayrılır: 1 Öşri Topraklar: Fethedildiği zaman Müslümanlara verilen topraklardır Topraklar sahiplerinin mülkü sayılır isteyen topraklarını satabilir bağışlayabilir vakfedebilir miras bırakabilirdi Toprağı işleyenler elde ettikleri ürünün 1/10’unu vergi olarak devlete verirlerdi Bu vergiye “öşür” denirdi 2 Haraci Topraklar: Bu toprakların sahipleri Gayrimüslimlerdi (Müslüman olmayanlar) Bunlardan alınan toprak vergisine “haraç” denirdi MİRİ ARAZİ Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır Devlet bu toprakları işletmesi için üzerinde yaşayan kişilere verirdi Toprağı iyi ekip biçmeyen veya üç yıl üst üste boş bırakanlardan toprakları geri alınır başkasına verilirdi Amaç; tarımda üretimin devamlılığını sağlamaktır Miri arazinin bölümleri: 1 Vakıf Arazi: Geliri cami hastane kervansaray medrese gibi bilim ve hayır kurumlarının yapımı idaresi ve bakımı için ayrılan topraklardı Vakıf topraklarının gelirlerinden vergi alınmazdı 2 Ocaklık Arazi: Kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan sınır boylarındaki araziye denirdi 3 Yurtluk Arazi: Sınırları koruma karşılığında sınır boylarında ayrılan araziye denirdi 4 Mukataa: Geliri doğrudan doğruya hazineye kalan araziye denirdi Bu topraklardan elde edilecek gelir peşin olarak mültezim denilen varlıklı kişilere satılır ve mültezimlerden alınan paralar doğrudan hazineye aktarılırdı Bu sisteme “İltizam Sistemi” denirdi 5 Dirlik Arazi: Geliri devlet memurlarına ve askerlere maaş ve görev karşılığı olarak verilen topraklardır Dirlik gelirlerine göre üçe ayrılırdı:  Has: Yıllık geliri 100 000 akçeden fazla olan toprağa denirdi Padişaha divan üyelerine beylerbeylerine şehzadelere ve sancak beylerine verilirdi  Zeamet: Yıllık geliri 20 000 ile 100 000 akçe arasındaki topraklara denirdi İkinci derecedeki memurlara verilirdi Alaybeyleri kapıcıbaşı Divan kâtipleri gibi  Tımar: Yıllık geliri 3 000 akçe ile 20 000 akçe arasındaki topraklara denirdi Savaşlarda yararlılık gösterenlere verilirdi Tımarlı Sipahi’ler gelirlerinin bir kısmıyla atlı asker yetiştirirler bir kısmını da maaş olarak alırlardı Tımar sistemiyle yetiştirilen askerler Osmanlı ordusunun önemli bir kısmını oluştururdu Tımar sistemine bağlı topraklar “Tahrir Defterlerine” kaydedilirdi NOT: Osmanlı Devleti’nde toprak ve ordu sisteminin temelini Tımar Sistemi oluştururdu Bu sistemde devlet “Tımarlı Sipahi’ye belli bir toprak parçası verirdi Tımarlı Sipahi emrindeki askerlerle bu toprağı ekip biçer elde edilen gelir askerlerin ihtiyaçları ve eğitimi için harcanırdı Çok disiplinli bir asker topluluğu olan Tımarlı Askerler savaş zamanında savaşlara katılırlardı Tımar Sisteminin Faydaları Vergiler düzenli olarak toplanır Bölgenin güvenliği sağlanır Devlete yük olmadan asker yetiştirilir askerlik masrafları azalır Toprak sürekli ekip-biçildiği için üretimin devamlılığı sağlanmış olur Ülke bayındır (imar) hale getirilir