Atasözü Nedir?-Atasözü Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Atasözü Nedir?-Atasözü Hakkında

Tanım: Bir anlatım eylemi içinde

belirli bir yerde (yani yeri geldiğinde) ve belirli bir nedenle söylenmiş; o anda anlatılmak istenen duyguyu

düşünceyi güçlendirip vurgulayan kısa ve öz söz kalıplarıdır

Anlatımırenklendirip güçlendirir

Atasözleri kısa

kesin ve yalındır

Kimi zaman ölçülü

uyaklısöylendiği de olur

Bu özelliği

onun akılda kalmasını kolaylaştırır

Atasözlerinden kimileri bir gözlemi

bir yargıyı kapsayarak bir vargı

bir sonuç bildirir

Örnek:
"Kanı kanla değil

kanı suyla yurlar

"
"Düşenin dostu olmaz"
"Emeksiz yemek olmaz

"
Kimileri de doğrudan bir öğüt verirler

Örnek:
"Gözün ile gördüğünü eteğin ile ört

"
"İyilik yap denize at

balık bilmezse halik bilir

"
" Ne oldum deme

ne olacağım de

"
Toplumların yaşam biçimlerinin

değer yargılarının

deneyimlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkan atasözleri; gelecek kuşakların geçmişlerini anlayıp geleceklerine yön vermekleri konusunda

onlara yardımcı olacaktır

Geçerlilikleri söylendikleri zamanın koşullarıyla sınırlı olan atasözleriyse

onları yaratan koşulların değişip o konuda yeni değerlere

yeni sonuçlara varıldıkça geçerliliklerini yitirirler

Atasözleri

ürünü olduklarıtoplumların yaşam biçimleri

değer yargıları

gelenek ve görenekleri

halk kültürleri konusunda bize önemli ipuçları verirler

Örneğin "Emeksiz yemek olmamalı" iletisini (mesajını) taşıyan "Şalvarı şaltak Osmanlı/Eğeri kaltak Osmanlı/Ekende yok

biçende yok/Yiyende ortak Osmanlı"sözü

imparatorluk dönemindeki yönetim biçiminin

halka nasıl yansıdığını

halkın da yönetime bakışaçısınıoldukça öz ve anlamlıbir şekilde yansıtmaktadır

Ayrıca bu sözlerdeki bilinç

hiciv

öfke ve hüzün yoğunluğu da gözardı edilmemelidir

Yine
"Geçme nâmert köprüsünden
Ko götürsün su seni
Yatma tilki gölgesinde
Ko yesin aslan seni"

sözünün içerdiği anlam da yiğit ve değerli olmayan

nâmert insanlara minnet etmektense

ölümü yeğlemeyi öğütleyen insan onurunun direnişinden başka bir şey değildir

Eve gelecek konuğu yüksünmemeyi (yük saymamak

istemek) ve elimizdeki herşeyi onunla paylaşmayıöğütleyen "Misafirin on nasibi olur

birini yer dokuzunu bırakır" veya "Misafir kısmetiyle gelir" gibi atasözlerimiz ise ekonomik koşulların giderek artan ağırlığı altında bakalım daha ne kadar direnebilecekler

Yaşamda

karşı koyup kaldıramayacağı ağırlıkta acılarla

haksızlıklarla karşılaşan bir insanın yanında

"Tanrı dağına göre kar verir" sözünün geçerliliğinin ne olacağı da biraz tartışmalıdır

Sonuç olarak; bütün bu saptamalara karşın

günümüzde yaşamakta ve kullanılmakta olan yüzlerce atasözü

çoğunlukla

hemen her dönemde geçerliliğini koruyacak özgünlükte ve yoğunlukta olup yüzyılların deneyiminden süzülüp gelmiş yol gösterici

öğüt verici

insanları iyiye ve güzele yönlendirici

her biri inci değerinde sözlerdir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Atasözü Nedir?-Atasözü Hakkında Atasözü Nedir?-Atasözü Hakkında Tanım: Bir anlatım eylemi içinde belirli bir yerde (yani yeri geldiğinde) ve belirli bir nedenle söylenmiş; o anda anlatılmak istenen duyguyu düşünceyi güçlendirip vurgulayan kısa ve öz söz kalıplarıdır Anlatımırenklendirip güçlendirir Atasözleri kısa kesin ve yalındır Kimi zaman ölçülü uyaklısöylendiği de olur Bu özelliği onun akılda kalmasını kolaylaştırır Atasözlerinden kimileri bir gözlemi bir yargıyı kapsayarak bir vargı bir sonuç bildirir Örnek: "Kanı kanla değil kanı suyla yurlar" "Düşenin dostu olmaz" "Emeksiz yemek olmaz" Kimileri de doğrudan bir öğüt verirler Örnek: "Gözün ile gördüğünü eteğin ile ört" "İyilik yap denize at balık bilmezse halik bilir" " Ne oldum deme ne olacağım de" Toplumların yaşam biçimlerinin değer yargılarının deneyimlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkan atasözleri; gelecek kuşakların geçmişlerini anlayıp geleceklerine yön vermekleri konusunda onlara yardımcı olacaktır Geçerlilikleri söylendikleri zamanın koşullarıyla sınırlı olan atasözleriyse onları yaratan koşulların değişip o konuda yeni değerlere yeni sonuçlara varıldıkça geçerliliklerini yitirirler Atasözleri ürünü olduklarıtoplumların yaşam biçimleri değer yargıları gelenek ve görenekleri halk kültürleri konusunda bize önemli ipuçları verirler Örneğin "Emeksiz yemek olmamalı" iletisini (mesajını) taşıyan "Şalvarı şaltak Osmanlı/Eğeri kaltak Osmanlı/Ekende yok biçende yok/Yiyende ortak Osmanlı"sözü imparatorluk dönemindeki yönetim biçiminin halka nasıl yansıdığını halkın da yönetime bakışaçısınıoldukça öz ve anlamlıbir şekilde yansıtmaktadır Ayrıca bu sözlerdeki bilinç hiciv öfke ve hüzün yoğunluğu da gözardı edilmemelidir Yine "Geçme nâmert köprüsünden Ko götürsün su seni Yatma tilki gölgesinde Ko yesin aslan seni" sözünün içerdiği anlam da yiğit ve değerli olmayan nâmert insanlara minnet etmektense ölümü yeğlemeyi öğütleyen insan onurunun direnişinden başka bir şey değildir Eve gelecek konuğu yüksünmemeyi (yük saymamak istemek) ve elimizdeki herşeyi onunla paylaşmayıöğütleyen "Misafirin on nasibi olur birini yer dokuzunu bırakır" veya "Misafir kısmetiyle gelir" gibi atasözlerimiz ise ekonomik koşulların giderek artan ağırlığı altında bakalım daha ne kadar direnebilecekler Yaşamda karşı koyup kaldıramayacağı ağırlıkta acılarla haksızlıklarla karşılaşan bir insanın yanında "Tanrı dağına göre kar verir" sözünün geçerliliğinin ne olacağı da biraz tartışmalıdır Sonuç olarak; bütün bu saptamalara karşın günümüzde yaşamakta ve kullanılmakta olan yüzlerce atasözü çoğunlukla hemen her dönemde geçerliliğini koruyacak özgünlükte ve yoğunlukta olup yüzyılların deneyiminden süzülüp gelmiş yol gösterici öğüt verici insanları iyiye ve güzele yönlendirici her biri inci değerinde sözlerdir