Divan Şiirinde Aruz Ölçüsü Nasıldır?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Divan Şiirinde Aruz Ölçüsü Nasıldır?

Divan şiirinin ölçüsü "aruz"dur

Aruz’da açık ve kapalı heceler çeşitli kalıplarda

kendilerine özgü bir düzen içinde sıralanır

Şairler eserlerini yazarken seçtikleri kalıba mutlaka uymak zorundadır

Aruz

esas olarak hecelerin uzunluğu kısalığı temeline dayanan şiir ölçüsüdür

İlk kez Arap dilcisi İmam Halil bin Ahmed tarafından kullanıldı

Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra medrese kültürü ile yetişen şairlerin Farsça’yı edebiyat dili olarak benimsemeleri

aruzun Türk edebiyatına da girmesini sağladı

Aruzda heceler uzun ve kısa olarak ikiye ayrılır

Uzun heceler çizgi (-)

kısa heceler nokta (

) ile gösterilir

Uzun ve kısa heceler çeşitli biçimlerde yan yana gelerek kalıpları oluşturur

Bu kalıplar yan yana geliş biçimlerine göre

fâilâtün

fâilün

mefâilün ve benzeri değişik adlarla anılır

Aruz ölçüsüyle şiir yazmak için sözcükleri bu kalıplara uydurmak gerekir

Aruzda sözcükleri ses özelliklerini bozmadan kullanmak her zaman olanaklı değildir

Bu yüzden heceleri kimi zaman uzun

kimi zaman da kısa okumak gerekir

Sık rastlanan bu iki duruma imale (uzun okuma) ve zihaf (kısa okuma) adı verilir

Zihaf

aruzda kusur sayılır

Aruz ölçüsünde hece ölçüsündeki gibi duraklar yoktur

Dizelerdeki hece sayıları eşit olmayabilir

Dize sonlarındaki heceler kısa da olsa uzun kabul edilir

Aruzda bir sözcük sessiz biter

ondan sonra gelen sözcük sesli harfle başlarsa

bu sesli harf birinci sözcüğün sonundaki sessiz harfi kendisine çeker

Böylece birinci sözcüğün sonundaki sesiz harfle biten uzun hece kısa hece durumuna gelir

Bu duruma da vasl yani ulama denir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Divan Şiirinde Aruz Ölçüsü Nasıldır? Divan Şiirinde Aruz Ölçüsü Nasıldır? Divan şiirinin ölçüsü "aruz"dur Aruz’da açık ve kapalı heceler çeşitli kalıplarda kendilerine özgü bir düzen içinde sıralanır Şairler eserlerini yazarken seçtikleri kalıba mutlaka uymak zorundadır Aruz esas olarak hecelerin uzunluğu kısalığı temeline dayanan şiir ölçüsüdür İlk kez Arap dilcisi İmam Halil bin Ahmed tarafından kullanıldı Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra medrese kültürü ile yetişen şairlerin Farsça’yı edebiyat dili olarak benimsemeleri aruzun Türk edebiyatına da girmesini sağladı Aruzda heceler uzun ve kısa olarak ikiye ayrılır Uzun heceler çizgi (-) kısa heceler nokta () ile gösterilir Uzun ve kısa heceler çeşitli biçimlerde yan yana gelerek kalıpları oluşturur Bu kalıplar yan yana geliş biçimlerine göre fâilâtün fâilün mefâilün ve benzeri değişik adlarla anılır Aruz ölçüsüyle şiir yazmak için sözcükleri bu kalıplara uydurmak gerekir Aruzda sözcükleri ses özelliklerini bozmadan kullanmak her zaman olanaklı değildir Bu yüzden heceleri kimi zaman uzun kimi zaman da kısa okumak gerekir Sık rastlanan bu iki duruma imale (uzun okuma) ve zihaf (kısa okuma) adı verilir Zihaf aruzda kusur sayılır Aruz ölçüsünde hece ölçüsündeki gibi duraklar yoktur Dizelerdeki hece sayıları eşit olmayabilir Dize sonlarındaki heceler kısa da olsa uzun kabul edilir Aruzda bir sözcük sessiz biter ondan sonra gelen sözcük sesli harfle başlarsa bu sesli harf birinci sözcüğün sonundaki sessiz harfi kendisine çeker Böylece birinci sözcüğün sonundaki sesiz harfle biten uzun hece kısa hece durumuna gelir Bu duruma da vasl yani ulama denir