Halk Gülmeceleri Nelerdir?-Halk Gülmecelerinin Kaynağı

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Halk Gülmeceleri Nelerdir?-Halk Gülmecelerinin Kaynağı

Günlük yaşamda insanlar

sürekli olarak değişen ekonomik ve kültürel koşullara uyum sağlamaya çalışır

Bunu başarabilmek için türlü yollar arar

çözümler bulmak için çaba harcarlar

Bu çabalarısonuç vermezse

insanın toplumsal uyumu bozulur

ruhsal tepkileri değişir; kaygılıve kızgın olur

Bu noktada insan öteki canlıların gösteremedikleri bir üstünlüğünü daha ortaya koyabilir

Kusurlarınıve eksiklerini görmek

bu kusur ve eksiklerini olması gerekenle karşılaştırabilme yeteneğidir bu üstünlük

İşte insanın kusur ve eksiklerini yine kendisinin görmesi

kendini ortaya koyarak eleştiriye sunması gülmecenin hareket noktasıdır

Gülmeceye her ulusun uygarlık tarihindeki arkaik dönemlerde rastlanır

Gülmecenin olabilmesi için belirli bir hoşgörü ortamınının da oluşmasıgerekir

Bu nedenle gülmece eğitici

aydınlatıcıve aynı zamanda uygarlaştırıcıdır da

Halk gülmeceleri halk arasında büyür ve gelişir

Düşünce özgürlüğünün en gelişmiş

en bilinçli

en anlamlı yansıdığı alan yine halkın yarattığı gülmecelerdir

Türk halk edebiyatı gülmeceler yönünden oldukça zengindir

Günlük yaşamda

konuşma dilinde en çok kullanılan sözlü halk edebiyatı ürünlerimiz olan deyimler

atasözleri ve manilerin pek çoğunda az sözle oluşturulan ince gülmece anlayışının

zeka kıvraklığının izleri sezilir:•
Hık demiş babasının burnundan düşmüş

•
Kirpi de yavrusunu "pamuğum" diye sever

•
Etekleri zil çalmak

•
Ayağını yorganına göre uzatmak

Aşağıda halk mizah ve folkloruyla zenginleştirilmiş bir Karagöz Söyleşmesi okuyacaksınız

Hacivat - Size geldim size geldim
İnci mercanı dize geldim
Karagöz - (Çalar)
Hacivat
- Benim güzel komşularım
Arzulayıp size geldim
Karagöz - (Hem çalar hem söyler) Güm-bede
güm bede! Güm-bede gümgüm bede!
Hacivat
- Başta sarık büküm büküm
Sırtımda davuldur yüküm
Benim güzel komşularım
Hele selamün-aleyküm
Karagöz - Aleyküm selam! Güm bede gümgüm!
Hacivat
- Merdane beyim merdane
Altın saatler gerdane
Benim beyimi sorarsanız
Semt-ü civarda bir tane
(Kudret

1967)
Karagöz oyunları ne kadar gülmeceler ve taklitlerle donatılsa da Sokullu'nun (1979) Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi adlı yapıtında da belirttiği gibi

tümünden bir hayat gerçeği çıkar

Bu oyunlar hem çağının töresine hem de toplumsal sorunlara ayna tutar

1 Halk Gülmecelerinin Kaynağı

Halk gülmeceleri değişik türlerle ortaya konulabilir

Öyküde

şiirde

geleneksel tiyatroda gülmece örnekleriyle karşılaşabiliriz

Özellikle fıkra

Öngören'in (1983) Türk Mizah ve Hicviadlıyapıtında belirttiği gibi

"mizah yükünü en kolay taşıyabilen

en çabuk yayabilen bir tür olarak her çağda kullanılmıştır

Ancak bu türleri kesin çizgilerle sınırlandırmak zordur

Çağına ve toplumuna göre

bunlara yenileri eklenebilir veya bazıları daha da önem kazanabilir

Gülmecenin kaynağında yer alan halkın eğlenme isteği ve hoşgörüsü özellikle türlerin ortaya çıkışında da ilk etkendir

Bütün gülmecelerd

insanların topluca birarada eğlenme isteği sezilmektedir

2 Hoşgörü

İnsanlar arasıilişkilerde sevgi ve saygı

sağlıklıbir iletişim kurmak için kaçınılmazdır

Ancak değişik düşünceler

davranışlar

milliyet

din

konum gibi özellikler zaman zaman görüş ayrılıklarına neden olabilmektedir

Bunların çatışmaya dönüşmemesi için

insanların birbirlerine karşı anlayışlı olmaları

saygılı davranmaları gerekmektedir

Sabır ve anlayışla beslenen hoşgörü yaşamıdaha da kolaylaştırarak zevkli bir hale getirecektir

Bu konu hem Türk hem de dünya edebiyatında

sözlü ve yazılı edebiyatın her türünde

en çok işlenen konular arasındadır

Bunun tersi bir durum

bireylerin oluşturduğu toplumların düşünce dünyalarını köreltecek

ufuklarını daraltacak

sosyal

kültürel ve ekonomik yaşamlarını tatsızlaştıracaktır

3 Gülmecelerin Eğitimde Kullanılması

Gençlerimizi geleceğe hazırlamada

ruhsal gelişimlerini

duygusal zenginliklerini de sağlayan bir eğitim anlayışı gereklidir

12-15 yaş grubu gençlerinin iç dünyaları

ergenlik nedeniyle

dış dünyalarından daha derindir

İki cinsin birlikte rol aldığı sahne oyunları ve danslar ilgilerini çeker

Makyaj ve giysi önem kazanır

Halk gülmecelerinin oyunlaştırılmaya uygun her şekli

onlar için eğitsel olduğu kadar eğlendirici de olacaktır

Siz de öğrencilerinizden fıkralar anlatmalarını

bu fıkraları oyunlaştırmalarını

resimlemelerini isteyebilirsiniz

Gülmecelerin eğitimde bilinçli olarak kullanılmasıyla öğrencilere birçok beceri kazandırılabilir:
• Öğrenci topluluk karşısında rahat konuşabilme

konuşurken dinleyenlere
zevk verme becerisi kazanır

• Gülmecelerin her türündeki ses ustalıkları öğrencinin Türkçeyi daha doğru
ve işlek kullanmasını sağlar

• Öğrenci

sözcükleri

deyimleri ve atasözlerini doğru yerde kullanmayı öğre-
nir

• Gülmecelerden yararlanmasını öğrenen öğrenci

verdiği örneklerle düşünce-
lerinin inandırıcılığını kuvvetlendirir

• Sesini güzel ve etkili kullanma yeteneği kazanır

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Halk Gülmeceleri Nelerdir?-Halk Gülmecelerinin Kaynağı Halk Gülmeceleri Nelerdir?-Halk Gülmecelerinin Kaynağı Günlük yaşamda insanlar sürekli olarak değişen ekonomik ve kültürel koşullara uyum sağlamaya çalışır Bunu başarabilmek için türlü yollar arar çözümler bulmak için çaba harcarlar Bu çabalarısonuç vermezse insanın toplumsal uyumu bozulur ruhsal tepkileri değişir; kaygılıve kızgın olur Bu noktada insan öteki canlıların gösteremedikleri bir üstünlüğünü daha ortaya koyabilir Kusurlarınıve eksiklerini görmek bu kusur ve eksiklerini olması gerekenle karşılaştırabilme yeteneğidir bu üstünlük İşte insanın kusur ve eksiklerini yine kendisinin görmesi kendini ortaya koyarak eleştiriye sunması gülmecenin hareket noktasıdır Gülmeceye her ulusun uygarlık tarihindeki arkaik dönemlerde rastlanır Gülmecenin olabilmesi için belirli bir hoşgörü ortamınının da oluşmasıgerekir Bu nedenle gülmece eğitici aydınlatıcıve aynı zamanda uygarlaştırıcıdır da Halk gülmeceleri halk arasında büyür ve gelişir Düşünce özgürlüğünün en gelişmiş en bilinçli en anlamlı yansıdığı alan yine halkın yarattığı gülmecelerdir Türk halk edebiyatı gülmeceler yönünden oldukça zengindir Günlük yaşamda konuşma dilinde en çok kullanılan sözlü halk edebiyatı ürünlerimiz olan deyimler atasözleri ve manilerin pek çoğunda az sözle oluşturulan ince gülmece anlayışının zeka kıvraklığının izleri sezilir:• Hık demiş babasının burnundan düşmüş • Kirpi de yavrusunu "pamuğum" diye sever • Etekleri zil çalmak • Ayağını yorganına göre uzatmak Aşağıda halk mizah ve folkloruyla zenginleştirilmiş bir Karagöz Söyleşmesi okuyacaksınız Hacivat - Size geldim size geldim İnci mercanı dize geldim Karagöz - (Çalar) Hacivat - Benim güzel komşularım Arzulayıp size geldim Karagöz - (Hem çalar hem söyler) Güm-bede güm bede! Güm-bede gümgüm bede! Hacivat - Başta sarık büküm büküm Sırtımda davuldur yüküm Benim güzel komşularım Hele selamün-aleyküm Karagöz - Aleyküm selam! Güm bede gümgüm! Hacivat - Merdane beyim merdane Altın saatler gerdane Benim beyimi sorarsanız Semt-ü civarda bir tane (Kudret 1967) Karagöz oyunları ne kadar gülmeceler ve taklitlerle donatılsa da Sokullu'nun (1979) Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi adlı yapıtında da belirttiği gibi tümünden bir hayat gerçeği çıkar Bu oyunlar hem çağının töresine hem de toplumsal sorunlara ayna tutar 1 Halk Gülmecelerinin Kaynağı Halk gülmeceleri değişik türlerle ortaya konulabilir Öyküde şiirde geleneksel tiyatroda gülmece örnekleriyle karşılaşabiliriz Özellikle fıkra Öngören'in (1983) Türk Mizah ve Hicviadlıyapıtında belirttiği gibi "mizah yükünü en kolay taşıyabilen en çabuk yayabilen bir tür olarak her çağda kullanılmıştır Ancak bu türleri kesin çizgilerle sınırlandırmak zordur Çağına ve toplumuna göre bunlara yenileri eklenebilir veya bazıları daha da önem kazanabilir Gülmecenin kaynağında yer alan halkın eğlenme isteği ve hoşgörüsü özellikle türlerin ortaya çıkışında da ilk etkendir Bütün gülmecelerd insanların topluca birarada eğlenme isteği sezilmektedir 2 Hoşgörü İnsanlar arasıilişkilerde sevgi ve saygı sağlıklıbir iletişim kurmak için kaçınılmazdır Ancak değişik düşünceler davranışlar milliyet din konum gibi özellikler zaman zaman görüş ayrılıklarına neden olabilmektedir Bunların çatışmaya dönüşmemesi için insanların birbirlerine karşı anlayışlı olmaları saygılı davranmaları gerekmektedir Sabır ve anlayışla beslenen hoşgörü yaşamıdaha da kolaylaştırarak zevkli bir hale getirecektir Bu konu hem Türk hem de dünya edebiyatında sözlü ve yazılı edebiyatın her türünde en çok işlenen konular arasındadır Bunun tersi bir durum bireylerin oluşturduğu toplumların düşünce dünyalarını köreltecek ufuklarını daraltacak sosyal kültürel ve ekonomik yaşamlarını tatsızlaştıracaktır 3 Gülmecelerin Eğitimde Kullanılması Gençlerimizi geleceğe hazırlamada ruhsal gelişimlerini duygusal zenginliklerini de sağlayan bir eğitim anlayışı gereklidir 12-15 yaş grubu gençlerinin iç dünyaları ergenlik nedeniyle dış dünyalarından daha derindir İki cinsin birlikte rol aldığı sahne oyunları ve danslar ilgilerini çeker Makyaj ve giysi önem kazanır Halk gülmecelerinin oyunlaştırılmaya uygun her şekli onlar için eğitsel olduğu kadar eğlendirici de olacaktır Siz de öğrencilerinizden fıkralar anlatmalarını bu fıkraları oyunlaştırmalarını resimlemelerini isteyebilirsiniz Gülmecelerin eğitimde bilinçli olarak kullanılmasıyla öğrencilere birçok beceri kazandırılabilir: • Öğrenci topluluk karşısında rahat konuşabilme konuşurken dinleyenlere zevk verme becerisi kazanır • Gülmecelerin her türündeki ses ustalıkları öğrencinin Türkçeyi daha doğru ve işlek kullanmasını sağlar • Öğrenci sözcükleri deyimleri ve atasözlerini doğru yerde kullanmayı öğre- nir • Gülmecelerden yararlanmasını öğrenen öğrenci verdiği örneklerle düşünce- lerinin inandırıcılığını kuvvetlendirir • Sesini güzel ve etkili kullanma yeteneği kazanır