Paragraf Nedir?-Paragraf Türleri Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Paragraf Nedir?-Paragraf Türleri Hakkında

Anlatım birimleri içinde paragraf "bir düzyazıda işlenen konunun bölümlerinden her biri" olarak tanımlanabilir

Bir yazı bir anadüşünce doğrultusunda yazılır

Bu anadüşünce çeşitli yardımcı düşüncelerle desteklenir

Yazıdaki bu düşünce kümeleri paragrafı meydana getirir

Yazıdaki giriş

gelişme ve sonuç bölümleri paragraflarla gösterilir

İyi kurulmuşbir paragraf yazının tüm özelliklerini taşır

Böylece yazıda okuma kolaylığı sağlanmış olur

okuyucudaki ilgi sürekli olarak canlı tutulur

Genelde her paragrafın başlangıcında satıra 6-8 harf boyu içerden başlanır

Ancak son zamanlarda bu kurala uyulmadığı da görülmektedir

Paragraf tek bir cümleden oluşabileceği gibi konunun genişliğine göre cümle sayısı artabilir

Paragrafın önemini ve yararlarını şöyle sıralayabiliriz:

• Okumayı ve anlamayı kolaylaştırır

Paragraflara bölünmüş bir yazıyı okumak ve anlamak daha kolay olur

• Planlı yazmayı sağlar

Yazıya anlam ve konu bütünlüğü kazandırır

• İstenilen konunun belirli ölçülerde işlenmesini sağlar

Her paragrafta konunun bir başka yönü işlenir

• Duygu ve düşüncelerin ayrı ayrı paragraflarda işlenmesi düşünce karışıklığını önler

Paragraf Türleri

Paragrafın türü; paragrafın yazı içindeki işlevine ve konusuna göre değişir

1 İşlevlerine göre Paragraflar

Düşünce yazılarında paragraflar

işlevlerine göre

giriş

gelişme

geçişve sonuçparagrafları olarak türlere ayrılabilir

• Giriş Paragrafları: Bir yazıda giriş paragrafı genellikle

konuyu tanıtan

neyin işleneceğini

konuya hangi açıdan bakılacağını belirten paragraftır

Kesin bir kural olmamakla birlikte giriş paragrafı konunun ana düşüncesini de içerebilir

Bu paragrafta gelişme bölümünün temeli hazırlanır

bu derece önemli olan giriş paragrafları elbette ilginç olmalı

anlatılacakları bir anlamda özetlemelidir

“İletişim ne duyumsadığımızı ve ne demek istediğimizi karşımızdakine açık bir şekilde söyleme; karşımızdakinin ne söylediğini dinleme ve tam duyduğumuzdan emin olma

kısaca birbiriyle konuşma sanatıdır

İletişim

sevgi dolu bir ilişkiyi kurup sürdürebilmek için en önemli beceridir”

[Leo Buscaglıa

Birbirimizi Sevebilmek

s

55 (İkinci Bölüme Giriş Paragrafı)]
• Gelişme Paragrafı: gelişme paragrafı

giriş paragrafında tanıtılan konunun açıklandığı

değişik yönlerden incelendiği

ana düşüncenin işlendiği paragraflardır

düşüncelerin savunulduğu paragraflar olduğu için örneklerden

karşıtlardan

benzerliklerden yararlanılabilir

Şimdi yukarıdaki örnekte

girişparagrafında ortaya konan düşüncenin gelişme paragraflarından birinde nasıl geliştirildiğini görelim:
Birkaç yıl önce sevgi dersi okuturken sınıfımla birlikte bir görev yapmaya karar verdik

Yaşamımızda sevdiğimiz ve değer verdiğimiz kişilere yaklaşacak ve sözlü olarak onlarıgerçekten sevdiğimizi ve takdir ettiğimizi bildirecektik

Yüzeysel olarak çok doğal ve basit görünen bu girişimin düşündüğümüzden çok daha güç olduğunu sonra gördük

öğrencilerimden çoğu sevgi söz konusu olunca dili bağlı kalıyordu

Sevgilerini ifade
ederlerken rahatsız olup beceriksizleşiyor

hatta şaşkınlığa düşüyorlardı

Birkaçıbu görevi yapamadı

Deneyimlerimizi paylaşarak sonuçlarıtartıştığımızda çoğumuzun sevgi ile ilgili olarak konuşmayıkorkutucu bulduğumuzu anladık

Sonra birden bire sevgi sözlerini neden bu denli seyrek

böyle çekingen ve alçak sesli olarak duyduğumuzu anladık

ifade edilmemiş sevginin en büyük üzüntü ve pişmanlıklara neden oluşturduğunu da öğrenmiştik

Genellikle kişinin yaşamımızdaki değerini ifade etmek kamu önünde onu onore etmek ve ona sevdiğimizi söylemek için ölmesini bekleriz”

(Leo Buscaglia

s

56)
• Geçiş Paragrafı: Uzun yazılarda bölümler arası geçişi

bağlantıyı sağlamak için kullanılan kısa paragraflardır

Geçiş paragraflarında ya daha önce söylenenler özetlenir ya da daha sonraki paragraflarda söyleneceklere geçiş için hazırlık yapılır

Böylece biz

sevgi dilini çevremizden öğrenir ya da hiç öğrenemeyiz

Birbirimizle ilişki kuracak sözlü simgeleri de ya öğrenir ya da hiç öğrenemeyiz

(Leo Buscaglia

s

62)
• Sonuç Paragrafı: Yazının son paragrafıdır

Daha önce ileri sürülen düşünceler toparlanır

özetlenir ve yazının ana düşüncesi vurgulanır

Eğer bir sorun varsa çözümü için öneriler ileri sürülür

Genellikle en kuvvetli düşünceler

en önemli görüşler bu paragrafta yer alır

“Sizin

olasılıkla yukardaki fikirlerin sevgililer (sevenler) arasında gerçekten gerekli olmayacağını düşündüğünüzü biliyorum

Bunlar bir anda içten gelirler diyebilirsiniz

Aslında öyle olmaz

Bu saydıklarım iletişimin çeşitli evreleri ve sevgi dolu ilişkinin temel taşlarıdır

Aynı zamanda dünyanın en güzel seslerini de oluştururlar

”
(Leo Buscaglia

s

73)
2 Konularına Göre Paragraflar

Paragraflar konularını işleyiş biçimlerine göre; açıklama paragrafları

betimleme paragrafları

olay paragrafları

çözümleme paragrafları gibi türlere ayrılırlar

• Açıklama Paragrafları: Bir düşüncenin

bir konunun

bir sorunun

açıklandığı paragraflardır

İçinde duygu

bilgi

düşünce

yargı

yorum

dilek

öneri bulunabilir

Yardımcıdüşüncelerle

örneklerle konu aydınlatılır

Açıklama paragrafında konunun ayrıntılarına girilebilir ancak bu paragraflar

okuyucuyu sıkmayacak

ilgi uyandıracak biçimde düzenlenmelidir

“Denge bir doğa kuramıdır

temel bir yaşam ilkesidir

Dengenin ifadesini

doğada

mevsimlerde

gece ve gündüzde

hareket ve durgunlukta sürekli görürüz

Gıda uzmanı aldığımız gıdanın dengeli olmasıgerektiğini söyler

Ekonomist iç ve dışticaretin dengesinden

hukukçu siyasal güçlerin dengesinden söz eder

”
(Doğan Cüceloğlu

İçimizdeki Biz

s

103)

• Betimleme Paragrafları: Yazıda anlatılan bir insanın

bir yerin

bir eşyanın veya manzaranın ince ayrıntılarıyla işlendiği paragraflardır

Bu tür paragraflarda bir bakıma yazı ile resim yapılır

“Aylin'de insan sevgisi ne kadar yoğunsa

gözü karardığında cesareti de o denli delice idi

Özellikle birilerine haksızlık edildiği kanaatine varırsa

haksızlığa uğrayanı korumak için göze alamayacağı şey yoktu

”
(Ayşe Kulin

Adı Aylin

S

126)
“Gördüğü karşısında heyecanlandı delikanlı

Çölün ortasında böyle bir çadırın olabileceğini hiç düşünmemişti

Yer şimdiye kadar üzerinde yürümediği güzellikte en güzel halılarla kaplıydı; yukarıya içlerinde yanan mumlar bulunan

parlak ve işlemeli nadide avizeler asılmıştı

Bol işlemeli ipek yastıklara yaslanmışkabile reisleri çadırın gerisinde yarım daire halinde oturuyorlardı

Hizmetçiler lezzetli yiyeceklerle dolu gümüş tepsilerle gidip geliyor

çay sunuyorlardı

Başka hizmetçiler nargilelerin ateşlerini tazeliyorlardı

Havaya pek hoş bir tütün kokusu yayılıyordu

"
(Paulo Coelho

Simyacı

s

112)
• Olay Paragrafları: Olaylı yargılarda içinde bir olayın anlatıldığı paragraflardır

“Hava kararmıştı

sessizce kalktık

Benim yediğim pastanın ve kendi bilmem kaç kahvesinin parasınıöderken-Amerikan kahvesi hala zor bulunuyordu-hiç ses çıkartmadım

”
(Buket Uzuner

İki Yeşil Susamuru

s

127)
• Çözümleme Paragrafları: Yazıda ele alınan konunun parçalara ayrılarak işlendiği

konunun daha iyi anlaşılmasının sağlandığı paragraflardır

Konunun temel öğeleri bulunarak sonuca gidilir

Mesaj şudur: Bırakmaktan ve denemekten vezgeçmediğiniz sürece asla yenilmiş değilsiniz

Başarısızlıklarımızdan işlerin nasıl yapılmayacağını öğreniriz

Edison ampulu keşfetmek için yaptığıilk altıbin denemede başarılıolamamıştı

Cesaretinin kırılıp kımılmadığı sorulduğunda şöyle yanıtladı: “Hayır

Şimdi bunu yapamayacağınız altı bin yolu da iyi biliyorum

” Edison gibi bizim de bazen başarıyıöğrenmeden aşarısızlığıöğ-
renmemiz gerekiyor

(Doğan Cüceloğlu

İçimizdeki Biz

s

121)

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Paragraf Nedir?-Paragraf Türleri Hakkında Paragraf Nedir?-Paragraf Türleri Hakkında Anlatım birimleri içinde paragraf "bir düzyazıda işlenen konunun bölümlerinden her biri" olarak tanımlanabilir Bir yazı bir anadüşünce doğrultusunda yazılır Bu anadüşünce çeşitli yardımcı düşüncelerle desteklenir Yazıdaki bu düşünce kümeleri paragrafı meydana getirir Yazıdaki giriş gelişme ve sonuç bölümleri paragraflarla gösterilir İyi kurulmuşbir paragraf yazının tüm özelliklerini taşır Böylece yazıda okuma kolaylığı sağlanmış olur okuyucudaki ilgi sürekli olarak canlı tutulur Genelde her paragrafın başlangıcında satıra 6-8 harf boyu içerden başlanır Ancak son zamanlarda bu kurala uyulmadığı da görülmektedir Paragraf tek bir cümleden oluşabileceği gibi konunun genişliğine göre cümle sayısı artabilir Paragrafın önemini ve yararlarını şöyle sıralayabiliriz: • Okumayı ve anlamayı kolaylaştırır Paragraflara bölünmüş bir yazıyı okumak ve anlamak daha kolay olur • Planlı yazmayı sağlar Yazıya anlam ve konu bütünlüğü kazandırır• İstenilen konunun belirli ölçülerde işlenmesini sağlar Her paragrafta konunun bir başka yönü işlenir • Duygu ve düşüncelerin ayrı ayrı paragraflarda işlenmesi düşünce karışıklığını önler Paragraf Türleri Paragrafın türü; paragrafın yazı içindeki işlevine ve konusuna göre değişir 1 İşlevlerine göre Paragraflar Düşünce yazılarında paragraflar işlevlerine göre giriş gelişme geçişve sonuçparagrafları olarak türlere ayrılabilir • Giriş Paragrafları: Bir yazıda giriş paragrafı genellikle konuyu tanıtan neyin işleneceğini konuya hangi açıdan bakılacağını belirten paragraftır Kesin bir kural olmamakla birlikte giriş paragrafı konunun ana düşüncesini de içerebilir Bu paragrafta gelişme bölümünün temeli hazırlanır bu derece önemli olan giriş paragrafları elbette ilginç olmalı anlatılacakları bir anlamda özetlemelidir “İletişim ne duyumsadığımızı ve ne demek istediğimizi karşımızdakine açık bir şekilde söyleme; karşımızdakinin ne söylediğini dinleme ve tam duyduğumuzdan emin olma kısaca birbiriyle konuşma sanatıdır İletişim sevgi dolu bir ilişkiyi kurup sürdürebilmek için en önemli beceridir” [Leo Buscaglıa Birbirimizi Sevebilmek s55 (İkinci Bölüme Giriş Paragrafı)] • Gelişme Paragrafı: gelişme paragrafı giriş paragrafında tanıtılan konunun açıklandığı değişik yönlerden incelendiği ana düşüncenin işlendiği paragraflardır düşüncelerin savunulduğu paragraflar olduğu için örneklerden karşıtlardan benzerliklerden yararlanılabilir Şimdi yukarıdaki örnekte girişparagrafında ortaya konan düşüncenin gelişme paragraflarından birinde nasıl geliştirildiğini görelim: Birkaç yıl önce sevgi dersi okuturken sınıfımla birlikte bir görev yapmaya karar verdik Yaşamımızda sevdiğimiz ve değer verdiğimiz kişilere yaklaşacak ve sözlü olarak onlarıgerçekten sevdiğimizi ve takdir ettiğimizi bildirecektik Yüzeysel olarak çok doğal ve basit görünen bu girişimin düşündüğümüzden çok daha güç olduğunu sonra gördük öğrencilerimden çoğu sevgi söz konusu olunca dili bağlı kalıyordu Sevgilerini ifade ederlerken rahatsız olup beceriksizleşiyor hatta şaşkınlığa düşüyorlardı Birkaçıbu görevi yapamadı Deneyimlerimizi paylaşarak sonuçlarıtartıştığımızda çoğumuzun sevgi ile ilgili olarak konuşmayıkorkutucu bulduğumuzu anladık Sonra birden bire sevgi sözlerini neden bu denli seyrek böyle çekingen ve alçak sesli olarak duyduğumuzu anladık ifade edilmemiş sevginin en büyük üzüntü ve pişmanlıklara neden oluşturduğunu da öğrenmiştik Genellikle kişinin yaşamımızdaki değerini ifade etmek kamu önünde onu onore etmek ve ona sevdiğimizi söylemek için ölmesini bekleriz” (Leo Buscaglia s 56) • Geçiş Paragrafı: Uzun yazılarda bölümler arası geçişi bağlantıyı sağlamak için kullanılan kısa paragraflardır Geçiş paragraflarında ya daha önce söylenenler özetlenir ya da daha sonraki paragraflarda söyleneceklere geçiş için hazırlık yapılır Böylece biz sevgi dilini çevremizden öğrenir ya da hiç öğrenemeyiz Birbirimizle ilişki kuracak sözlü simgeleri de ya öğrenir ya da hiç öğrenemeyiz (Leo Buscaglia s 62) • Sonuç Paragrafı: Yazının son paragrafıdır Daha önce ileri sürülen düşünceler toparlanır özetlenir ve yazının ana düşüncesi vurgulanır Eğer bir sorun varsa çözümü için öneriler ileri sürülür Genellikle en kuvvetli düşünceler en önemli görüşler bu paragrafta yer alır “Sizin olasılıkla yukardaki fikirlerin sevgililer (sevenler) arasında gerçekten gerekli olmayacağını düşündüğünüzü biliyorum Bunlar bir anda içten gelirler diyebilirsiniz Aslında öyle olmaz Bu saydıklarım iletişimin çeşitli evreleri ve sevgi dolu ilişkinin temel taşlarıdır Aynı zamanda dünyanın en güzel seslerini de oluştururlar” (Leo Buscaglia s 73) 2 Konularına Göre Paragraflar Paragraflar konularını işleyiş biçimlerine göre; açıklama paragrafları betimleme paragrafları olay paragrafları çözümleme paragrafları gibi türlere ayrılırlar • Açıklama Paragrafları: Bir düşüncenin bir konunun bir sorunun açıklandığı paragraflardır İçinde duygu bilgi düşünce yargı yorum dilek öneri bulunabilir Yardımcıdüşüncelerle örneklerle konu aydınlatılır Açıklama paragrafında konunun ayrıntılarına girilebilir ancak bu paragraflar okuyucuyu sıkmayacak ilgi uyandıracak biçimde düzenlenmelidir “Denge bir doğa kuramıdır temel bir yaşam ilkesidir Dengenin ifadesini doğada mevsimlerde gece ve gündüzde hareket ve durgunlukta sürekli görürüz Gıda uzmanı aldığımız gıdanın dengeli olmasıgerektiğini söyler Ekonomist iç ve dışticaretin dengesinden hukukçu siyasal güçlerin dengesinden söz eder” (Doğan Cüceloğlu İçimizdeki Biz s 103) • Betimleme Paragrafları: Yazıda anlatılan bir insanın bir yerin bir eşyanın veya manzaranın ince ayrıntılarıyla işlendiği paragraflardır Bu tür paragraflarda bir bakıma yazı ile resim yapılır “Aylin'de insan sevgisi ne kadar yoğunsa gözü karardığında cesareti de o denli delice idi Özellikle birilerine haksızlık edildiği kanaatine varırsa haksızlığa uğrayanı korumak için göze alamayacağı şey yoktu” (Ayşe Kulin Adı Aylin S126) “Gördüğü karşısında heyecanlandı delikanlı Çölün ortasında böyle bir çadırın olabileceğini hiç düşünmemişti Yer şimdiye kadar üzerinde yürümediği güzellikte en güzel halılarla kaplıydı; yukarıya içlerinde yanan mumlar bulunan parlak ve işlemeli nadide avizeler asılmıştı Bol işlemeli ipek yastıklara yaslanmışkabile reisleri çadırın gerisinde yarım daire halinde oturuyorlardı Hizmetçiler lezzetli yiyeceklerle dolu gümüş tepsilerle gidip geliyor çay sunuyorlardı Başka hizmetçiler nargilelerin ateşlerini tazeliyorlardı Havaya pek hoş bir tütün kokusu yayılıyordu" (Paulo Coelho Simyacı s 112) • Olay Paragrafları: Olaylı yargılarda içinde bir olayın anlatıldığı paragraflardır “Hava kararmıştı sessizce kalktık Benim yediğim pastanın ve kendi bilmem kaç kahvesinin parasınıöderken-Amerikan kahvesi hala zor bulunuyordu-hiç ses çıkartmadım” (Buket Uzuner İki Yeşil Susamuru s 127) • Çözümleme Paragrafları: Yazıda ele alınan konunun parçalara ayrılarak işlendiği konunun daha iyi anlaşılmasının sağlandığı paragraflardır Konunun temel öğeleri bulunarak sonuca gidilir Mesaj şudur: Bırakmaktan ve denemekten vezgeçmediğiniz sürece asla yenilmiş değilsiniz Başarısızlıklarımızdan işlerin nasıl yapılmayacağını öğreniriz Edison ampulu keşfetmek için yaptığıilk altıbin denemede başarılıolamamıştı Cesaretinin kırılıp kımılmadığı sorulduğunda şöyle yanıtladı: “Hayır Şimdi bunu yapamayacağınız altı bin yolu da iyi biliyorum” Edison gibi bizim de bazen başarıyıöğrenmeden aşarısızlığıöğ- renmemiz gerekiyor (Doğan Cüceloğlu İçimizdeki Biz s 121)