İyi Konuşmacının Özellikleri Nedir?-İyi Konuşmanın Sırları

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

İyi Konuşmacının Özellikleri Nedir?-İyi Konuşmanın Sırları

Konuşma doğuştan başlayarak oluşan bir yetidir

Bu durum

işitme engelliler dışında

herkeste doğuştan vardır

Dil becerileri ise doğduktan sonra edinilen bir olgudur

Bu olgu aynı zamanda konuşmanın da temelini oluşturur

Konuşma becerileri uygulama yoluyla kazanılır

Değişik eğitim ortamlarıbu uygulamaya olanak sağlar

Konuşma duygu

düşünce ve dileklerimizi görsel ve işitsel ögeler aracılığıyla karşımızdakine iletmektir

İyi bir konuşmacıTürkçe konuşma bilgisinin yanısıra

konuşmanın temel ögelerinden ses bilgisini de öğrenmelidir

Ses

yanlızca biyolojik bir işlev değil

insanlar arasındaki iletişimi sağlayan konuşma eyleminde en önemli araçlardan biridir

Türkiye'de ses sağlığının önemi yeterince anlaşılamadığından ses bozukluklarının ayırdına varılamamaktadır

Özellikle konuşmaya dayalımesleklerdeki kişilerde ses bozukluklarıve bu bozuklukların oluşturduğu rahatsızlıklar daha da belirgindir

Sesle ilgili sorunların neden ve çözümleri foniatri bilgisini gerektirir

Bu konuya burada değinilmeyecektir

Burada iyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler belirtilecektir

Haldun Taner (1985)

Oyma Akıl

Koyma Akıl adlı kitabında eğitimli bir insanın konuşurken daha dikkatlı olması ve kültür diliyle konuşması gerektiğini belirterek şunları söyler:
"Yerel şive: diyalekt her ne kadar Goethe (Göte)'nin dediği gibi insanın köklerine bağlılık gibi övünülecek bir yanını belirtse de

belli bir öğrenim seviyesinden sonra bertaraf edilmesi gereken bir çocukluk alışkanlığıdır

Yerelden genele

hatta evrensele yönelen bir aydın kişi bize artık lütfen doğduğu kentin diyalekti ile değil

dilimizin örnek diksiyonu ile seslensin isteriz

"Fransa'nın başına geçtikten sonra aktör Talma'dan hal

tavır ve ayrıca diksiyon dersi alan Napolyon gibi hiç değilse büyük mevkilere geçenlerin yine de dillerine biraz özen göstermeleri uygun olur

"Örnek Türkçe saptanmış olan

gerçekten de Türkçenin en güzeli olan İstanbul Türkçesini dinlemek fırsatıartık gitgide azalıyor

Ne vaiz

ne üniversite

ne de politika kürsüsünden bile bu Türkçeyi duyamaz olduk

Spikerlerimizin çoğu her gün Türkçe yanlışları yapıyorlar

"Bir köylü kardeşimizin gardroba gardolap

otobüse otübüs

elektriğe alantrik

asansöre

asansor demesini sevimli bulup geçelim

Ama bir gazetenin birinci sayfasına "Bergama mabedinin aynısıyurdumuza inşa ediliyor" diye manşet atmasının özrü var mıdır? Aynı

benzer; aynı benzeri olduğuna göre

aynısı ev sahibisi gibi komik bileşim olmuyor mu? "
İyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler şöyle sıralanabilir:

• İyi bir konuşmacı

konuşma eylemini oluşturan ögelerin önemini bilir

(beden dili

ses

zihinsel etkinlik)
• Konuşmasında örneklere

açıklamalara

yer verir

• Gözlem gücünü geliştirmiştir

• Seçilen konuşma alanında ya da alanlarında geniş bir bilgi sahibidir

• Amacına uygun yönde ve mantıklı bir akış içinde düşünme yeteneğini geliştirmiştir

• Konuşma hızını ayarlamasını bilir

• Kendi yeteneklerini değerlendirmeyi ve sınırlarını bilir

• Dinleyicisini yakından tanır

• Konuşmada kişiliğin önemini göz önünde bulundurur

• Dinleyicileri ile yüz yüze iletişim kurar

• Kendi kendisinin titiz bir eleştiricisidir

• Ahlaksal sorumlulukları bulunduğunu hatırdan çıkarmaz

• Dış görünüşüne önem verir

kıyafetleri temiz ve özenlidir (Öztürk

1997

s

22)

Konuşurken Dikkat Edilmesi Gereken Görgü Kuralları
• Ağızda bir şey varken konuşulmamalıdır

• Küfürlü konuşulmamalıdır

• Konuşmada argo sözcük kullanılmamalıdır

• Konuşurken tükürük saçılmamalıdır

• Tanımadığımız birine "ağabey

abla" diye seslenilmemelidir

"Hanımefendi

beyefendi" diye seslenilmelidir

• Tanımadığımız bir kişiye I

tekil kişi "sen" yerine II

çoğul kişi "siz" diye seslenilmelidir

• Üst konumdaki (amir) kişilere "siz" diye seslenilmelidir

• Alt konumdaki kişilere "siz" diye seslenilmelidir

• Alt konumdaki kişilerden bir şey yapılması istenirken kullanılan emir cümleleri "lütfen" sözcüğü ile başlamalıdır

• Alt konumdaki kişilerden bir şey yapılması istenirken kullanılan emir cümlelerinde II

çoğul emir eki kullanılmalıdır

• İstenilen bir şey yerine getirildiği zaman mutlaka teşekkür edilmelidir

Özet

Konuşma en önemli ve en eski iletişim aracıdır

Konuşma beyinde oluşan bir iletinin konuşma örgenlerinden yararlanılarak dinleyen kişiye ses titreşimleriyle iletilmesidir

İnsanlar duygu ve düşüncelerini en rahat olarak konuşma yardımıyla anlatabilirler

Konuşmanın ne zaman ve nasıl doğduğu çok eski zamanlardan beri insanların ilgilendiği bir konu olmuştur; çünkü dil-düşünce bağlantısı bilinmektedir

Dilin doğuşuyla ilgili sorular yanıtlanabilirse düşünce tarihine de belki ışık tutulmuş olunacaktır

Düşünce dili ürettiği gibi dil de düşünceyi üretmektedir

Konuşmanın doğuşu konusunda birçok kuram ileri sürülmüştür

Başlıcalarışunlardır: yansıtma kuramı

ünlem kuramı

işkuramı

beden dili kuramı

toplumsal denetim kuramı

Konuşma dili yazı dilinden farklı olarak bazı özellikler taşır

Yazı dilinde harfler

noktalama işaretleri ve yazım kuralları bulunurken

konuşma dilinde ses temeldir

Süre

vurgu

ton

kavşak ve durak

ezgi

sesin perdesi

tınısı

şiddeti konuşma dilinin özellikleridir

Bu özellikler dilden dile farkılıklar göstermektedir

Konuşurken konuşma ilkelerini göz önünde tutmak gerekir

Konuşmanın bir planı

konusu

amacı olmalıdır

Konuşma inandırıcı

ilginç

konusu seslenilecek kitleye uygun olmalıdır

Konuşmada çelişkili düşüncelere yer verilmemeli

bilgi yanlışlığı yapılmamalıdır

Konuşmayı etkili kılmak için konuşmacının da bazı özellikleri olmalıdır

Konuşmacı görgü kurallarını bilerek konuşmalıdır

Değerlendirme Soruları

Aşağıdaki soruların yanıtlarını seçenekler arasından bulunuz

1

Aşağıdaki cümlelerden hangisi konuşmayı en iyi biçimde tanımlamaktadır?
A

Duygu ve düşüncelerin anlatılması

B

Duygu ve düşüncelerin sözle anlatılması

C

Duygu ve düşüncelerin dinleyene anlatılması

D

Duygu ve düşüncelerin konuşma örgenlerinden yararlanılarak dinleyene
anlatılması

E

Dinleyene bağrılarak seslenilmesi

2

Aşağıdakilerden hangisi konuşma dilinin özelliklerinden değildir?
A

Ses
B

Ton
C

Vurgu
D

Ezgi
E

Harf
3

Aşağıdakilerden hangisi Türkçenin konuşma dilinin özelliklerinden değil-
dir?
A

Türkçe sesçil bir dildir

B

Türkçede "ğ" ünsüzü söylenmez

C

"k" ünsüzü "ka" diye söylenir

D

Gelecek zaman ekleri (-ecek

-acak) yazıldığı gibi okunmaz

E

"y" ünsüzünden önceki "a

e" "ı

i" olarak söylenir

4

Aşağıdakilerden hangisi güzel ve etkili konuşma ilkelerinden sayılır

A

Konuşma ilginç olmalıdır

B

Konuşma komik olmalıdır

C

Konuşma bilgi vermemelidir

D

Konuşma her zaman bilimsel konularda olmalıdır

E

Konuşma özensiz olmalıdır

5

Aşağıdakilerden hangisi iyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler-
dendir?
A

İyi bir konuşmacı dış görünüşüne önem vermemelidir

B

İyi bir konuşmacı dinleyicisinin gözüne bakmaz

C

İyi bir konuşmacı "en güzel ben konuşurum" der

D

İyi bir konuşmacı gözlem gücünü geliştirmiştir

E

İyi bir konuşmacı bağırarak konuşur

Aşağıdaki cümlelerin DOĞRU ya da YANLIŞ olduklarını belirleyiniz

6

Konuşmada görgü kuralları önemli değildir

7

Bütün dillerin konuşma dili özellikleri aynı değildir

8

Konuşmanın bir planı olmalıdır

9

Konuşmanın doğuşunu açıklayan yansıtma kuramı bilimsel veriler so-
nucunda konuya açıklık getirmiştir

10

Dille ilgili ilk sistematik görüşlere eski Yunan felsefesinde raslanmak-
tadır

Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar
Ergenç

İclal

Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü

Simurg Kitapçılık

Ankara

1995

Gencan

Tahir Nejat

Türk Dil Bilgisi

Türk Dil Kurumu Yayını

Ankara

1979

Heredot

Heredot Tarihi

Çev

: Müntekim Ökmen

Remzi Kitabevi

İstanbul

1973

İleri

Canan

Konuşma ve Dinleme Eğitimi

YayınlanmamışDers Notları

Anadolu
Üniversitesi

1992

Özdemir

Emin

Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı

Remzi Kitabevi

İstanbul

1996

Öztürk

Ali

Tiyatro Dersinin Öğretmen Adaylarındaki Sözel İletişim Becerileri-
ne Etkileri

Yayınlanmamış Doktora Tezi

Ankara Üniversitesi SBE

1998

Taner

Haldun

Koyma Akıl

Oyma Akıl

Düz Yazıları 3

Bilgi Yayınevi

Ankara

1985

Taşer

Suat

Konuşma Eğitimi

İleri Kitabevi

İzmir

1992

Uygur

Nermi

Kültür Kuramı

Yapı Kredi Yayınları

İstanbul

1996

Yüksel

Ahmet Haluk

İkna Edici İletişim

Eğitim

Sağlık ve Bilimsel Araştırma Ça-
lışmaları Vakfı Yayınları

Eskişehir

1994

Zıllıoğlu

Merih

İletişim Nedir? Cem Yayınevi

İstanbul

1993

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İyi Konuşmacının Özellikleri Nedir?-İyi Konuşmanın Sırları İyi Konuşmacının Özellikleri Nedir?-İyi Konuşmanın Sırları Konuşma doğuştan başlayarak oluşan bir yetidir Bu durum işitme engelliler dışında herkeste doğuştan vardır Dil becerileri ise doğduktan sonra edinilen bir olgudur Bu olgu aynı zamanda konuşmanın da temelini oluşturur Konuşma becerileri uygulama yoluyla kazanılır Değişik eğitim ortamlarıbu uygulamaya olanak sağlar Konuşma duygu düşünce ve dileklerimizi görsel ve işitsel ögeler aracılığıyla karşımızdakine iletmektir İyi bir konuşmacıTürkçe konuşma bilgisinin yanısıra konuşmanın temel ögelerinden ses bilgisini de öğrenmelidir Ses yanlızca biyolojik bir işlev değil insanlar arasındaki iletişimi sağlayan konuşma eyleminde en önemli araçlardan biridir Türkiye'de ses sağlığının önemi yeterince anlaşılamadığından ses bozukluklarının ayırdına varılamamaktadır Özellikle konuşmaya dayalımesleklerdeki kişilerde ses bozukluklarıve bu bozuklukların oluşturduğu rahatsızlıklar daha da belirgindir Sesle ilgili sorunların neden ve çözümleri foniatri bilgisini gerektirir Bu konuya burada değinilmeyecektir Burada iyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler belirtilecektir Haldun Taner (1985) Oyma Akıl Koyma Akıl adlı kitabında eğitimli bir insanın konuşurken daha dikkatlı olması ve kültür diliyle konuşması gerektiğini belirterek şunları söyler: "Yerel şive: diyalekt her ne kadar Goethe (Göte)'nin dediği gibi insanın köklerine bağlılık gibi övünülecek bir yanını belirtse de belli bir öğrenim seviyesinden sonra bertaraf edilmesi gereken bir çocukluk alışkanlığıdır Yerelden genele hatta evrensele yönelen bir aydın kişi bize artık lütfen doğduğu kentin diyalekti ile değil dilimizin örnek diksiyonu ile seslensin isteriz "Fransa'nın başına geçtikten sonra aktör Talma'dan hal tavır ve ayrıca diksiyon dersi alan Napolyon gibi hiç değilse büyük mevkilere geçenlerin yine de dillerine biraz özen göstermeleri uygun olur "Örnek Türkçe saptanmış olan gerçekten de Türkçenin en güzeli olan İstanbul Türkçesini dinlemek fırsatıartık gitgide azalıyor Ne vaiz ne üniversite ne de politika kürsüsünden bile bu Türkçeyi duyamaz olduk Spikerlerimizin çoğu her gün Türkçe yanlışları yapıyorlar "Bir köylü kardeşimizin gardroba gardolap otobüse otübüs elektriğe alantrik asansöre asansor demesini sevimli bulup geçelim Ama bir gazetenin birinci sayfasına "Bergama mabedinin aynısıyurdumuza inşa ediliyor" diye manşet atmasının özrü var mıdır? Aynı benzer; aynı benzeri olduğuna göre aynısı ev sahibisi gibi komik bileşim olmuyor mu? " İyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler şöyle sıralanabilir: • İyi bir konuşmacı konuşma eylemini oluşturan ögelerin önemini bilir (beden dili ses zihinsel etkinlik) • Konuşmasında örneklere açıklamalara yer verir • Gözlem gücünü geliştirmiştir • Seçilen konuşma alanında ya da alanlarında geniş bir bilgi sahibidir • Amacına uygun yönde ve mantıklı bir akış içinde düşünme yeteneğini geliştirmiştir • Konuşma hızını ayarlamasını bilir • Kendi yeteneklerini değerlendirmeyi ve sınırlarını bilir • Dinleyicisini yakından tanır • Konuşmada kişiliğin önemini göz önünde bulundurur • Dinleyicileri ile yüz yüze iletişim kurar • Kendi kendisinin titiz bir eleştiricisidir • Ahlaksal sorumlulukları bulunduğunu hatırdan çıkarmaz • Dış görünüşüne önem verir kıyafetleri temiz ve özenlidir (Öztürk 1997 s 22) Konuşurken Dikkat Edilmesi Gereken Görgü Kuralları • Ağızda bir şey varken konuşulmamalıdır • Küfürlü konuşulmamalıdır • Konuşmada argo sözcük kullanılmamalıdır • Konuşurken tükürük saçılmamalıdır • Tanımadığımız birine "ağabey abla" diye seslenilmemelidir "Hanımefendi beyefendi" diye seslenilmelidir • Tanımadığımız bir kişiye I tekil kişi "sen" yerine II çoğul kişi "siz" diye seslenilmelidir • Üst konumdaki (amir) kişilere "siz" diye seslenilmelidir • Alt konumdaki kişilere "siz" diye seslenilmelidir • Alt konumdaki kişilerden bir şey yapılması istenirken kullanılan emir cümleleri "lütfen" sözcüğü ile başlamalıdır • Alt konumdaki kişilerden bir şey yapılması istenirken kullanılan emir cümlelerinde II çoğul emir eki kullanılmalıdır • İstenilen bir şey yerine getirildiği zaman mutlaka teşekkür edilmelidir Özet Konuşma en önemli ve en eski iletişim aracıdır Konuşma beyinde oluşan bir iletinin konuşma örgenlerinden yararlanılarak dinleyen kişiye ses titreşimleriyle iletilmesidir İnsanlar duygu ve düşüncelerini en rahat olarak konuşma yardımıyla anlatabilirler Konuşmanın ne zaman ve nasıl doğduğu çok eski zamanlardan beri insanların ilgilendiği bir konu olmuştur; çünkü dil-düşünce bağlantısı bilinmektedir Dilin doğuşuyla ilgili sorular yanıtlanabilirse düşünce tarihine de belki ışık tutulmuş olunacaktır Düşünce dili ürettiği gibi dil de düşünceyi üretmektedir Konuşmanın doğuşu konusunda birçok kuram ileri sürülmüştür Başlıcalarışunlardır: yansıtma kuramı ünlem kuramı işkuramı beden dili kuramı toplumsal denetim kuramı Konuşma dili yazı dilinden farklı olarak bazı özellikler taşır Yazı dilinde harfler noktalama işaretleri ve yazım kuralları bulunurken konuşma dilinde ses temeldir Süre vurgu ton kavşak ve durak ezgi sesin perdesi tınısı şiddeti konuşma dilinin özellikleridir Bu özellikler dilden dile farkılıklar göstermektedir Konuşurken konuşma ilkelerini göz önünde tutmak gerekir Konuşmanın bir planı konusu amacı olmalıdır Konuşma inandırıcı ilginç konusu seslenilecek kitleye uygun olmalıdır Konuşmada çelişkili düşüncelere yer verilmemeli bilgi yanlışlığı yapılmamalıdır Konuşmayı etkili kılmak için konuşmacının da bazı özellikleri olmalıdır Konuşmacı görgü kurallarını bilerek konuşmalıdır Değerlendirme Soruları Aşağıdaki soruların yanıtlarını seçenekler arasından bulunuz 1 Aşağıdaki cümlelerden hangisi konuşmayı en iyi biçimde tanımlamaktadır? A Duygu ve düşüncelerin anlatılması B Duygu ve düşüncelerin sözle anlatılması C Duygu ve düşüncelerin dinleyene anlatılması D Duygu ve düşüncelerin konuşma örgenlerinden yararlanılarak dinleyene anlatılması E Dinleyene bağrılarak seslenilmesi 2 Aşağıdakilerden hangisi konuşma dilinin özelliklerinden değildir? A Ses B Ton C Vurgu D Ezgi E Harf 3 Aşağıdakilerden hangisi Türkçenin konuşma dilinin özelliklerinden değil- dir? A Türkçe sesçil bir dildir B Türkçede "ğ" ünsüzü söylenmez C "k" ünsüzü "ka" diye söylenir D Gelecek zaman ekleri (-ecek -acak) yazıldığı gibi okunmaz E "y" ünsüzünden önceki "ae" "ıi" olarak söylenir 4 Aşağıdakilerden hangisi güzel ve etkili konuşma ilkelerinden sayılır A Konuşma ilginç olmalıdır B Konuşma komik olmalıdır C Konuşma bilgi vermemelidir D Konuşma her zaman bilimsel konularda olmalıdır E Konuşma özensiz olmalıdır 5 Aşağıdakilerden hangisi iyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler- dendir? A İyi bir konuşmacı dış görünüşüne önem vermemelidir B İyi bir konuşmacı dinleyicisinin gözüne bakmaz C İyi bir konuşmacı "en güzel ben konuşurum" der D İyi bir konuşmacı gözlem gücünü geliştirmiştir E İyi bir konuşmacı bağırarak konuşur Aşağıdaki cümlelerin DOĞRU ya da YANLIŞ olduklarını belirleyiniz 6 Konuşmada görgü kuralları önemli değildir 7 Bütün dillerin konuşma dili özellikleri aynı değildir 8 Konuşmanın bir planı olmalıdır9 Konuşmanın doğuşunu açıklayan yansıtma kuramı bilimsel veriler so- nucunda konuya açıklık getirmiştir 10 Dille ilgili ilk sistematik görüşlere eski Yunan felsefesinde raslanmak- tadır Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Ergenç İclal Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü Simurg Kitapçılık Ankara 1995 Gencan Tahir Nejat Türk Dil Bilgisi Türk Dil Kurumu Yayını Ankara 1979 Heredot Heredot Tarihi Çev: Müntekim Ökmen Remzi Kitabevi İstanbul 1973 İleri Canan Konuşma ve Dinleme Eğitimi YayınlanmamışDers Notları Anadolu Üniversitesi 1992 Özdemir Emin Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı Remzi Kitabevi İstanbul 1996 Öztürk Ali Tiyatro Dersinin Öğretmen Adaylarındaki Sözel İletişim Becerileri- ne Etkileri Yayınlanmamış Doktora Tezi Ankara Üniversitesi SBE 1998 Taner Haldun Koyma Akıl Oyma Akıl Düz Yazıları 3 Bilgi Yayınevi Ankara 1985 Taşer Suat Konuşma Eğitimi İleri Kitabevi İzmir 1992 Uygur Nermi Kültür Kuramı Yapı Kredi Yayınları İstanbul 1996 Yüksel Ahmet Haluk İkna Edici İletişim Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırma Ça- lışmaları Vakfı Yayınları Eskişehir 1994 Zıllıoğlu Merih İletişim Nedir? Cem Yayınevi İstanbul 1993