Ünsüz Yumuşaması Nedir?-Ünsüz Yumuşaması Nasıl Yapılır?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Ünsüz Yumuşaması Nedir?-Ünsüz Yumuşaması Nasıl Yapılır?

İki ünlü arasında kalan sert ünsüzler yumuşar

Buna “ünsüz değişimi” denir

Elbette bu özellik

ancak yukarıda da söylediğimiz sert ve yumuşak şekli bulunan seslerde geçerlidir

Bunlar p

ç

t

k sert sessizleridir

Örneğin; “ağaç” sözcüğüne -i hal ekini getirsek

sözcüğün sonundaki “ç” sert sessizi yumuşayarak “c” olur; yani “ağacı” şeklinde yazılır

Örnek: dolap - a > dolaba

çekiç - e > çekice

kanat - ı > kanadı

yemek - e > yemeğe

Yukarıdaki örneklerde sert sessizlerin yumuşadığı görülüyor

Ancak bu kural her sözcükte geçerli değil

Örneğin; “Davranışları

doğruluğunun kanıtıdır

” cümlesinde altı çizili sözdeki “t” sert ünsüzü iki ünlü arasında kaldığı halde yumuşamamıştır

Hangi sözcükte bu yumuşamanın olacağı hangisinde olmayacağı

belli bir kurala bağlanamaz

Hatta tek heceli sözcüklerin çoğunda olmazken

bazılarında olabilir

Bunu sözcüğün günlük kullanımlarını dikkate alarak anlayabilirsiniz

Örnek: tek - i > teki

çok - u > çoğu görüldüğü gibi birincide değişim olmadığı halde ikincide olmuştur

Dilimize Arapçadan geçen ve son hecesindeki ünlünün uzun okunduğu kelimelerde ünsüz değişimi yapılmaz

Örnek: “Sınavda hukuku seçecekmiş

” cümlesindeki altı çizili söz buna örnektir

Bazı sözcüklerde ise ses iki ünlü arasında kalmamasına rağmen yumuşar

Örnek: kalp - i > kalbi

art - ı > ardı

renk - i > rengi

harç - ı > harcı

Görüldüğü gibi iki ünlü arasında kalmadığı halde “p

ç

t

k” sert ünsüzleri yumuşamıştır

Bazı sözcüklerde ise bu seslerin yumuşamadığı görülür

Örneğin; “Sonunda işler sarpa sardı

” cümlesinde altı çizili sözcükte yumuşama olmamıştır

Örneğin; “Zonguldak’a yerleştiklerini duydum

” cümlesinde altı çizili sözdeki “k” sert sessizi yumuşamamış ancak biz onu okurken “Zonguldağa” diye okumalıyız

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Ünsüz Yumuşaması Nedir?-Ünsüz Yumuşaması Nasıl Yapılır? Ünsüz Yumuşaması Nedir?-Ünsüz Yumuşaması Nasıl Yapılır? İki ünlü arasında kalan sert ünsüzler yumuşar Buna “ünsüz değişimi” denir Elbette bu özellik ancak yukarıda da söylediğimiz sert ve yumuşak şekli bulunan seslerde geçerlidir Bunlar p ç t k sert sessizleridir Örneğin; “ağaç” sözcüğüne -i hal ekini getirsek sözcüğün sonundaki “ç” sert sessizi yumuşayarak “c” olur; yani “ağacı” şeklinde yazılır Örnek: dolap - a > dolaba çekiç - e > çekice kanat - ı > kanadı yemek - e > yemeğe Yukarıdaki örneklerde sert sessizlerin yumuşadığı görülüyor Ancak bu kural her sözcükte geçerli değil Örneğin; “Davranışları doğruluğunun kanıtıdır” cümlesinde altı çizili sözdeki “t” sert ünsüzü iki ünlü arasında kaldığı halde yumuşamamıştır Hangi sözcükte bu yumuşamanın olacağı hangisinde olmayacağı belli bir kurala bağlanamaz Hatta tek heceli sözcüklerin çoğunda olmazken bazılarında olabilir Bunu sözcüğün günlük kullanımlarını dikkate alarak anlayabilirsiniz Örnek: tek - i > teki çok - u > çoğu görüldüğü gibi birincide değişim olmadığı halde ikincide olmuştur Dilimize Arapçadan geçen ve son hecesindeki ünlünün uzun okunduğu kelimelerde ünsüz değişimi yapılmaz Örnek: “Sınavda hukuku seçecekmiş” cümlesindeki altı çizili söz buna örnektir Bazı sözcüklerde ise ses iki ünlü arasında kalmamasına rağmen yumuşar Örnek: kalp - i > kalbi art - ı > ardı renk - i > rengi harç - ı > harcı Görüldüğü gibi iki ünlü arasında kalmadığı halde “p ç t k” sert ünsüzleri yumuşamıştır Bazı sözcüklerde ise bu seslerin yumuşamadığı görülür Örneğin; “Sonunda işler sarpa sardı” cümlesinde altı çizili sözcükte yumuşama olmamıştır Örneğin; “Zonguldak’a yerleştiklerini duydum” cümlesinde altı çizili sözdeki “k” sert sessizi yumuşamamış ancak biz onu okurken “Zonguldağa” diye okumalıyız