Düşünceyi Geliştirme Yolları Nelerdir?(Anlatımda Başvurulan Yollar)

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Düşünceyi Geliştirme Yolları Nelerdir?(Anlatımda Başvurulan Yollar)

Bir düşüncenin

bir konunun

bir açıklamanın tam olarak anlatılabilmesi için yararlanılan yönteme “düşünceyi geliştirme yolu” ya da “anlatımda başvurulan yol” adı verilir

Bir paragrafta düşünceyi geliştirme yollarından yalnız biri kullanılabileceği gibi

bunların birkaçı da kullanılabilir

Düşünceyi Geliştirme Yolları :
Tanımlama : Bir varlığın

bir nesnenin ya da bir kavramın özel ve değişmez niteliklerini sıralayarak onu tanıtmaktır

Tanımlama

genellikle

paragrafın giriş bölümünde yer alır

Gelişme ve sonuç bölümlerinde tanımlamalara pek rastlanmaz

Tanımlama

daha çok açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinde kullanılan bir düşünceyi geliştirme yoludur

Örnek :
Roman

insanların başından geçen ya da geçebilecek türdeki olayları yer ve zaman belirterek anlatan uzun yazı türüdür

Yazarın üstün bilgisi

sağlam gözlemi

duygusu romanın başarılı olmasını sağlayan en önemli etkendir

Örnekleme : Genellikle soyut bir düşünceyi ya da kavramı somutlamak; onu görünür

bilinir kılmak için bir yapıtı

bir kişiyi

bir olayı paragrafa aktarmaya örnekleme denir

Örnekleme

düşünceyi somut kılacağı için onun hem daha kolay anlaşılmasını

hem de inandırıcılık kazanmasını sağlar

Örnek olarak verilen şey

anlatımı somutlayacak nitelikte genel ve bilinir bir şey olmalıdır

Örnekler

bir paragrafın daha çok gelişme bölümünde yer alır

Çünkü bu bölümde konu açılacak ve ona somutluk ve inandırıcılık kazandırılacaktır

Örnek :
Kültür

bir toplumun yaşama biçiminde

davranışlarında belirginleşir

giyinişine

yiyip içmesine

çalışmasına

hatta jestlerine yansır

Bir Türk ‘hayır’ anlamında başını yukarı kaldırır

Amerikan kültüründe ise aynı amaç için baş iki yana hareket ettirilir

İki erkeğim kol kola girip gezmesine Anglosakson ülkelerinde rastlayamazsınız

Karşılaştırma : Nesneler

kavramlar

olay ya da durumlar arasındaki benzerlik veya farklılıkların dile getirilmesidir

Dolayısıyla karşılaştırma

yalnızca iki kavram arasındaki karşıtlıkları gösterme değildir

Benzerlikleri gösterirken de karşılaştırmalardan yararlanılabilir

Böylece sözü edilen kavram daha görünür

daha somut bir özellik kazanmış olur

Örnek
Hayvanların koşullanmaya ve denem yanılma etkinliğine dayanan öğrenmeleri yanında

insan öğrenmesinin ayrı bir niteliği vardır

İnsanın her öğreniş aşaması bedence belirli bir olgunlaşmayı gerektirir

Söz gelimi; konuşmayı öğrenmek yalnız ses çıkarmak değildir

Benzetme : Bir durumu

bir kavramı açıklarken bilinen ve ondan daha etkin benzerinden yararlanmaya benzetme denir

Örnek :
Boş bırakılmış topraklar

gübreli ve bereketli ise

yüz bin çeşit otla dolar

Yararlı olabilmeleri için onlara kazma vuruyor

işe yarar tohumlar ekiyoruz

Ruhlar da böyledir

Onları bir fikirle uğraştırıp dizginlerini tutmazsanız

uçsuz bucaksız bir hayal dünyasında başıboş

öteye beriye dolaşıp dururlar

Bir amaca bağlanmayan ruh

yolunu yitirir

Tanık Gösterme : Anlatma somutluk ve inandırıcılık kazandırmak amacıyla başkalarının düşünce ve sözlerinden yararlanmaya tanık gösterme denir

Ancak tanık gösterilen kişi

bilinen ve kabul gören bir özellikte olmalıdır

Yoksa sıradan bir insanın tanık gösterilmesi

düşünceyi inandırıcı kılmaktan uzak düşer

Tanık olarak seçilen

kişi değil de bir söz ise bu

tırnak içine alınarak verilmelidir

Ayrıca hem kişi adı kullanılıp hem de onun konuyla ilgili sözleri verilecekse

bu sözler tırnak içine alınmalıdır

Örnek :
Jan Paul Sartre şöyle der: “İnsan bazı şeyleri söylemeyi seçtiği için yazardır

” Bu görüşe katılmamak mümkün mü? Söz sanatçısı dediğin

herkesin söylemek isteyip de söyleyemediği sözleri

kendine özgü biçimler arasından seçerek söyleyivermeli ve okuyucuya : “Benim söylemek istediğimden daha güzel” dedirtmeli

İlişki Kurma: Paragrafta ortaya konan düşüncenin açıklanması için

herhangi bir durumun ya da olayın ortaya çıkışını

onun nedenini geçmişte olan bir başka duruma veya olaya dayandırarak açıklamaktır

Bu anlatım yolunda geçmişteki bir olay anımsatılarak asıl anlatılmak istenen daha net ve inandırıcı bir biçimde ortaya konmuş olur

Örnek :
Ben

hasta ruhları ve sinirli insanları daima yüzlerinin tebessümlü olup olmamasıyla teşhis ederim

Sinirli adamların yüzleri gülmez

Tebessümden mahrum bir çehre gördüğüm zaman

derhal bunun bir sinir hastasına ait olduğunu anlarım

Tebessüm

ruhun sağlamlığı kadar

saadetin de müjdecisidir

Sayısal Verilerden Yararlanma : Bir düşünceyi aktarabilmek için anlatılmak istenen nesnenin ya da kavramın nicelik özelliklerinden yararlanmadır

Bu düşünceyi geliştirme yolu

daha çok tekniğe ve istatistiğe dayalı bilgilerin anlatımında kullanılır

Örnek :
Öğrencilerin çalışırken ara verip dinlenmeleri gerektiğini düşünenlerdenim

Mola verilmeden yapılan uzun soluklu bir çalışma

verimi düşürür

Ellişer kişiden oluşan iki ayrı gruba yüz soruluk bir test uygulanır

Grubun biri

testi hiç ara vermeden yanıtlarken

diğer gruba elli sorudan sonra 15 dakikalık dinlenme verilir

Dinlenme almayan grubun başarısı

alan grubun başarısından % 30 düşük çıkar

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Düşünceyi Geliştirme Yolları Nelerdir?(Anlatımda Başvurulan Yollar) Düşünceyi Geliştirme Yolları Nelerdir?(Anlatımda Başvurulan Yollar) Bir düşüncenin bir konunun bir açıklamanın tam olarak anlatılabilmesi için yararlanılan yönteme “düşünceyi geliştirme yolu” ya da “anlatımda başvurulan yol” adı verilir Bir paragrafta düşünceyi geliştirme yollarından yalnız biri kullanılabileceği gibi bunların birkaçı da kullanılabilir Düşünceyi Geliştirme Yolları : Tanımlama : Bir varlığın bir nesnenin ya da bir kavramın özel ve değişmez niteliklerini sıralayarak onu tanıtmaktır Tanımlama genellikle paragrafın giriş bölümünde yer alır Gelişme ve sonuç bölümlerinde tanımlamalara pek rastlanmaz Tanımlama daha çok açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinde kullanılan bir düşünceyi geliştirme yoludur Örnek : Roman insanların başından geçen ya da geçebilecek türdeki olayları yer ve zaman belirterek anlatan uzun yazı türüdür Yazarın üstün bilgisi sağlam gözlemi duygusu romanın başarılı olmasını sağlayan en önemli etkendir Örnekleme : Genellikle soyut bir düşünceyi ya da kavramı somutlamak; onu görünür bilinir kılmak için bir yapıtı bir kişiyi bir olayı paragrafa aktarmaya örnekleme denir Örnekleme düşünceyi somut kılacağı için onun hem daha kolay anlaşılmasını hem de inandırıcılık kazanmasını sağlar Örnek olarak verilen şey anlatımı somutlayacak nitelikte genel ve bilinir bir şey olmalıdır Örnekler bir paragrafın daha çok gelişme bölümünde yer alır Çünkü bu bölümde konu açılacak ve ona somutluk ve inandırıcılık kazandırılacaktır Örnek : Kültür bir toplumun yaşama biçiminde davranışlarında belirginleşir giyinişine yiyip içmesine çalışmasına hatta jestlerine yansır Bir Türk ‘hayır’ anlamında başını yukarı kaldırır Amerikan kültüründe ise aynı amaç için baş iki yana hareket ettirilir İki erkeğim kol kola girip gezmesine Anglosakson ülkelerinde rastlayamazsınız Karşılaştırma : Nesneler kavramlar olay ya da durumlar arasındaki benzerlik veya farklılıkların dile getirilmesidir Dolayısıyla karşılaştırma yalnızca iki kavram arasındaki karşıtlıkları gösterme değildir Benzerlikleri gösterirken de karşılaştırmalardan yararlanılabilir Böylece sözü edilen kavram daha görünür daha somut bir özellik kazanmış olur Örnek Hayvanların koşullanmaya ve denem yanılma etkinliğine dayanan öğrenmeleri yanında insan öğrenmesinin ayrı bir niteliği vardır İnsanın her öğreniş aşaması bedence belirli bir olgunlaşmayı gerektirir Söz gelimi; konuşmayı öğrenmek yalnız ses çıkarmak değildir Benzetme : Bir durumu bir kavramı açıklarken bilinen ve ondan daha etkin benzerinden yararlanmaya benzetme denir Örnek : Boş bırakılmış topraklar gübreli ve bereketli ise yüz bin çeşit otla dolar Yararlı olabilmeleri için onlara kazma vuruyor işe yarar tohumlar ekiyoruz Ruhlar da böyledir Onları bir fikirle uğraştırıp dizginlerini tutmazsanız uçsuz bucaksız bir hayal dünyasında başıboş öteye beriye dolaşıp dururlar Bir amaca bağlanmayan ruh yolunu yitirir Tanık Gösterme : Anlatma somutluk ve inandırıcılık kazandırmak amacıyla başkalarının düşünce ve sözlerinden yararlanmaya tanık gösterme denir Ancak tanık gösterilen kişi bilinen ve kabul gören bir özellikte olmalıdır Yoksa sıradan bir insanın tanık gösterilmesi düşünceyi inandırıcı kılmaktan uzak düşer Tanık olarak seçilen kişi değil de bir söz ise bu tırnak içine alınarak verilmelidir Ayrıca hem kişi adı kullanılıp hem de onun konuyla ilgili sözleri verilecekse bu sözler tırnak içine alınmalıdır Örnek : Jan Paul Sartre şöyle der: “İnsan bazı şeyleri söylemeyi seçtiği için yazardır” Bu görüşe katılmamak mümkün mü? Söz sanatçısı dediğin herkesin söylemek isteyip de söyleyemediği sözleri kendine özgü biçimler arasından seçerek söyleyivermeli ve okuyucuya : “Benim söylemek istediğimden daha güzel” dedirtmeli İlişki Kurma: Paragrafta ortaya konan düşüncenin açıklanması için herhangi bir durumun ya da olayın ortaya çıkışını onun nedenini geçmişte olan bir başka duruma veya olaya dayandırarak açıklamaktır Bu anlatım yolunda geçmişteki bir olay anımsatılarak asıl anlatılmak istenen daha net ve inandırıcı bir biçimde ortaya konmuş olur Örnek : Ben hasta ruhları ve sinirli insanları daima yüzlerinin tebessümlü olup olmamasıyla teşhis ederim Sinirli adamların yüzleri gülmez Tebessümden mahrum bir çehre gördüğüm zaman derhal bunun bir sinir hastasına ait olduğunu anlarım Tebessüm ruhun sağlamlığı kadar saadetin de müjdecisidir Sayısal Verilerden Yararlanma : Bir düşünceyi aktarabilmek için anlatılmak istenen nesnenin ya da kavramın nicelik özelliklerinden yararlanmadır Bu düşünceyi geliştirme yolu daha çok tekniğe ve istatistiğe dayalı bilgilerin anlatımında kullanılır Örnek : Öğrencilerin çalışırken ara verip dinlenmeleri gerektiğini düşünenlerdenim Mola verilmeden yapılan uzun soluklu bir çalışma verimi düşürür Ellişer kişiden oluşan iki ayrı gruba yüz soruluk bir test uygulanır Grubun biri testi hiç ara vermeden yanıtlarken diğer gruba elli sorudan sonra 15 dakikalık dinlenme verilir Dinlenme almayan grubun başarısı alan grubun başarısından % 30 düşük çıkar