Hayvanlarla İlgili Deyimler Ve Anlamları Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Hayvanlarla İlgili Deyimler ve Anlamları nelerdir?

ç at yol almaz

aç it av almaz

İş gördürülen kimselerden verim umuluyorsa onlar aç

yoksul ve zaruret içinde bırakılmamalı

her yönden tatmin edilmelidirler

Aç ayı oynamaz
Kendisinden iş beklenilen kimseden emeğinin karşılığı esirgenmemelidir; insan ya da hayvan olsun

çalışan mutlaka doyurulmalıdır

Aç kurt bile komşusunu dalamaz
Komşu hakkı çok yücedir

Komşuya hangi şartlarda olursa olsun

aç ya da zengin iyi davranılmalıdır

Çünkü toplumun dirlik ve düzenliği bir yönüyle buna bağlıdır

Aç tavuk (düşünde) kendini buğday (arpa

darı) ambarında sanır (görür)

Yoksulluk çeken

varlık yüzü görmeyen kişi sürekli ihtiyaç duyduğu şeylerin hasretini çeker; kendisini onları elde etme hayaline kaptırır

olmayacak düşler kurar

Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur
Büyüklerin küçükler üzerinde büyük bir etkisi vardır

Çocuklar

çokluk büyüklerini örnek alırlar

Onlardan ne görürlerse onu yapmaya çalışırlar

Bu sebeple

anne-babanın çocuklar

büyüklerin de küçükler üzerindeki etkisi

eğitim açısından oldukça önemlidir

Ağılda oğlak doğsa ovada otu biter
Yüce Allah

her canlıyı yaratırken onunla birlikte rızkını da yaratır

Ancak insanlar aç gözlülük edip kimilerinin hakkını gasbederler

rızklarına el koymaya çalışırlar

Dolayısıyla kimileri aç ve yoksul kalır

İnsanlar bu tavırlarından vazgeçmiş olsalar

herkesin rızkının kendisine yeter olduğu apaçık ortaya çıkacaktır

Arı bal alacak çiçeği bilir
Bazı kimseler

açıkgöz insanlar ve işinin uzmanı olanlar

çıkar sağlayabilecekleri

kazanç elde edecekleri yerleri gayet iyi bilirler

Arı

kızdıranı sokar
Hiçbir insan durup dururken çoklukla birinin canını yakmaz

Kişi ancak kendisini kızdırıp bunaltana

sataşıp ilişene

kötülük yapana karşı ister istemez eyleme geçer; saldırır ve zarar verir

At binicisini tanır
Emir altında çalışan kişi

kendisini yönetenin işten anlayıp anlamadığını

ne isteyip istemediğini

hangi olay karşısında nasıl tavır takındığını bilir; işini de ona göre yapar ve yürütür

At ölür

itlere bayram olur
Kimi yararlı

kıymetli

şahsiyet sahibi kimselerin ölmesi; bulunduğu görevden ayrılması ya da alınması kimi çıkarcı

kıskanç ve aşağılık kimselerin işine gelir; onların sevinmesine yol açar

At sahibine (biniciye) göre eşer (kişner)

Yönetilen veya buyruk altında çalışan kişi

tutumunu ya da çalışmasını yöneticisinin tavrına göre ayarlar

Bu sebeple yönetilen değil yöneten

çalışan değil çalıştırıcı daha önemlidir

At yiğidin yoldaşıdır
Çok açık olarak bilinen bir şey ki

göçebe bir millet olan Türkler için at

savaşta ya da barışta candan bir dosttur

Hemen her saati onunla geçer

At

Türkler için soyluluğun

yiğitliğin

vefakârlığın

yararlılığın ve inceliğin bir sembolüdür

Silâhsız er düşünülemediği gibi

atsız er de düşünülmemiştir

Dolayısıyla at

Türk`ün edebiyatına girmiş ve önemli bir motif oluşturmuştur

At hakkında şiir

menkıbe

masal

atasözü söylenmiş; risaleler kaleme alınmış

âdeta ona insan gibi muamele edilmiştir

At

adımına göre değil

adamına göre yürür
Bir atın yürümesi ya da koşması

doğrudan sırtındaki binicisinin yönetimine bağlıdır; binici ne isterse onu yapar; koşar

durur ya da yavaş gider

Bir işin akışı da böyledir

İşin sonucu

verimli yahut verimsiz oluşu

o işi yapanın bilgi

beceri çaba ve tutumuna bağlıdır

Atın bahtsızı arabaya düşer
Kimi değerli

yetenekli ama talihsiz kimseler

kişiliklerine uymayan kötü ve bayağı işlerde çalıştırılır; görevlere itilir

Atın ölümü arpadan olsun
Bir şeye tutkun olan

bir şeyin uzun süre yokluğunu çeken kimi kişiler

kendilerine zarar vereceğini bile bile o şeyi kullanmaktan çekinmezler ve şöyle düşünürler: Sevdiğim şeye özlem duyarak yaşamaktansa

onu çokça (aşırı ölçüde) kullanıp (yiyip) hasta olayım; hatta öleyim

Atlar nallanırken kurbağa ayağını uzatmaz
Meydanda olan şu ki

insana değer

nitelik ve kişiliğine göre davranılır; iş verilir

Bu bakımdan kişi başkalarını ilgilendiren konularda ortaya atılmamalıdır

Ayrıca

değersiz bir kimse de kıymetli ve nitelikli kişilere gösterilen ilgiyi ne beklemeli

ne de ummalıdır

Balık ağa girdikten sonra aklı başına gelir

Çoklukla düşünüp taşınmadan

olacakları hesaplamadan işe kalkışan insan

bu ihtiyatsızlığı sebebiyle bir felâkete düştükten sonra aklını başına toplar; kendine gelip uyanır

Ama dövünmesi

çırpınması bir fayda vermez; çünkü iş işten geçmiş olur

Balık baştan avlanır
Bir yeri yöneten oraya hâkim demektir

Eğer bir yeri ele geçirmek istiyorsan

oranın hâkimi olan yöneticileri ele geçirmen yeter

Balık baştan kokar
Gerek bir aile

gerek bir topluluk ve gerekse bir ülkede baştaki yöneticilerin niyetleri ve tutumları bozuksa o yerdeki her şey de bozuk ve düzensiz olur

Ortada değerini koruyan bir şey kalmaz

Vakitsiz öten horozun başını keserler
Her işin olduğu gibi

her sözün de uygun bir yeri ve zamanı vardır

Uygun olan bir zamanda söylenmeyen

yerli yersiz ortaya atılan

densizce sarf edilen sözler birilerinin tepkisini çeker; rahatsızlığa neden olur

büyük zarara yol açar

Vakitsiz öten horozdan

ancak onu keserek kurtulan insanlar; yerinde ve zamanında konuşmayan insanı da cezalandırıp susturmakta hiç tereddüt etmezler

Yırtıcı Kuşun Ömrü Az Olur
Ona buna saldıran

zarar veren

onun bunun sırtından geçinen kimselerin düşmanı çok olur

Az zamanda

bunlar da düşmanlarının gazabına uğrarlar

hak ettikleri cezayı görürler

Yılanın başı küçükken ezilmeli
Daha küçükken tehlikeli olacağı

zarar vereceği anlaşılan bir şeyin

düşmanın veya bir durumun önüne hemen geçilmeli; büyümesine izin verilmeden

Yılana yumuşak diye el sunma
Hiçbir şeyin dış görünüşüne bakarak bir eylemde bulunmamalı kişi

Kolay görünen iş çok zor

yumuşak huylu bir kimse çok sert

zararsız gibi görünen bir durum çok tehlikeli olabilir ve zarar görebilir insan

Yavuz at

yemini (yavuz it ününü) kendi artırır

Gayretli

girişken

çalışkan

görevini ihmal etmeyen

üzerine aldığı işi tam yapan kimseler bunun mükâfatını görürler

Yatan aslandan

gezen tilki yeğdir
Çok güçlü olup da çalışmayan

soylu olup da bir şeyler üretmeyen

tembel tembel oturup onun bunun sırtından geçinen kimselerden; güçsüz olup da çalışan

boş oturmayan ve geçimini sağlamak için uğraşan kimseler daha iyidir

Tilkiye

Tavuk kebabı yermisin diye sormuşlar; Adamı güldürmeyin diye cevap vermiş
Bir kimseye düşkün olduğu

çok sevip özlediği

elde etmek için yanıp tutuştuğu bir şeyi

“İster misin? Arzu eder misin?” diye sormak son derece yersiz

hatta abes ve gülünçtür

Tilki tilkiliğini bildirinceye kadar post elden gider
1

İşlemediği hâlde suçlu görülen kimse

suçsuz olduğunu kanıtlayıncaya kadar yeterince ceza çeker

2

Kurnaz ve düzenbaz kimse

sahasında ne kadar hünerli olduğunu gösterinceye kadar

kendisinden daha hilekâr birinin tuzağına düşer

Tilkinin dönüp dolaşıp geleceği yer kürkçü dükkânıdır
Meslek veya alışkanlık gereği olan bir sonuçtan kaçınılmaz

Daha önce kopup ayrılmış olsa da

kişi bağlı olduğu çevreye

işe veya bir alışkanlığa eninde sonunda

şu ya da bu sebepten ötürü döner

Havlayan köpek ısırmaz
Bağırıp çağırarak başkalarını korkutmak isteyen kimseden saldırı beklenmez

Kötülük yapacak kişi

bu niyetini gizli tutar; belli etmez ve gürültüye patırtıya yer vermez

Ürümesini bilmeyen köpek

sürüye kurt getirir
1

Beceriksiz kimseler iyilik yapayım derken çoklukla hem kendilerini

hem de başkalarını zarara sokarlar

2

Neyi

ne zaman

nasıl söyleyeceğini bilmeyen kimseler hem kendilerinin

hem de başkalarının başına dert açarlar

Uyuyan yılanın kuyruğuna basma
Şimdilik zararı dokunmayan kötü bir kimsenin yeni bir kötülük yapmasına fırsat vermek doğru değildir

Yularsız ata binilmez
Nasıl ki yularsız bir at zapt edilip yönlendirilemezse; bir kurala

bir disipline bağlı olmayan iş

kuruluş ya da kişi de idare edilip yönetilemez

Dolayısıyla kargaşanın

başıbozukluğun hüküm sürdüğü bir yerde işin başına geçmek doğru değildir

Kaçan balık büyük olur
Çok önemsiz

çok küçük de olsa

her nedense elden kaçırılan fırsat ah vah edilerek gözde büyütülür

Öküze boynuzu yük değil
İnsan

kendi yakınlarının işleri ile kendi işlerini yük saymaz

Her ne kadar külfetmiş gibi görünüyorlarsa da

aslında yaptığı işler kişinin kendi yararınadır

Şahin

sinek avlamaz
Yüce amaçlar peşinde koşan ve kendini ona lâyık gören kimseler küçük

önemsiz

değersiz şeylerin ardına düşüp de vakit geçirmezler

Sürüden ayrılanı (ayrılan kuzuyu

koyunu) kurt kapar (yer)

Herkesin tuttuğu yolu bırakıp ayrı bir yol tutturanlar

herkesin yaptığını yapmayanlar

ya da arkadaşlarının yardımıyla yapılan bir işten ayrılanlar büyük zarara uğrarlar

Sinek pekmezc iyi tanır
Çıkarını kollayan

kendini düşünen

işinin ehli olan kimse

kimden yararlanacağını iyi bilir

Sinek küçüktür ama mide bulandırır
Önemsiz

küçük gibi görünse de

kötü ve olumsuz bir şey insan üzerinde iyi bir etki bırakmaz

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Hayvanlarla İlgili Deyimler Ve Anlamları Nelerdir? Hayvanlarla İlgili Deyimler ve Anlamları nelerdir? ç at yol almaz aç it av almaz İş gördürülen kimselerden verim umuluyorsa onlar aç yoksul ve zaruret içinde bırakılmamalı her yönden tatmin edilmelidirler Aç ayı oynamaz Kendisinden iş beklenilen kimseden emeğinin karşılığı esirgenmemelidir; insan ya da hayvan olsun çalışan mutlaka doyurulmalıdır Aç kurt bile komşusunu dalamaz Komşu hakkı çok yücedir Komşuya hangi şartlarda olursa olsun aç ya da zengin iyi davranılmalıdır Çünkü toplumun dirlik ve düzenliği bir yönüyle buna bağlıdır Aç tavuk (düşünde) kendini buğday (arpa darı) ambarında sanır (görür) Yoksulluk çeken varlık yüzü görmeyen kişi sürekli ihtiyaç duyduğu şeylerin hasretini çeker; kendisini onları elde etme hayaline kaptırır olmayacak düşler kurar Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur Büyüklerin küçükler üzerinde büyük bir etkisi vardır Çocuklar çokluk büyüklerini örnek alırlar Onlardan ne görürlerse onu yapmaya çalışırlar Bu sebeple anne-babanın çocuklar büyüklerin de küçükler üzerindeki etkisi eğitim açısından oldukça önemlidir Ağılda oğlak doğsa ovada otu biter Yüce Allah her canlıyı yaratırken onunla birlikte rızkını da yaratır Ancak insanlar aç gözlülük edip kimilerinin hakkını gasbederler rızklarına el koymaya çalışırlar Dolayısıyla kimileri aç ve yoksul kalır İnsanlar bu tavırlarından vazgeçmiş olsalar herkesin rızkının kendisine yeter olduğu apaçık ortaya çıkacaktır Arı bal alacak çiçeği bilir Bazı kimseler açıkgöz insanlar ve işinin uzmanı olanlar çıkar sağlayabilecekleri kazanç elde edecekleri yerleri gayet iyi bilirler Arı kızdıranı sokar Hiçbir insan durup dururken çoklukla birinin canını yakmaz Kişi ancak kendisini kızdırıp bunaltana sataşıp ilişene kötülük yapana karşı ister istemez eyleme geçer; saldırır ve zarar verir At binicisini tanır Emir altında çalışan kişi kendisini yönetenin işten anlayıp anlamadığını ne isteyip istemediğini hangi olay karşısında nasıl tavır takındığını bilir; işini de ona göre yapar ve yürütür At ölür itlere bayram olur Kimi yararlı kıymetli şahsiyet sahibi kimselerin ölmesi; bulunduğu görevden ayrılması ya da alınması kimi çıkarcı kıskanç ve aşağılık kimselerin işine gelir; onların sevinmesine yol açar At sahibine (biniciye) göre eşer (kişner) Yönetilen veya buyruk altında çalışan kişi tutumunu ya da çalışmasını yöneticisinin tavrına göre ayarlar Bu sebeple yönetilen değil yöneten çalışan değil çalıştırıcı daha önemlidir At yiğidin yoldaşıdır Çok açık olarak bilinen bir şey ki göçebe bir millet olan Türkler için at savaşta ya da barışta candan bir dosttur Hemen her saati onunla geçer At Türkler için soyluluğun yiğitliğin vefakârlığın yararlılığın ve inceliğin bir sembolüdür Silâhsız er düşünülemediği gibi atsız er de düşünülmemiştir Dolayısıyla at Türk`ün edebiyatına girmiş ve önemli bir motif oluşturmuştur At hakkında şiir menkıbe masal atasözü söylenmiş; risaleler kaleme alınmış âdeta ona insan gibi muamele edilmiştir At adımına göre değil adamına göre yürür Bir atın yürümesi ya da koşması doğrudan sırtındaki binicisinin yönetimine bağlıdır; binici ne isterse onu yapar; koşar durur ya da yavaş gider Bir işin akışı da böyledir İşin sonucu verimli yahut verimsiz oluşu o işi yapanın bilgi beceri çaba ve tutumuna bağlıdır Atın bahtsızı arabaya düşer Kimi değerli yetenekli ama talihsiz kimseler kişiliklerine uymayan kötü ve bayağı işlerde çalıştırılır; görevlere itilir Atın ölümü arpadan olsun Bir şeye tutkun olan bir şeyin uzun süre yokluğunu çeken kimi kişiler kendilerine zarar vereceğini bile bile o şeyi kullanmaktan çekinmezler ve şöyle düşünürler: Sevdiğim şeye özlem duyarak yaşamaktansa onu çokça (aşırı ölçüde) kullanıp (yiyip) hasta olayım; hatta öleyim Atlar nallanırken kurbağa ayağını uzatmaz Meydanda olan şu ki insana değer nitelik ve kişiliğine göre davranılır; iş verilir Bu bakımdan kişi başkalarını ilgilendiren konularda ortaya atılmamalıdır Ayrıca değersiz bir kimse de kıymetli ve nitelikli kişilere gösterilen ilgiyi ne beklemeli ne de ummalıdır Balık ağa girdikten sonra aklı başına gelir Çoklukla düşünüp taşınmadan olacakları hesaplamadan işe kalkışan insan bu ihtiyatsızlığı sebebiyle bir felâkete düştükten sonra aklını başına toplar; kendine gelip uyanır Ama dövünmesi çırpınması bir fayda vermez; çünkü iş işten geçmiş olur Balık baştan avlanır Bir yeri yöneten oraya hâkim demektir Eğer bir yeri ele geçirmek istiyorsan oranın hâkimi olan yöneticileri ele geçirmen yeter Balık baştan kokar Gerek bir aile gerek bir topluluk ve gerekse bir ülkede baştaki yöneticilerin niyetleri ve tutumları bozuksa o yerdeki her şey de bozuk ve düzensiz olur Ortada değerini koruyan bir şey kalmaz Vakitsiz öten horozun başını keserler Her işin olduğu gibi her sözün de uygun bir yeri ve zamanı vardır Uygun olan bir zamanda söylenmeyen yerli yersiz ortaya atılan densizce sarf edilen sözler birilerinin tepkisini çeker; rahatsızlığa neden olur büyük zarara yol açar Vakitsiz öten horozdan ancak onu keserek kurtulan insanlar; yerinde ve zamanında konuşmayan insanı da cezalandırıp susturmakta hiç tereddüt etmezler Yırtıcı Kuşun Ömrü Az Olur Ona buna saldıran zarar veren onun bunun sırtından geçinen kimselerin düşmanı çok olur Az zamanda bunlar da düşmanlarının gazabına uğrarlar hak ettikleri cezayı görürler Yılanın başı küçükken ezilmeli Daha küçükken tehlikeli olacağı zarar vereceği anlaşılan bir şeyin düşmanın veya bir durumun önüne hemen geçilmeli; büyümesine izin verilmeden Yılana yumuşak diye el sunma Hiçbir şeyin dış görünüşüne bakarak bir eylemde bulunmamalı kişi Kolay görünen iş çok zor yumuşak huylu bir kimse çok sert zararsız gibi görünen bir durum çok tehlikeli olabilir ve zarar görebilir insan Yavuz at yemini (yavuz it ününü) kendi artırır Gayretli girişken çalışkan görevini ihmal etmeyen üzerine aldığı işi tam yapan kimseler bunun mükâfatını görürler Yatan aslandan gezen tilki yeğdir Çok güçlü olup da çalışmayan soylu olup da bir şeyler üretmeyen tembel tembel oturup onun bunun sırtından geçinen kimselerden; güçsüz olup da çalışan boş oturmayan ve geçimini sağlamak için uğraşan kimseler daha iyidir Tilkiye Tavuk kebabı yermisin diye sormuşlar; Adamı güldürmeyin diye cevap vermiş Bir kimseye düşkün olduğu çok sevip özlediği elde etmek için yanıp tutuştuğu bir şeyi “İster misin? Arzu eder misin?” diye sormak son derece yersiz hatta abes ve gülünçtür Tilki tilkiliğini bildirinceye kadar post elden gider 1 İşlemediği hâlde suçlu görülen kimse suçsuz olduğunu kanıtlayıncaya kadar yeterince ceza çeker 2 Kurnaz ve düzenbaz kimse sahasında ne kadar hünerli olduğunu gösterinceye kadar kendisinden daha hilekâr birinin tuzağına düşer Tilkinin dönüp dolaşıp geleceği yer kürkçü dükkânıdır Meslek veya alışkanlık gereği olan bir sonuçtan kaçınılmaz Daha önce kopup ayrılmış olsa da kişi bağlı olduğu çevreye işe veya bir alışkanlığa eninde sonunda şu ya da bu sebepten ötürü döner Havlayan köpek ısırmaz Bağırıp çağırarak başkalarını korkutmak isteyen kimseden saldırı beklenmez Kötülük yapacak kişi bu niyetini gizli tutar; belli etmez ve gürültüye patırtıya yer vermez Ürümesini bilmeyen köpek sürüye kurt getirir 1 Beceriksiz kimseler iyilik yapayım derken çoklukla hem kendilerini hem de başkalarını zarara sokarlar 2 Neyi ne zaman nasıl söyleyeceğini bilmeyen kimseler hem kendilerinin hem de başkalarının başına dert açarlar Uyuyan yılanın kuyruğuna basma Şimdilik zararı dokunmayan kötü bir kimsenin yeni bir kötülük yapmasına fırsat vermek doğru değildir Yularsız ata binilmez Nasıl ki yularsız bir at zapt edilip yönlendirilemezse; bir kurala bir disipline bağlı olmayan iş kuruluş ya da kişi de idare edilip yönetilemez Dolayısıyla kargaşanın başıbozukluğun hüküm sürdüğü bir yerde işin başına geçmek doğru değildir Kaçan balık büyük olur Çok önemsiz çok küçük de olsa her nedense elden kaçırılan fırsat ah vah edilerek gözde büyütülür Öküze boynuzu yük değil İnsan kendi yakınlarının işleri ile kendi işlerini yük saymaz Her ne kadar külfetmiş gibi görünüyorlarsa da aslında yaptığı işler kişinin kendi yararınadır Şahin sinek avlamaz Yüce amaçlar peşinde koşan ve kendini ona lâyık gören kimseler küçük önemsiz değersiz şeylerin ardına düşüp de vakit geçirmezler Sürüden ayrılanı (ayrılan kuzuyu koyunu) kurt kapar (yer) Herkesin tuttuğu yolu bırakıp ayrı bir yol tutturanlar herkesin yaptığını yapmayanlar ya da arkadaşlarının yardımıyla yapılan bir işten ayrılanlar büyük zarara uğrarlar Sinek pekmezc iyi tanır Çıkarını kollayan kendini düşünen işinin ehli olan kimse kimden yararlanacağını iyi bilir Sinek küçüktür ama mide bulandırır Önemsiz küçük gibi görünse de kötü ve olumsuz bir şey insan üzerinde iyi bir etki bırakmaz