Tanzimat Dönemi Edebiyatın Oluşum Evresi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Tanzimat Dönemi Edebiyatın Oluşum Evresi

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATIN OLUŞUMU
Tanzimat Edebiyatı bir kültür ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya çıkmış bir edebi akımdır 3 Kasım 1839′da Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacakgerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihçilerimizde 1839 yılını Tanzimat edebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir Amacı metot bakımından Batılı öz ve ruh bakımından milli bir edebiyat yaratmaktır
Türk toplumundaki esaslı değişmeleri fikir ve yenilik hareketlerini yansıtır
Bu dönem edebiyatı üç dönemde incelenir:
a) Hazırlık dönemi (1839-1860) :Bu dönem şiirlerinde üzerinde halk edebiyatı etkileri görülür Batı’dan çeviriler dikkat çeker (Akif Paşa Sadullah Paşa Müfit Paşa Yusuf Kamil Paşa dönemin önemli isimleridir)…
Özellikle Fransız Edebiyatı’ndan şiir hikaye ve roman çevirilerinin yapıldığı bir geçiş dönemidir Divan Edebiyatı ile Tanzimat Edebiyatı arasında bir köprü gibidir
Devlet eliyle çıkarılan ilk Türk gazetesi olan TAKVİM-İ VAKAYİ bu dönemde çıkarılır
Bu dönemde Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği Telemak ilk çeviri romanımızdır
b)1Dönem Tanzimat Edebiyatı (1860-1877): 1860’ta Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1877’ye kadar sürer 1877’de IIAbdulhamit’in Meşrutiyet Meclisi’nin çalışmalarını durdurmasıyla sona erer
c) 2Dönem Tanzimat Edebiyatı (1877-1895): 1877’den başlar 1895 yıllarına kadar sürer
BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ
I Dönem Tanzimat Edebiyatı (1860-1877) Özellikleri:
1”Toplum için sanat” anlayışı benimsenmiştirSanat toplumun Batılılaşması için bir araç olarak kullanılmıştır

2

Eserlerin halkın anlayabileceği sade bir dille yazılması amaçlanmıştır

3

Divan edebiyatının süslü-sanatlı düz yazısı yerine

belli bir düşünceyi iletmeyi amaçlayan yeni bir düzyazı geliştirilmiştir; ilk kez noktalama işareti kullanılmıştır

4

Şiirde yeni konular (yurt

ulus

özgürlük

insan hakları…)işlenmiştir

Biçim bakımından Divan edebiyatına bağlılık sürmüş; gazel

kaside

murabba

terkib-i bend gibi nazım biçimleri kullanılmıştır

5

Tanzimat sanatçıları

Fransız edebiyatını örnek almışlar; klasisizmin ve romantizmin etkisinde kalmışlardır

* Klasizim (Şinasi

Ahmet Vefik Paşa)

romantizm (Namık Kemal

Ahmet Mithat Efendi)
6

İlk örnekleri bu dönemde görülen roman

teknik yönden zayıf ve kusurludur

Romanlarda Batılılaşmanın yanlış anlaşılması

aile sarsıntıları

köle ticareti gibi konular işlenmiştir

7

Tanzimat tiyatrosu

sahne dili ve tekniği açısından başarılıdır

Tiyatro

halkı eğitmek için bir okul gibi düşünülmüştür

8

Tanzimat edebiyatı

batı etkisindeki Türk Edebiyatı’nın ilk durağı olmasından ötürü

Batı edebiyatı türlerinin ilk örnekleri bu dönemde verilmiştir

Bu dönem edebiyatı bir “ilk”ler edebiyatıdır

İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ
II

Dönem Tanzimat Edebiyatı (1877-1895) Özellikleri:
Bu dönemin

1

Meşrutiyet Meclisi’nin 1877’de

Osmanlı- Rus savaşı gerekçe gösterilerek kapatılmasıyla başlayan baskıcı yönetimi vardır

Bu durum sanat ve edebiyatı da etkilemiştir

1

Bu dönemde toplum sorunlarından uzaklaşılmış

‘sanat için sanat’ ilkesi benimsenmiştir

2

Dilde sadeleşme çabası bırakılmıştır

Dil oldukça ağırlaştırılmıştır

3

Batı edebiyatı türlerinde ürünler verilmiş

sanatçılar daha da ustalaşmıştır

4

Şiirin konusu genişletilmiş

bireysel konulara dönülmüştür

Ayrıca biçimsel yenilikler getirilmiştir

Recaizâde Mahmut Ekrem

özellikle Abdülhak Hamit’in eserlerinde bu açıkça görülmektedir

5

Romanda realizmin etkisi görülmüş

ilk realist roman bu dönemde yazılmıştır

Realizm ve natüralizm baskın akımlar olarak göze çarpar

6

Tiyatro önemini yitirmiş

sahne dil ve tekniği açısından başarısız eserler yazılmış

Tiyatro eserleri oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Tanzimat Dönemi Edebiyatın Oluşum Evresi Tanzimat Dönemi Edebiyatın Oluşum Evresi TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATIN OLUŞUMU Tanzimat Edebiyatı bir kültür ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya çıkmış bir edebi akımdır 3 Kasım 1839′da Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacakgerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihçilerimizde 1839 yılını Tanzimat edebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir Amacı metot bakımından Batılı öz ve ruh bakımından milli bir edebiyat yaratmaktır Türk toplumundaki esaslı değişmeleri fikir ve yenilik hareketlerini yansıtır Bu dönem edebiyatı üç dönemde incelenir: a) Hazırlık dönemi (1839-1860) :Bu dönem şiirlerinde üzerinde halk edebiyatı etkileri görülür Batı’dan çeviriler dikkat çeker (Akif Paşa Sadullah Paşa Müfit Paşa Yusuf Kamil Paşa dönemin önemli isimleridir)… Özellikle Fransız Edebiyatı’ndan şiir hikaye ve roman çevirilerinin yapıldığı bir geçiş dönemidir Divan Edebiyatı ile Tanzimat Edebiyatı arasında bir köprü gibidir Devlet eliyle çıkarılan ilk Türk gazetesi olan TAKVİM-İ VAKAYİ bu dönemde çıkarılır Bu dönemde Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği Telemak ilk çeviri romanımızdır b)1Dönem Tanzimat Edebiyatı (1860-1877): 1860’ta Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1877’ye kadar sürer 1877’de IIAbdulhamit’in Meşrutiyet Meclisi’nin çalışmalarını durdurmasıyla sona erer c) 2Dönem Tanzimat Edebiyatı (1877-1895): 1877’den başlar 1895 yıllarına kadar sürer BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI ÖZELLİKLERİ I Dönem Tanzimat Edebiyatı (1860-1877) Özellikleri: 1”Toplum için sanat” anlayışı benimsenmiştirSanat toplumun Batılılaşması için bir araç olarak kullanılmıştır 2 Eserlerin halkın anlayabileceği sade bir dille yazılması amaçlanmıştır 3 Divan edebiyatının süslü-sanatlı düz yazısı yerine belli bir düşünceyi iletmeyi amaçlayan yeni bir düzyazı geliştirilmiştir; ilk kez noktalama işareti kullanılmıştır 4 Şiirde yeni konular (yurt ulus özgürlük insan hakları…)işlenmiştir Biçim bakımından Divan edebiyatına bağlılık sürmüş; gazel kaside murabba terkib-i bend gibi nazım biçimleri kullanılmıştır 5 Tanzimat sanatçıları Fransız edebiyatını örnek almışlar; klasisizmin ve romantizmin etkisinde kalmışlardır * Klasizim (Şinasi Ahmet Vefik Paşa) romantizm (Namık Kemal Ahmet Mithat Efendi) 6 İlk örnekleri bu dönemde görülen roman teknik yönden zayıf ve kusurludur Romanlarda Batılılaşmanın yanlış anlaşılması aile sarsıntıları köle ticareti gibi konular işlenmiştir 7 Tanzimat tiyatrosu sahne dili ve tekniği açısından başarılıdır Tiyatro halkı eğitmek için bir okul gibi düşünülmüştür 8 Tanzimat edebiyatı batı etkisindeki Türk Edebiyatı’nın ilk durağı olmasından ötürü Batı edebiyatı türlerinin ilk örnekleri bu dönemde verilmiştir Bu dönem edebiyatı bir “ilk”ler edebiyatıdır İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ II Dönem Tanzimat Edebiyatı (1877-1895) Özellikleri: Bu dönemin 1Meşrutiyet Meclisi’nin 1877’de Osmanlı- Rus savaşı gerekçe gösterilerek kapatılmasıyla başlayan baskıcı yönetimi vardır Bu durum sanat ve edebiyatı da etkilemiştir 1 Bu dönemde toplum sorunlarından uzaklaşılmış ‘sanat için sanat’ ilkesi benimsenmiştir 2 Dilde sadeleşme çabası bırakılmıştır Dil oldukça ağırlaştırılmıştır 3 Batı edebiyatı türlerinde ürünler verilmiş sanatçılar daha da ustalaşmıştır 4 Şiirin konusu genişletilmiş bireysel konulara dönülmüştür Ayrıca biçimsel yenilikler getirilmiştir Recaizâde Mahmut Ekrem özellikle Abdülhak Hamit’in eserlerinde bu açıkça görülmektedir 5 Romanda realizmin etkisi görülmüş ilk realist roman bu dönemde yazılmıştır Realizm ve natüralizm baskın akımlar olarak göze çarpar 6 Tiyatro önemini yitirmiş sahne dil ve tekniği açısından başarısız eserler yazılmış Tiyatro eserleri oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır