Konu
:
Olay Yazıları Nelerdir?-Olay Yazıları Hakkında
Yalnız Mesajı Göster
Olay Yazıları Nelerdir?-Olay Yazıları Hakkında
08-25-2012
#
1
Prof. Dr. Sinsi
Olay Yazıları Nelerdir?-Olay Yazıları Hakkında
Olay Yazıları Nelerdir?-Olay Yazıları Hakkında
Hikaye (Öykü)
Roman
Tiyatro
Senaryo
Masal
Fabl
Hatıra
Günlük
Gezi yazısı
Haber
Röportaj
Hikaye
(Öykü)
Yaşanmış veya yaşanması mümkün olan olayların okuyucuya haz verecek şekilde anlatıldığı kısa edebî yazılara
hikâye (öykü)
denir
Hikâyelerde esas itibariyle bir asıl olay bulunur
Bazen bu asıl olayı tamamlayan yardımcı olaylara da rastlanır
Hikâyelerde belli bir
zaman
diliminde ve sınırlı bir mekânda yaşanan olay (veya olaylar) anlatıldığı için çevrenin ve kahramanların tanıtımına pek yer verilmez
Manzum tarzda yazılan hikâyeler de vardır
Mehmet Âkif ve Tevfik Fikret bu tarzın başarılı edipleri arasındadırlar
Roman
İnsanların başlarından geçen veya geçmesi mümkün olan olayların yer ve zaman belirtilerek etraflıca anlatıldığı
uzun edebî yazılara
roman
denir
Hikâyede tek olay bulunmasına karşılık romanda birbirine bağlı olaylar bulunur
Romandaki olaylardan her biri hikâyeye konu olabilir
Kahramanların ve çevrenin tanıtımına hikâyelerde pek yer verilmezken romanlarda kahramanların ve çevrenin tanıtımı yeri geldikçe değişik bölümlerde birbirini tamamlayacak şekilde yer alır
Romanı okuyup bitiren bir kişi yazarın anlattığı kahramanları
olayı ve çevreyi göz önünde canlandırabilir
Romanlar işledikleri konulara ve üslûplarına göre
tarihî roman
macera romanı
polisiye roman
töre romanı
psikolojik roman
nehir roman
gibi çeşit*lere ayrılabilir
Hikâye ve romanlarda gerçeğe uygunluk aranır
Tiyatro
Hikâye veya romana konu olabilecek olayların seyirciye sahnede temsilî olarak da gösterilebilmesi için sahne tekniğine uygun olarak yazılan edebî yazılara
tiyatro
denir
Tiyatro terimi; sahne eserinin oynandığı yer ve sahne eserini oynama sanatının adı olarak da kullanılır
Tiyatronun oluşmasında eser (senaryo)
oyuncular
sahne ve seyirci unsurları her zaman dikkate alınır
Tiyatro hem göz hem kulağa hitap ettiği için diğer türlere göre daha etkilidir
Tiyatro eserleri genellikle
sahnede oynanmak üzere yazılırlar
ancak oynanmak için değil de okunmak için yazılan tiyatro eserleri de vardır
Klâsik tiyatroda üç (zamanda
mekânda
olayda) birlik kuralına uymak esastı
Ancak günümüzün teknik imkânları sayesinde tiyatro sahnesinde canlandırılamayacak bir olay
hemen
hemen yok gibidir
Tiyatro (oyun) terimi daha çok genel anlamda kullanılır
Tiyatro için
konusuna ve sahnede sunuluş biçimine göre trajedi
komedi
dram
monolog ve müzikli tiyatrolar (opera
operet
opera komik
vodvil
bale) gibi
özel
adlandırmalar da kullanılır
Senaryo
Senaryo
bir filme konu olacak olayın
hikâyenin
romanın sinema tekniğine göre sahnelere bölünerek açıklamalar ve diyaloglar tarzında hikâye edildiği yazılardır
Senaryo
sesli filmler çekilmeye başlandıktan sonra ortaya çıkan ve teknik imkânların sinemada her geçen gün daha fazla kullanılmasıyla gittikçe önem
kazanan
bir türdür
Senaryolar filmlerin çekilmesine temel oluştururlar
“İyi bir senaryodan kötü bir film yapılabilir ama kötü bir senaryodan iyi bir film asla yapılamaz
” (Rene Clair)
Senaryo; süje
eşel ve tretman denen aşamalardan geçtikten sonra senaryo hâline gelir
Filme çekilecek konu sinemaya göre önce özet şekilde kabataslak yazılır (Süje)
Sonra konu içindeki olayların birbirleriyle bağlantısı bir plân dahilinde kurulur
Buna şema da denir (Eşel)
Daha sonra ayrıntılar dahil edilerek konu genişletilir
karakterler çizilir ve konuşmalar yazılır (Tretman)
Bu aşamada sinematoğrafik hikâye kurgusu ve işlenişi bakımından filmlik bir şekil alır
Son olarak senaryo yazarı kendisini eleştirel bir gözle filmin tenkidini yapan seyirci
yerine
kor ve sinema tekniğinin inceliklerini de hesaba katarak senaryosuna son şeklini verir
Masal
Olağanüstü kişilerin (veya kahramanların) başlarından geçen olağanüstü olayların yer ve zaman belirtilmeden anlatıldığı yazılara
masal
denir
Masallar
halk masalları ve sanat masalları olarak ikiye ayrılabilir: Halk masalları toplumun değer yargılarını
anlayışını
kültürünü
dünya görüşünü yansıtan anonim ürünlerdir
Sanat masalları ise (toplumda görülen aksaklıkları yermek
bir düşünceyi ortaya koymak gibi) belli bir amaca yönelik olarak yazılan masallardır
Fabl
Sonunda bir ahlâk dersi vermek amacıyla kaleme alınan
konusu bitkiler
hayvanlar veya cansız varlıklar arasında geçtiği düşünülen ve genellikle manzum olan edebî yazılara
fabl
denir
Kişilerin veya topumun aksayan yönleri fabl aracılığıyla düzeltilmeye çalışılır
Hayalî varlıklar ve olaylar gerçeğe ne kadar yakın olursa fabl o derecede etkili ve başarılı olur
Teşhis ve intak sanatlarından yararlanılarak anlatıma canlılık ve güzellik katılır
Fablin sonunda kıssadan hisse alınabilecek bir dersin verilmesi onu masaldan ayıran özelliklerin başında gelir
Hint filozofu Beydeba’nın
Kelile ve Dimne’
si ile La Fontaine’in
Fabller’
i bu türün başarılı örneklerindendir
Orhan Veli’nin
La Fontaine’in Masalları
adıyla manzum olarak Türkçeye kazandırdığı çalışma da anılmaya değerdir
Hatıra (Anı)
Toplum hayatında önemli görevler üstlenmiş
toplumu ilgilendiren önemli olayları bizzat yaşamış veya bu olaylara şahit olmuş kişilerin bu olayları duyurmak için sanat değeri taşıyan bir üslûpla yazdıkları yazılara
hatıra
denir
Hatıralarda dürüstlük
samimiyet
doğruluk ve tarafsızlık ön plânda olmalıdır
Ancak hatıralar –çoğunlukla- yazanın kendi bakış açısına göre anlatıldığı için aynı olaylar hakkında farklı kimseler tarafından yazılan hatıralar arasında bazı farklılıklar olabilir
Bu sebeple hatıralar -her ne kadar- yaşanmış olaylarla ilgili olsalar da tarihî bir belge olarak doğrudan kullanılamazlar
Hatıra ile günlük birbirine karıştırılmamalıdır
Günlük adından anlaşıla*cağı üzere yaşanırken
günü gününe yazılır
Hatıralar ise aradan zaman geçtikten sonra yazılır
Hatıra yazarı gerçekleri dile getirmek ve tarafsız olmak anlayışıyla anlattığı döneme ait çeşitli belgelerden
mektuplardan
dergilerden
gazetelerden de yararlanabilir
Hatıra yazılarını ilginç yapan yönlerden biri de tarihe
topluma
sanata
yön veren insanların özel bilgiler vermiş olmasıdır
Günlük
Bir kimsenin düzenli olarak
günlük olaylarla ilgili yorumlarını
bunlardan kaynaklanan o günkü anlayışlarını
düşüncelerini
üstüne tarih atarak kaleme aldığı kısa yazılara
günlük
veya
günce
denir
Günlük
bir anlamda günü gününe yazılan hatıralar olarak değerlendirilebilir
Okuyucular dikkate alınmadan yazılan günlükler
özeldir
Duyguların
düşüncelerin yoğun olduğu anlarda sıcağı sıcağına yazılan günlüklerin anlatımı geliştirmede önemli bir yararı vardır
Günlükler bir deftere yazılabileceği gibi daha kullanışlı olması bakı*mından bir ajandaya da yazılabilir
Gezi Yazısı
(Seyahatname)
Gezi yazısı
yurt içine veya yurt dışına yapılan gezilerde gezilip görülen yerlerin anlatmaya değer ilginç yönlerinin kaleme alındığı edebî yazıdır
Gezi yazılarında gezginin dikkatini çeken ve farklı bir özellik gösteren insanlar
tarihî ve tabiî güzellikler
farklı kültürler gibi konular güncel olaylarla da bütünleştirilerek edebî bir üslûpla anlatılır
Günümüzün (ulaşım
haberleşme
radyo
televizyon
bilgisayar
internet VCD gibi) teknik imkânları gezi yazılarının önemini ve ilginçliğini kısmen de olsa azaltmakla birlikte tarihî değeri olan seyahatnameler hâlâ önemini koru*maktadır
Haber
Haber
bilinen bir zamana ait olayı en kısa sürede muhatabına ileten
geniş bir kitleyi ilgilendiren ve değeri ilgilendirdiği kişi sayısıyla ölçülen yazıdır
Bütün basın dünyasının bildiği Lord Northcliffe’in
“Bir köpek
bir adamı ısırırsa bu bir haber değildir; fakat bir adam bir köpeği ısırırsa bu bir haberdir
”
sözü haberin ne demek olduğunu veciz bir şekilde ifade eden cümle olarak sıkça kullanılır
Gazetelerin çıkış sebebi haber verme olduğu için haber
gazetenin ruhu ve temel unsurudur
Dolayısıyla habersiz
gazete olmaz
Fakat radyo
televizyon ve internetin yaygınlaşması gazetecilerin haberi bir an önce verme işini zora sokmuştur
Çünkü gazetedeki en yeni haber bir gün öncesine aittir
Bu yüzden günümüzde gazeteler
bol fotoğraflı
ayrıntılı ve yorumlu haber vermeye yönelmişlerdir
Haber; gazetede
televizyonda
radyoda veya internette nerede yayınlanırsa yayınlansın sağlam kaynaklardan alınmalı
doğru olmalı
çoğunluğu ilgilendirmeli
özgün olmalı
kişilerin özel hayatına
hürriyetine zarar vermemelidir
Tam bir haberde (gazetecilikte
5 N ilkesi
olarak da bilinen) şu beş sorunun cevabı olmalıdır:
Ne (veya kim)? Nerede? Ne zaman? Nasıl? Niçin?
Haberde giriş ve gövde olmak üzere iki bölüm bulunur
Giriş bölümünde birkaç cümle ile olayın kısa bir özeti verilir
haberin ayrıntıları gövde bölümünde yer alır
Okuyucu
seyirci veya dinleyici ilgisini çeken haberlere yöneleceği için haber başlıkları ve bu başlıkların haber metniyle uyumu son derece önemlidir
[color="gray"]Bağlı olduğu basın yayın organları için haber toplayan ve bunları yazan kişilere
muhabir
denir
İyi bir muhabir
“çabuk ve sessiz hareket eder; kesin sualler sorar; olayları
hareketleri
tepkileri az çok önceden sezinler; günün haberlerini bilir
gazete ve dergileri dikkatle okur
belli başlı yayınları izler; iyi eğitim görmüştür; geniş bilgilidir
Ukalâ değil
uyanıktır; terbiyesiz değil
ısrar eder; sır yoldaşı değil
inandırma yeteneği vardır; falcı değil
ileriyi görür; çekingen değil
dikkatlidir; miskin değil
terbiyelidir; münakaşacı değil
azimlidir
”
Röportaj
gazetecilerin bir yeri
bir kurumu ziyaret ederek
o yerin özelliklerini
orada gördüklerini kişisel düşünceleriyle birleştirip imkânlar ölçüsünde fotoğraflarla belgeleyerek kaleme aldıkları yazılardır
Radyo veya televizyon habercisinin bir araştırma veya soruşturma sonucunda hazırlamış olduğu programa da röportaj denir
Röportajda esas olan
bir araştırma veya soruşturma sonucunda elde edilen bilgilerin kamuya duyurulmasıdır
Bu yönüyle haberin genişletilmiş biçimi olarak düşünülebilir
Ancak haberde yorum son plândayken
röportajda öne çıkar
Röportajı yapan
kişisel görüşlerini
yorumlarını ve haberlerini bir anlamda belgelemek için fotoğraflardan veya video görüntülerinden yararlanır
Röportaj; bir yerin
bölgenin veya topluluğun özelliklerini tanıtmak amacıyla yapılabileceği gibi bir alanın uzmanı olan (veya olmayan) kişilerin herhangi bir konudaki düşüncelerini öğrenmek ve bunları kamuya duyurmak amacıyla da yapılabilir
Ancak böyle bir durumda röportajdan bir yarar gözetilecekse soruyu veya konuyu uzmanına sormak gerekir
Prof. Dr. Sinsi
Kullanıcının Profilini Göster
Prof. Dr. Sinsi Kullanıcısının Web Sitesi
Prof. Dr. Sinsi tarafından gönderilmiş daha fazla mesaj bul