Düşünce Yazıları Nelerdir?-Düşünce Yazıları Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Düşünce Yazıları Nelerdir?-Düşünce Yazıları Hakkında

Makale
Fıkra
Sohbet
Deneme
Eleştiri
Makale

Herhangi bir konuda bilgi vermek bir gerçeği ortaya koymak bir tezi kanıtlamak veya bir düşünceyi savunmak amacıyla kaleme alınan ve temel ögesi fikir olan yazılara makale denir

Makaleler gazetelerde veya dergilerde yayınlanır

Gazete makaleleri çoğunlukla günlük olaylarla ilgili olur ve gazetenin siyasî anlayışını da yansıtır

Gazetenin ilk sayfasında yayınlanan baş makalede (veya baş yazı) baş muharrir (veya baş yazar) aktüel konuyla ilgili olarak ortaya attığı fikrini okuyucularına ispatlamaya çalışır onların da kendisi gibi düşünmesini amaçlar

Dergilerde yayınlanan bilimsel makalelerin aktüel olma şartı yoktur

Bilim adamlarının kendi alanlarıyla ilgili olarak yaptıkları araştırmalar ve bu araştırmalardan elde ettikleri sonuçlar bilimsel bir üslûpla yazılır

Makaleler; bilimfen spor politika ekonomi kültür sanat gibi çeşitli konularda yazıldığı için her makalenin edebî özellik göstermesi beklenmez

Önemli olan ortaya atılan fikrin ispatıdır

Bilimsel makalelerin yayınladığı hakemli dergiler dergiye gönderilecek makaleler için yayın ilkeleri ve bazı standartlar belirleyebilirler

Fıkra

Bir yazarın herhangi bir konu hakkındaki kişisel görüş anlayış ve düşüncelerini kanıtlama gereği duymadan hoş bir üslûpla yazdığı kısa fikir yazılarına fıkra denir

Gazete fıkrası (edebî fıkra) ve mizahî fıkra olmak üzere iki çeşit fıkra vardır

Gazete fıkraları genellikle gazetenin belli bir köşesinde yazarı için ayrılan yerde bir köşe başlığı altında yayınlanır

Gazete fıkralarında seçilen konu çoğunluğu ilgilendirmeli ve aktüel olmalıdır

Sürekli olarak aynı konuları işleyen bir yazı okuyucuyu sıkar

Fıkra yazarı tarafsız olmalı herkesin anlayabileceği açık bir üslûpla az ve öz yazmalı yazısını etkili bir sonuçla bitirmelidir

Fıkra yazarları bu niteliklerde iyi bir fıkra yazabilmek için bol bol fıkra okurlar yurt ve dünya basınını yakından takip ederler; politika kültür sanat ekonomi turizm gibi etkinlikleri yakından izlerler kendilerini sürekli olarak geliştirirler

Mizahî fıkralar ise kendi içlerinde Nasrettin Hoca Fıkraları Bektaşî fıkraları Kayserili fıkraları Karadenizli fıkraları doktor fıkraları gibi başlıklarda gruplandırılabilir

Bu tür fıkraların bir kısmında güldürürken düşündürme ön plâna çıkar

Sohbet

Bir yazarın kişisel görüş ve düşüncelerini fazla derinleştirmeden muhatabıyla konuşuyormuş hissini verecek bir üslûpla makale plânında yazdığı fikir yazısına sohbet (söyleşi) denir

Sohbet makaleden üslûp yönüyle ayrılır

Çoğunlukla günlük konuların işlendiği sohbet yazılarında senli benli bir anlatım yolu seçilir hatıralardan halk fıkralarından nüktelerden özlü sözlerden yararlanılır

Deneme

Bir yazarın kendi isteğine göre seçtiği herhangi bir konuda kesin yargılara varmadan kişisel düşüncelerini kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir üslûpla kaleme aldığı yazılara deneme denir

Deneme yazarı okuyucuyu hesaba katmaz

Konusunu dilediği şekilde seçer dilediği tarzda işler

Diğer fikir yazılarından farklı olarak denemelerde aşk dostluk iyilik güzellik ahlâk sevinç kültür yiğitlik gibi daha çok soyut konuların işlendiği görülür

Deneme tek bir yazı olabildiği gibi bir çok konuları işleyen yazıların bir araya toplandığı bir kitap biçiminde de olabilir

Eleştiri

Eleştiri bir sanat veya düşünce eserinin (şiirin tiyatronun hikâyenin romanın resmin heykelin filmin

) zayıf ve güçlü yönleri göz önünde bulundurularak gerçek değerini belirleme amacıyla yapılan inceleme sonucunun anlatıldığı yazıdır

Eleştiriye konu olan eser yalın bir dille tanıtılır

Eleştirmen eserin gerçek değerini güçlü ve zayıf yönlerini özünü ve önemini belirtir; yeni eserler için sanatçılara kılavuzluk eder

Hem sanatçıya hem de okuyucuya karşı sorumluluğu olan eleştirmen aynı zamanda okuyucu (veya izleyici) ile sanatçıyı birbirine yaklaştırır

Bir şiirin eleştirisini yapan kişi şair olmayabilir ama bu türün bütün özelliklerini çok iyi bilmeli başka örneklerle karşılaştırarak şiirin gerçek değerini taraf tutmadanpeşin hükümlerde bulunmadan belirleyebilmelidir

Eleştirmen hangi sanat eserini eleştirecekse o sanat dalının gerektirdiği birikime sahip olmalıdır

Bu birikim; o alana ait geniş bilgiye ve kültüre sahip olmakla dünün ve bugünün sanat meselelerini çok iyi bilmekle başka milletlerin de önemli sanat eserlerini ve sanatçılarını etraflıca tanımakla sağlanabilir

Bu yüzden eleştiri yazmak kolay bir iş değildir

“Edebî eserlerin okuyucu üzerinde bıraktığı tesirlerden intibalardan yola çıkılarak yapılan tenkitlere izlenimci (empresyonist) tenkit; edebî eserle*rin muhteva yapı ve üslûpları üzerinde tarafsız olarak yapılan tenkitlere de ilmî (bilimsel) tenkit denir

”

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Düşünce Yazıları Nelerdir?-Düşünce Yazıları Hakkında Düşünce Yazıları Nelerdir?-Düşünce Yazıları Hakkında Makale Fıkra Sohbet Deneme Eleştiri Makale Herhangi bir konuda bilgi vermek bir gerçeği ortaya koymak bir tezi kanıtlamak veya bir düşünceyi savunmak amacıyla kaleme alınan ve temel ögesi fikir olan yazılara makale denir Makaleler gazetelerde veya dergilerde yayınlanır Gazete makaleleri çoğunlukla günlük olaylarla ilgili olur ve gazetenin siyasî anlayışını da yansıtır Gazetenin ilk sayfasında yayınlanan baş makalede (veya baş yazı) baş muharrir (veya baş yazar) aktüel konuyla ilgili olarak ortaya attığı fikrini okuyucularına ispatlamaya çalışır onların da kendisi gibi düşünmesini amaçlar Dergilerde yayınlanan bilimsel makalelerin aktüel olma şartı yoktur Bilim adamlarının kendi alanlarıyla ilgili olarak yaptıkları araştırmalar ve bu araştırmalardan elde ettikleri sonuçlar bilimsel bir üslûpla yazılır Makaleler; bilimfen spor politika ekonomi kültür sanat gibi çeşitli konularda yazıldığı için her makalenin edebî özellik göstermesi beklenmez Önemli olan ortaya atılan fikrin ispatıdır Bilimsel makalelerin yayınladığı hakemli dergiler dergiye gönderilecek makaleler için yayın ilkeleri ve bazı standartlar belirleyebilirler Fıkra Bir yazarın herhangi bir konu hakkındaki kişisel görüş anlayış ve düşüncelerini kanıtlama gereği duymadan hoş bir üslûpla yazdığı kısa fikir yazılarına fıkra denir Gazete fıkrası (edebî fıkra) ve mizahî fıkra olmak üzere iki çeşit fıkra vardır Gazete fıkraları genellikle gazetenin belli bir köşesinde yazarı için ayrılan yerde bir köşe başlığı altında yayınlanır Gazete fıkralarında seçilen konu çoğunluğu ilgilendirmeli ve aktüel olmalıdır Sürekli olarak aynı konuları işleyen bir yazı okuyucuyu sıkar Fıkra yazarı tarafsız olmalı herkesin anlayabileceği açık bir üslûpla az ve öz yazmalı yazısını etkili bir sonuçla bitirmelidir Fıkra yazarları bu niteliklerde iyi bir fıkra yazabilmek için bol bol fıkra okurlar yurt ve dünya basınını yakından takip ederler; politika kültür sanat ekonomi turizm gibi etkinlikleri yakından izlerler kendilerini sürekli olarak geliştirirler Mizahî fıkralar ise kendi içlerinde Nasrettin Hoca Fıkraları Bektaşî fıkraları Kayserili fıkraları Karadenizli fıkraları doktor fıkraları gibi başlıklarda gruplandırılabilir Bu tür fıkraların bir kısmında güldürürken düşündürme ön plâna çıkar Sohbet Bir yazarın kişisel görüş ve düşüncelerini fazla derinleştirmeden muhatabıyla konuşuyormuş hissini verecek bir üslûpla makale plânında yazdığı fikir yazısına sohbet (söyleşi) denir Sohbet makaleden üslûp yönüyle ayrılır Çoğunlukla günlük konuların işlendiği sohbet yazılarında senli benli bir anlatım yolu seçilir hatıralardan halk fıkralarından nüktelerden özlü sözlerden yararlanılır Deneme Bir yazarın kendi isteğine göre seçtiği herhangi bir konuda kesin yargılara varmadan kişisel düşüncelerini kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir üslûpla kaleme aldığı yazılara deneme denir Deneme yazarı okuyucuyu hesaba katmaz Konusunu dilediği şekilde seçer dilediği tarzda işler Diğer fikir yazılarından farklı olarak denemelerde aşk dostluk iyilik güzellik ahlâk sevinç kültür yiğitlik gibi daha çok soyut konuların işlendiği görülür Deneme tek bir yazı olabildiği gibi bir çok konuları işleyen yazıların bir araya toplandığı bir kitap biçiminde de olabilir Eleştiri Eleştiri bir sanat veya düşünce eserinin (şiirin tiyatronun hikâyenin romanın resmin heykelin filmin) zayıf ve güçlü yönleri göz önünde bulundurularak gerçek değerini belirleme amacıyla yapılan inceleme sonucunun anlatıldığı yazıdır Eleştiriye konu olan eser yalın bir dille tanıtılır Eleştirmen eserin gerçek değerini güçlü ve zayıf yönlerini özünü ve önemini belirtir; yeni eserler için sanatçılara kılavuzluk eder Hem sanatçıya hem de okuyucuya karşı sorumluluğu olan eleştirmen aynı zamanda okuyucu (veya izleyici) ile sanatçıyı birbirine yaklaştırır Bir şiirin eleştirisini yapan kişi şair olmayabilir ama bu türün bütün özelliklerini çok iyi bilmeli başka örneklerle karşılaştırarak şiirin gerçek değerini taraf tutmadanpeşin hükümlerde bulunmadan belirleyebilmelidir Eleştirmen hangi sanat eserini eleştirecekse o sanat dalının gerektirdiği birikime sahip olmalıdır Bu birikim; o alana ait geniş bilgiye ve kültüre sahip olmakla dünün ve bugünün sanat meselelerini çok iyi bilmekle başka milletlerin de önemli sanat eserlerini ve sanatçılarını etraflıca tanımakla sağlanabilir Bu yüzden eleştiri yazmak kolay bir iş değildir “Edebî eserlerin okuyucu üzerinde bıraktığı tesirlerden intibalardan yola çıkılarak yapılan tenkitlere izlenimci (empresyonist) tenkit; edebî eserle*rin muhteva yapı ve üslûpları üzerinde tarafsız olarak yapılan tenkitlere de ilmî (bilimsel) tenkit denir”