Dil Bilgisi Hakkında Genel Bilgiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Dil bilgisi Hakkında Genel Bilgiler

Bir dili doğru konuşup yazabilmek için uyulması gereken kuralları belirleyen ve anlatan bilgi dalına dilbilgisi denir

Dilbilgisi

konuşmada yer alan insan seslerini inceler

Yazılı dilbilgisi kurallarına geçmeden önce iyi konuşma ve güzel okumamızın püf noktaları olan ulama ve vurguyu öğrenelim

Ulama Ünsüz harfle biten bir kelimenin arkasından ünlü harfle başlayan bir kelime geliyorsa

bu harfler birbirine bağlanarak okunur

Buna ulama denir

Örnek: - Annem

bugün_İstanbul'a gidiyor

- Gerçekten_iyiydi

Uyarı: * Noktalama işaretleri ulamayı önler

Örnek: "Bahçemizde erik armut elma ağaçları var

" cümlesinde virgüller ulamayı önlemiştir

* Anlam değişikliğine yol açacaksa ulama yapılmaz

Örnek: "Ali top al

" cümlesinde ulama olsaydı

anlam değişecekti

VurguSözcüklerin bir hecesinin ya da cümlenin bir sözcüğünün daha canlı ve belirgin biçimde söylenmesine vurgulama denir

İki çeşit vurgu vardır:a) Sözcük vurgusub) Tümce (cümle) vurgusu
a) Sözcük Vurgusu: Türkçe sözcüklerin çoğunda vurgu son hece üzerindedir

Tek heceli sözcüklerde vurgu olmaz

Örnek: Araba deniz ağaçlar bahçemizde

Aykırı Durumlar:* Olumsuzluk takısı -me vurgu almaz

Vurgu bir önceki hecede olur

Örnek: "Koparma!"
* Bazı sözcüklerde vurgu sonda değil

ilk hecededir

Örnek: Ankara

Türkiye

Aydın gibi yer isimleri

Haydi

hayret

yaşa gibi heyecan bildiren sözcükler

Başbakan

binbaşı gibi bazı bileşik sözcükler

Teyze

anne

baba gibi akrabalık adları

Hemen

şimdi

birden gibi bazı zaman bildiren sözcükler

b) Cümle (tümce) Vurgusu: Dilimizde

cümlenin vurgulu sözcüğü genellikle sondan bir önceki sözcüktür

Neye önem verdiğimizi belirten sözcüğü genellikle sondan bir önce

yani yüklemden önce kullanırız

Örnek: Geceleri birlikte kumsala giderdikKumsala birlikte geceleri giderdik Geceleri kumsala birlikte giderdik
Eğer cümle devrik cümle halinde verilmiş ise vurgulu kelime yine yüklemden öncekidir

Örnek: Oralara biz gitmiştik eskiden

Uyarı: Tüm çalışmalarda cümle vurgusu çok önemli olduğu için bu konu iyi öğrenilmelidir

DİL BİLGİSİNİN BÖLÜMLERİ
Bir dili

seslerinden kelime gruplarına ve cümlelerine varıncaya kadar bütün yönleriyle inceleyen

bunların kurallarını belirleyen bilim dalına dil bilgisi veya gramer denmektedir

Bütün bilim dalları gibi geniş bir araştırma alanı olan dil bilgisi de kendi içerisinde bölümlere ayrılmıştır

Dil bilgisinin bölümlerinden;

Ses bilgisi (fonetik): Dilin seslerini

bunlar arasındaki ilgileri

ses olaylarını;

Yapı bilgisi (morfoloji): Kelime ve kelime çeşitlerinin köklerini

eklerini

bunların yapısını ve görevini;

Cümle bilgisi (sentaks): Kelimelerin birbirleriyle olan ilgilerini ve cümleleri;

Anlam bilgisi (semantik):Kelime ve kelime gruplarının anlamlarını

dildeki anlam olaylarını;

Köken bilgisi (etimoloji): Kelimelerin kaynağını

hangi dilden alındığını

inceler

Dilin bölümlerini

kesin çizgilerle sınırlamak mümkün olmadığı gibi bunları birbirinden tamamen bağımsız olarak değerlendirmek de imkânsızdır

Özellikle anlam bilgisi

köken bilgisi ve yapı bilgisinin birbiriyle iç içe olması sebebiyle; anlam bilgisi ve köken bilgisi

yapı bilgisinin içinde değerlendirilir

Dil bilgisinin genellikle ses bilgisi yapı bilgisi ve cümle bilgisi olarak üç bölümde incelenmesinin sebebi de budur

Dil bilgisi ve dil bilimi terimleri ayrı kavramları ifade ettiği için bu terimlerini birbirinin yerine kullanmamaya dikkat etmek gerekir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dil Bilgisi Hakkında Genel Bilgiler Dil bilgisi Hakkında Genel Bilgiler Bir dili doğru konuşup yazabilmek için uyulması gereken kuralları belirleyen ve anlatan bilgi dalına dilbilgisi denirDilbilgisi konuşmada yer alan insan seslerini inceler Yazılı dilbilgisi kurallarına geçmeden önce iyi konuşma ve güzel okumamızın püf noktaları olan ulama ve vurguyu öğrenelim Ulama Ünsüz harfle biten bir kelimenin arkasından ünlü harfle başlayan bir kelime geliyorsa bu harfler birbirine bağlanarak okunur Buna ulama denir Örnek: - Annem bugün_İstanbul'a gidiyor - Gerçekten_iyiydi Uyarı: * Noktalama işaretleri ulamayı önlerÖrnek: "Bahçemizde erik armut elma ağaçları var" cümlesinde virgüller ulamayı önlemiştir* Anlam değişikliğine yol açacaksa ulama yapılmazÖrnek: "Ali top al" cümlesinde ulama olsaydı anlam değişecekti VurguSözcüklerin bir hecesinin ya da cümlenin bir sözcüğünün daha canlı ve belirgin biçimde söylenmesine vurgulama denir İki çeşit vurgu vardır:a) Sözcük vurgusub) Tümce (cümle) vurgusu *a) Sözcük Vurgusu: Türkçe sözcüklerin çoğunda vurgu son hece üzerindedir Tek heceli sözcüklerde vurgu olmaz Örnek: Araba deniz ağaçlar* bahçemizde Aykırı Durumlar:* Olumsuzluk takısı -me vurgu almaz Vurgu bir önceki hecede olur Örnek: "Koparma!" * Bazı sözcüklerde vurgu sonda değil ilk hecededirÖrnek: Ankara *Tür*kiye Aydın gibi yer isimleriHaydi *hay*ret yaşa gibi heyecan bildiren sözcüklerBaşbakan *bin*başı gibi bazı bileşik sözcüklerTeyze anne baba gibi akrabalık adları Hemen *şimdi bir*den gibi bazı zaman bildiren sözcükler *b) Cümle (tümce) Vurgusu: Dilimizde cümlenin vurgulu sözcüğü genellikle sondan bir önceki sözcüktür Neye önem verdiğimizi belirten sözcüğü genellikle sondan bir önce yani yüklemden önce kullanırız Örnek: Geceleri birlikte kumsala giderdikKumsala birlikte geceleri giderdik* Geceleri kumsala birlikte* giderdik* Eğer cümle devrik cümle halinde verilmiş ise vurgulu kelime yine yüklemden öncekidirÖrnek: Oralara biz* gitmiştik eskidenUyarı: Tüm çalışmalarda cümle vurgusu çok önemli olduğu için bu konu iyi öğrenilmelidir* DİL BİLGİSİNİN BÖLÜMLERİ Bir dili seslerinden kelime gruplarına ve cümlelerine varıncaya kadar bütün yönleriyle inceleyen bunların kurallarını belirleyen bilim dalına dil bilgisi veya gramer denmektedir Bütün bilim dalları gibi geniş bir araştırma alanı olan dil bilgisi de kendi içerisinde bölümlere ayrılmıştır Dil bilgisinin bölümlerinden; Ses bilgisi (fonetik): Dilin seslerini bunlar arasındaki ilgileri ses olaylarını; Yapı bilgisi (morfoloji): Kelime ve kelime çeşitlerinin köklerini eklerini bunların yapısını ve görevini; Cümle bilgisi (sentaks): Kelimelerin birbirleriyle olan ilgilerini ve cümleleri; Anlam bilgisi (semantik):Kelime ve kelime gruplarının anlamlarını dildeki anlam olaylarını; Köken bilgisi (etimoloji): Kelimelerin kaynağını hangi dilden alındığını inceler Dilin bölümlerini kesin çizgilerle sınırlamak mümkün olmadığı gibi bunları birbirinden tamamen bağımsız olarak değerlendirmek de imkânsızdır Özellikle anlam bilgisi köken bilgisi ve yapı bilgisinin birbiriyle iç içe olması sebebiyle; anlam bilgisi ve köken bilgisi yapı bilgisinin içinde değerlendirilir Dil bilgisinin genellikle ses bilgisi yapı bilgisi ve cümle bilgisi olarak üç bölümde incelenmesinin sebebi de budur Dil bilgisi ve dil bilimi terimleri ayrı kavramları ifade ettiği için bu terimlerini birbirinin yerine kullanmamaya dikkat etmek gerekir