Türkçenin Gelişmesine Katkı Sağlayan Eserler Hangileridir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Türkçenin gelişmesine katkı sağlayan eserler hangileridir?

Türklerin 10

yüzyıldan itibaren İslâmiyeti kabul etmesiyle birlikte din

dil ve kültür hayatlarında önemli değişiklikler olmuştur

Bu dönemde bilim dili olarak Arapça

edebiyat dili olarak da Farsça kullanılmaya başlanmıştır

Dil ve kültür alanındaki bu etkilenme sonucu Arapça’dan Farsçadan dilimize pek çok sözcük ve kavram girmiştir

Ancak Türkçe bir taraftan da varlığını sürdürmüştür

Özellikle Karahanlılar döneminde (932-1212) dil ve edebiyatımız açısından önemli sayılan Kutadgu Bilig

Divanü Lügati’t Türk ve Atabetül Hakayık adlı eserler yazılmıştır

Şimdi bu eserleri görelim:
Kutatgu Bilig: Karahanlılar devrinde 1068 yılında Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır

Bu eser sonradan eklenen ön söz ve son söz bölüleri dışında 6520 beyitten oluşmaktadır

Arada dörtlüklerle yazılmış çok az sayıda bölümlere de rastlanır

Eser bir siyasetnamedir

İyi bir devlet yönetiminin olması için yönetim kadrosunda bulunan bey

vezir

sü başı (ordu komutanı)

uluğ hacip (baş mabeyinci)

kapugçı (teşrifatçı)

yalavaç (elçi)

topugçı (hizmetçi) gibi her kademedeki görevli kişilerin nasıl olması ve ne gibi nitelikler taşıması gerektiği belirtilir

Eserde yer yer atasözlerine

deyimlere ve bilgece söylenmiş sözlere yer verilmiştir

ATIM
Divanü Lûgati’t Türk: Karahanlılar devrinde Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072- 1074 yılları arası yazılmıştır

Yazar

Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu hatta “Türk dili ile Arap dilinin at başı beraber yürüdüğünü” göstermek amacıyla yazdığını söyler

Kaşgarlı Mahmut kendisi bir hükümdar soyundan olmasına karşın 20 yıl kadar Türklerin yaşadığı bölgeleri dolaşmış

7500 civarında sözcük derlemiştir

Böylece İslâmiyetten önceki döneme ait pek çok sayıda koşuk

sagu

sav vb

derlemiştir

Atabetül Hakayık: 12

yüzyılın sonu ile 13

yüzyılın başlarında yaşayan Edip Ahmet tarafından yazılmıştır

Atabetül Hakayık “Hakikatlerin Eşiği” anlamındadır

484 dizeden oluşan

ahlakî

öğretici tarzda yazılmış manzum bir eserdir

Eserin tamamı dörtlüklerden ve beyitlerden oluşmuştur

Eser

Çağatay lehçesiyle yazılmıştır

DİL VE ANLATIM 25
Anadolu’da Türkçenin gelişmesi ise şöyle olmuştur: 11-12 ve 13

yüzyıllarda Anadolu’da Anadolu Selçukluları devleti yönetime hakimdi

Bu dönemde devletin resmî dili Farsça idi

Edebiyat ve sanat dili olarak Farsça

bilim dili olarak da medreselerde Arapça öğretiliyordu

Türkçe “avam dili” sayılmakta

bu nedenle de hor görülmekteydi

Aydınlar dahi eserlerini Arapça –Farsça ya da bu dillerin karışımıyla yazıyorlardı

Türkçenin gelişimine 12 ve 13

yüzyıllarda Şeyyat Hamza

Ahmet Fakih

Yunus Emre

Hacı Bektaş Veli

Hoca Dehhani

Dede Korkut vb

pek çok yazar ve düşünür katkı sağlamıştır

6
ÖZET
Yeryüzündeki dillerde ses

yapı ve söz dizimi bakımlarından bazı benzerlik ve yakınlıklar görülür

Bunlara dil akrabalığı (ailesi) denir

Dünya dilleri yapı ve köken bakımından olmak üzere iki bölümde incelenir

Yapı bakımından tek heceli diller

eklemeli (bitişken) diller ve çekimli (bükümlü) diller olmak üzere üçe ayrılır

Köken bakımından Hint-Avrupa dilleri

Hami-Sami dilleri

Bantu dilleri ve Çin-Tibet dilleri ile Ural-Altay dilleri olmak üzere beşe ayrılır

Bunlardan Hint Avrupa dilleri Hint kolu ve Avrupa kolu olmak üzere kendi aralarında ikiye ayrılır

Türkçe yapı bakımından eklemeli; köken bakımından Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna girer

Türk dili başlangıçtan günümüze gelinceye dek birtakım aşamalardan geçmiştir

Bu aşamalar şöyle sıralanabilir: Altay çağı

En eski Türkçe Çağı

İlk Türkçe Çağı

Eski Türkçe Çağı

Orta Türkçe Çağı

Yeni Türkçe Çağı ve Modern Türkçe

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkçenin Gelişmesine Katkı Sağlayan Eserler Hangileridir? Türkçenin gelişmesine katkı sağlayan eserler hangileridir? Türklerin 10 yüzyıldan itibaren İslâmiyeti kabul etmesiyle birlikte din dil ve kültür hayatlarında önemli değişiklikler olmuştur Bu dönemde bilim dili olarak Arapça edebiyat dili olarak da Farsça kullanılmaya başlanmıştır Dil ve kültür alanındaki bu etkilenme sonucu Arapça’dan Farsçadan dilimize pek çok sözcük ve kavram girmiştir Ancak Türkçe bir taraftan da varlığını sürdürmüştür Özellikle Karahanlılar döneminde (932-1212) dil ve edebiyatımız açısından önemli sayılan Kutadgu Bilig Divanü Lügati’t Türk ve Atabetül Hakayık adlı eserler yazılmıştır Şimdi bu eserleri görelim: Kutatgu Bilig: Karahanlılar devrinde 1068 yılında Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır Bu eser sonradan eklenen ön söz ve son söz bölüleri dışında 6520 beyitten oluşmaktadır Arada dörtlüklerle yazılmış çok az sayıda bölümlere de rastlanır Eser bir siyasetnamedir İyi bir devlet yönetiminin olması için yönetim kadrosunda bulunan bey vezir sü başı (ordu komutanı) uluğ hacip (baş mabeyinci) kapugçı (teşrifatçı) yalavaç (elçi) topugçı (hizmetçi) gibi her kademedeki görevli kişilerin nasıl olması ve ne gibi nitelikler taşıması gerektiği belirtilir Eserde yer yer atasözlerine deyimlere ve bilgece söylenmiş sözlere yer verilmiştirATIM Divanü Lûgati’t Türk: Karahanlılar devrinde Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072- 1074 yılları arası yazılmıştır Yazar Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu hatta “Türk dili ile Arap dilinin at başı beraber yürüdüğünü” göstermek amacıyla yazdığını söyler Kaşgarlı Mahmut kendisi bir hükümdar soyundan olmasına karşın 20 yıl kadar Türklerin yaşadığı bölgeleri dolaşmış 7500 civarında sözcük derlemiştir Böylece İslâmiyetten önceki döneme ait pek çok sayıda koşuk sagu sav vb derlemiştir Atabetül Hakayık: 12 yüzyılın sonu ile 13 yüzyılın başlarında yaşayan Edip Ahmet tarafından yazılmıştır Atabetül Hakayık “Hakikatlerin Eşiği” anlamındadır 484 dizeden oluşan ahlakî öğretici tarzda yazılmış manzum bir eserdir Eserin tamamı dörtlüklerden ve beyitlerden oluşmuştur Eser Çağatay lehçesiyle yazılmıştır DİL VE ANLATIM 25 Anadolu’da Türkçenin gelişmesi ise şöyle olmuştur: 11-12 ve 13 yüzyıllarda Anadolu’da Anadolu Selçukluları devleti yönetime hakimdi Bu dönemde devletin resmî dili Farsça idi Edebiyat ve sanat dili olarak Farsça bilim dili olarak da medreselerde Arapça öğretiliyordu Türkçe “avam dili” sayılmakta bu nedenle de hor görülmekteydi Aydınlar dahi eserlerini Arapça –Farsça ya da bu dillerin karışımıyla yazıyorlardı Türkçenin gelişimine 12 ve 13 yüzyıllarda Şeyyat Hamza Ahmet Fakih Yunus Emre Hacı Bektaş Veli Hoca Dehhani Dede Korkut vb pek çok yazar ve düşünür katkı sağlamıştır6 ÖZET Yeryüzündeki dillerde ses yapı ve söz dizimi bakımlarından bazı benzerlik ve yakınlıklar görülür Bunlara dil akrabalığı (ailesi) denir Dünya dilleri yapı ve köken bakımından olmak üzere iki bölümde incelenir Yapı bakımından tek heceli diller eklemeli (bitişken) diller ve çekimli (bükümlü) diller olmak üzere üçe ayrılır Köken bakımından Hint-Avrupa dilleri Hami-Sami dilleri Bantu dilleri ve Çin-Tibet dilleri ile Ural-Altay dilleri olmak üzere beşe ayrılır Bunlardan Hint Avrupa dilleri Hint kolu ve Avrupa kolu olmak üzere kendi aralarında ikiye ayrılır Türkçe yapı bakımından eklemeli; köken bakımından Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna girer Türk dili başlangıçtan günümüze gelinceye dek birtakım aşamalardan geçmiştir Bu aşamalar şöyle sıralanabilir: Altay çağı En eski Türkçe Çağı İlk Türkçe Çağı Eski Türkçe Çağı Orta Türkçe Çağı Yeni Türkçe Çağı ve Modern Türkçe