Dîvân Edebiyâtının Ana Mazmunları Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

DÎVÂN EDEBİYÂTININ ANA MAZMUNLARI NELERDİR?
Bakımlıyız

Com - Dîvân edebiyâtının ana mazmunları nelerdir?
Divan edebiyatımız kimilerine göre klasik edebiyat

kimilerine göre eski edebiyat diye nitelendirilir

biz nitelendirmelerin üzerinde durmayacağız

Asıl amacımız Divan Edebiyatının muhtevasını öğrenmektir

Divan Edebiyatımızın konusu geleneğin tespit ettiği değişmez yönleriyle ortaya çıkan aşktır

Aşk işlenmesi zorunlu olan bir konudur

Yani şair ister aşık olsun ister olmasın tanınmak istiyorsa mutlaka bunu işlemesi gerekir

Nasıl ki hayatta içkinin damlasını ağzına koymamış bir kimse

şiirlerinde bahsediyorsa meyhanenin güzelliğini anlatıyorsa

İşte bu

divan geleneğinin getirdiği zorunlu bir durumdur

Şair aşktan yabancı kalmaması ve aşkı kendine mihver yapması

kendini muhakkak aşık pozisyonunda göstermesi divan edebiyatında uyulması gereken bir şarttır

Divan Edebiyatında eline kalem alan genç

yaşlı

aşkı hiç tatmayanı

kadın-erkek

hükümdar

sadrazam kim olursa olsun aşk konusunu işlemek zorundadır

Aşkta işlenen sevgili ise tek tiptir

Bu sevgili tipi değişmez

Aşk konusunda söylemek istediğimiz; Divan Edebiyatı aşk merkezli kurulmuştur

Öyle ki aşk temi kaldırılacak olsa divanlar boşalır

geriye küçük bölümler kalır diyebiliriz

Divan Edebiyatında Sevgilinin Şekli Özellikleri

Tipi;
Divan Edebiyatı aşk

sevgili( Maşuk)

seven ( Aşık) ve rakip arasında gelişen bir hadisedir

sevgili genelde güzelliğiyle kaprisiyle aşığa hüküm eder durumdadır

Hüküm ve iradeyi elinde tutan sevgili ( maşuk) aşık için daima bir sultan

hükümdar veya sahip sıfatındadır

Aşk ise onun karşısında bir kul

köle veya Geda durumundadır

Konum farkı aynı kalmak şartıyla aşık

aşk derdiyle yatan bir hasta

sevgili ise dermanı kendinde bulunduran bir tabiptir

Veya aşık kendini maşukun zülüm ve kahrına bir kurban

onun öldürücü elinde bir şehit olarak tasavvur eder

Aşığına eziyet

cefa

naz

kahredici ilgisizlik ve vefasızlık divan şiirindeki sevgilinin değişmez özellikleridir

Aşık ise bunlara isyan etmeden kabullenen her cefayı bir lütuf gibi karşılan

aşkın yüksek bir ruh ve tevekkül terbiyesine ermiş bir aşık imajını verir

Bütün eziyet ve cefalara rağmen sevgiliden vazgeçmez

Gehi visalini anıp gehi firakını nabi

Ne yardan geçe bildik ne ihtiyar edebildik

Aşkta en korkulan ise sevgilinin eziyet ve cefadan vazgeçmesidir

Bu onun aşıktan yüz çevirmesi ve artık her şeyin her ümidin bitmesi demektir

Sevgilinin etrafındaki diğer aşıklar ise rakiptir

Rakipler yüzünden aşık

sevgilini karşısında gözden düşeceğinden korkar

Aşkın diğer halleri gibi kıskançlıkta tek taraflıdır

Kıskanan sadece aşıktır

Sevgilinin aşık’ı kıskanması asla söz konusu değildir

Aşığını mesut etmemek isteyen ondan ayrı kaldığında göz yaşı döken veyahut onunla birlikte sevincini paylaşan bir sevgili tipi Divan Edebiyatında yoktur

Aşık bütün ıstırap ve şikayetlerine rağmen aşkın terbiye edici tesirinden zevk duyar

Bela budur ki alıştı belalarınla gönül

Gamında gelsin dikbais-i meserret olur

Sevgilinin Fiziki Özellikleri:
Sevgilinin güzelliği Büt ve Cennet Hurisi gibi sıfatlar yanında Afet

Belay-ı Hüsn gibi isimlerle anılır

Sevgilinin özellikleri de gelenek tarafından belirlenmiştir

Şairler bu geleneği elverdiği çerçevede onların güzelliğini anlatırlar

Sevgili de bütün hususiyetleri kendinde toplayarak tek bir güzel afet özelliğine girer

Gelenek sevgilinin güzel tipini boyundan

saçlarından

gözünden

kaşından dudaklarına kadar bütün özelliklerini tespit etmiştir

İşlenişini ise şairler yapmıştır

Gelenekte sevgilinin boyu selvi ağacı gibi uzun

bir oyana bir bu yana sallanarak yürüyen ince belli ( Muy) uzun ve siyah saçlı ( asla sarışın ve kumral yok) yanakları gül gibi kırmızı

ayva tüylü ( Hal) bakışları

kılıç gibi keskin ( gamze) ok gibi yaralayıcı

bazen bakışları sevgiliyi öldürür

Kaşları oku atan birer yay

kirpikleri oktur

Daima sıhhatli yaşı civanlıktan öteye gitmez

ızdırap ve hüzün bilmez bir yapıdadır

Divan Edebiyatında maşuk

birkaç örnek dışında sevgilinin ölmesi söz konusu değildir

Bunun yanında aşık henüz olmamış bir tasavvur şeklinde kendi ölümünü söyler

Hatta kendi mezarından bahseder

Bu arada koku duygusu ile ilgili olarak da onun saçlarının misk kokusundan bahsedilir

Uzun boylu ve ince belli oluşunun yanında büst kısmı ön plana çıkar

Yanakları

alnı

saçı

kaşı

göz

kirpik

ağız

dudak

çene

dış hat

ben ve gerdan gibi unsurlar olarak sevgilini oluşturur

Divan Edebiyatı gül sevilen ile bülbül seven ve diken ( Rakip) mazmunları etrafında gelişmiş bir edebiyattır

( alıntı)

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dîvân Edebiyâtının Ana Mazmunları Nelerdir? DÎVÂN EDEBİYÂTININ ANA MAZMUNLARI NELERDİR? BakımlıyızCom - Dîvân edebiyâtının ana mazmunları nelerdir? Divan edebiyatımız kimilerine göre klasik edebiyat kimilerine göre eski edebiyat diye nitelendirilirbiz nitelendirmelerin üzerinde durmayacağız Asıl amacımız Divan Edebiyatının muhtevasını öğrenmektir Divan Edebiyatımızın konusu geleneğin tespit ettiği değişmez yönleriyle ortaya çıkan aşktır Aşk işlenmesi zorunlu olan bir konudur Yani şair ister aşık olsun ister olmasın tanınmak istiyorsa mutlaka bunu işlemesi gerekir Nasıl ki hayatta içkinin damlasını ağzına koymamış bir kimse şiirlerinde bahsediyorsa meyhanenin güzelliğini anlatıyorsa İşte bu divan geleneğinin getirdiği zorunlu bir durumdur Şair aşktan yabancı kalmaması ve aşkı kendine mihver yapması kendini muhakkak aşık pozisyonunda göstermesi divan edebiyatında uyulması gereken bir şarttır Divan Edebiyatında eline kalem alan genç yaşlı aşkı hiç tatmayanı kadın-erkek hükümdar sadrazam kim olursa olsun aşk konusunu işlemek zorundadır Aşkta işlenen sevgili ise tek tiptir Bu sevgili tipi değişmez Aşk konusunda söylemek istediğimiz; Divan Edebiyatı aşk merkezli kurulmuştur Öyle ki aşk temi kaldırılacak olsa divanlar boşalır geriye küçük bölümler kalır diyebiliriz Divan Edebiyatında Sevgilinin Şekli Özellikleri Tipi; Divan Edebiyatı aşk sevgili( Maşuk) seven ( Aşık) ve rakip arasında gelişen bir hadisedir sevgili genelde güzelliğiyle kaprisiyle aşığa hüküm eder durumdadır Hüküm ve iradeyi elinde tutan sevgili ( maşuk) aşık için daima bir sultan hükümdar veya sahip sıfatındadır Aşk ise onun karşısında bir kul köle veya Geda durumundadır Konum farkı aynı kalmak şartıyla aşık aşk derdiyle yatan bir hasta sevgili ise dermanı kendinde bulunduran bir tabiptir Veya aşık kendini maşukun zülüm ve kahrına bir kurban onun öldürücü elinde bir şehit olarak tasavvur eder Aşığına eziyet cefa naz kahredici ilgisizlik ve vefasızlık divan şiirindeki sevgilinin değişmez özellikleridir Aşık ise bunlara isyan etmeden kabullenen her cefayı bir lütuf gibi karşılan aşkın yüksek bir ruh ve tevekkül terbiyesine ermiş bir aşık imajını verir Bütün eziyet ve cefalara rağmen sevgiliden vazgeçmez Gehi visalini anıp gehi firakını nabi Ne yardan geçe bildik ne ihtiyar edebildik Aşkta en korkulan ise sevgilinin eziyet ve cefadan vazgeçmesidir Bu onun aşıktan yüz çevirmesi ve artık her şeyin her ümidin bitmesi demektir Sevgilinin etrafındaki diğer aşıklar ise rakiptir Rakipler yüzünden aşık sevgilini karşısında gözden düşeceğinden korkar Aşkın diğer halleri gibi kıskançlıkta tek taraflıdır Kıskanan sadece aşıktır Sevgilinin aşık’ı kıskanması asla söz konusu değildir Aşığını mesut etmemek isteyen ondan ayrı kaldığında göz yaşı döken veyahut onunla birlikte sevincini paylaşan bir sevgili tipi Divan Edebiyatında yoktur Aşık bütün ıstırap ve şikayetlerine rağmen aşkın terbiye edici tesirinden zevk duyar Bela budur ki alıştı belalarınla gönül Gamında gelsin dikbais-i meserret olur Sevgilinin Fiziki Özellikleri: Sevgilinin güzelliği Büt ve Cennet Hurisi gibi sıfatlar yanında Afet Belay-ı Hüsn gibi isimlerle anılır Sevgilinin özellikleri de gelenek tarafından belirlenmiştir Şairler bu geleneği elverdiği çerçevede onların güzelliğini anlatırlar Sevgili de bütün hususiyetleri kendinde toplayarak tek bir güzel afet özelliğine girer Gelenek sevgilinin güzel tipini boyundan saçlarından gözünden kaşından dudaklarına kadar bütün özelliklerini tespit etmiştir İşlenişini ise şairler yapmıştır Gelenekte sevgilinin boyu selvi ağacı gibi uzun bir oyana bir bu yana sallanarak yürüyen ince belli ( Muy) uzun ve siyah saçlı ( asla sarışın ve kumral yok) yanakları gül gibi kırmızı ayva tüylü ( Hal) bakışları kılıç gibi keskin ( gamze) ok gibi yaralayıcı bazen bakışları sevgiliyi öldürür Kaşları oku atan birer yay kirpikleri oktur Daima sıhhatli yaşı civanlıktan öteye gitmez ızdırap ve hüzün bilmez bir yapıdadır Divan Edebiyatında maşuk birkaç örnek dışında sevgilinin ölmesi söz konusu değildir Bunun yanında aşık henüz olmamış bir tasavvur şeklinde kendi ölümünü söyler Hatta kendi mezarından bahseder Bu arada koku duygusu ile ilgili olarak da onun saçlarının misk kokusundan bahsedilir Uzun boylu ve ince belli oluşunun yanında büst kısmı ön plana çıkar Yanakları alnı saçıkaşı göz kirpik ağız dudak çene dış hat ben ve gerdan gibi unsurlar olarak sevgilini oluşturur Divan Edebiyatı gül sevilen ile bülbül seven ve diken ( Rakip) mazmunları etrafında gelişmiş bir edebiyattır ( alıntı)