Yan Cümle Nedir?-Yan Cümle Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Yan Cümle Nedir?-Yan Cümle Hakkında

Tam bir yargı bildirmeyen

temel cümlenin bir öğesi durumunda bulunan ve kendi içinde değişik tamamlayıcı öğeler de alabilen söz öbeğidir

Yan cümleler iki şekilde yapılabilir: Fiilimsilerle ve çekimli fiillerle

• Fiilimsilerle yapılanlar: Cümle içinde temel cümlenin bir öğesi olan ya da bir öğenin tamamlayıcısı olan fiilimsiler yan cümlecik yapar

Örnek: “Öğretmen sınıfa girince herkes ayağa kalktı

”cümlesinde “ayağa kalktı” yüklemdir

“Ne zaman ayağa kalktı?” sorusuna “Öğretmen sınıfa girince” cevabı geliyor

Cümlede zarf tümleci olan bu öğe “girince” bağfiili üzerine kuruludur

Görüldüğü gibi fiilimsi

bir öğe durumundadır

Öyleyse zarf tümleci bir yan cümleciktir

Örnek: “Bana fotoğrafını gönderen okuruma teşekkür ederim

” cümlesinde ise “teşekkür ederim” yüklemdir

“Kime teşekkür ederim?” sorusuna “Bana fotoğrafını gönderen okuruma” dolaylı tümleci cevap verir

Cümlede “gönderen” sıfat-fiilini görüyoruz

Bu söz “okur” isminin sıfatı durumundadır

Yani dolaylı tümlecin tamamlayıcı öğesidir

Tamamladığı öğeyle birlikte yan cümle yapmış ve dolaylı tümleç görevini üstlenmiştir

Örnek: “Karadeniz’de denize fazla açılmak tehlikelidir

”

Örnek: “Davetime gelmeyişine çok üzüldüm

”

Örnek: “Onunla nerede buluşacağınızı biliyor musunuz?”

Örnek: “Babasını görmeden okuluna gitmezdi

”

Örnek: “Kapıyı açar açmaz karşımda onu gördüm

” cümlelerinde altı çizili söz öbekleri fiilimsiyle yapılan yan cümleciklerdir

• Çekimli Fiillerle yapılanlar : Fiilin yüklem olabilmesi için çekimli olması gerektiğini söylemiştik

Ancak her çekimli fiil yüklem olmaz

bazen cümlenin tamamlayıcı öğesi olur

İşte bu durumda

yani çekimli bir fiilin bir öğe olduğu durumda

bu fiil yan cümlecik olur

Örnek: “O da gelirse gideriz

”cümlesinde “gideriz” yüklemdir; “O da gelirse” zarf tümlecidir

Bu tümleci oluşturan “gelirse” sözü “gelmek” fiilinin geniş zamanının şartıyla çekimlenmiştir

Görüldüğü gibi çekimli bir fiil temel cümlenin öğesi durumundadır ve yan cümlecik oluşturmuştur

Örnek: “O bana

ben de geleceğim

dedi

” cümlesinde ise “dedi” yüklemdir; "ben de geleceğim” sözü ise nesnedir

Bu öğe aynı zamanda “geleceğim” sözünün çekimli olmasından dolayı bir cümle özelliği de gösteriyor

Bu yüzden nesne görevindeki bu cümle

bir yan cümlecik oluşturmuştur

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Yan Cümle Nedir?-Yan Cümle Hakkında Yan Cümle Nedir?-Yan Cümle Hakkında Tam bir yargı bildirmeyen temel cümlenin bir öğesi durumunda bulunan ve kendi içinde değişik tamamlayıcı öğeler de alabilen söz öbeğidir Yan cümleler iki şekilde yapılabilir: Fiilimsilerle ve çekimli fiillerle • Fiilimsilerle yapılanlar: Cümle içinde temel cümlenin bir öğesi olan ya da bir öğenin tamamlayıcısı olan fiilimsiler yan cümlecik yapar Örnek: “Öğretmen sınıfa girince herkes ayağa kalktı”cümlesinde “ayağa kalktı” yüklemdir “Ne zaman ayağa kalktı?” sorusuna “Öğretmen sınıfa girince” cevabı geliyor Cümlede zarf tümleci olan bu öğe “girince” bağfiili üzerine kuruludur Görüldüğü gibi fiilimsi bir öğe durumundadır Öyleyse zarf tümleci bir yan cümleciktir Örnek: “Bana fotoğrafını gönderen okuruma teşekkür ederim” cümlesinde ise “teşekkür ederim” yüklemdir “Kime teşekkür ederim?” sorusuna “Bana fotoğrafını gönderen okuruma” dolaylı tümleci cevap verir Cümlede “gönderen” sıfat-fiilini görüyoruz Bu söz “okur” isminin sıfatı durumundadır Yani dolaylı tümlecin tamamlayıcı öğesidir Tamamladığı öğeyle birlikte yan cümle yapmış ve dolaylı tümleç görevini üstlenmiştir Örnek: “Karadeniz’de denize fazla açılmak tehlikelidir” Örnek: “Davetime gelmeyişine çok üzüldüm” Örnek: “Onunla nerede buluşacağınızı biliyor musunuz?” Örnek: “Babasını görmeden okuluna gitmezdi” Örnek: “Kapıyı açar açmaz karşımda onu gördüm” cümlelerinde altı çizili söz öbekleri fiilimsiyle yapılan yan cümleciklerdir • Çekimli Fiillerle yapılanlar : Fiilin yüklem olabilmesi için çekimli olması gerektiğini söylemiştik Ancak her çekimli fiil yüklem olmaz bazen cümlenin tamamlayıcı öğesi olur İşte bu durumda yani çekimli bir fiilin bir öğe olduğu durumda bu fiil yan cümlecik olur Örnek: “O da gelirse gideriz”cümlesinde “gideriz” yüklemdir; “O da gelirse” zarf tümlecidir Bu tümleci oluşturan “gelirse” sözü “gelmek” fiilinin geniş zamanının şartıyla çekimlenmiştir Görüldüğü gibi çekimli bir fiil temel cümlenin öğesi durumundadır ve yan cümlecik oluşturmuştur Örnek: “O bana ben de geleceğim dedi” cümlesinde ise “dedi” yüklemdir; "ben de geleceğim” sözü ise nesnedir Bu öğe aynı zamanda “geleceğim” sözünün çekimli olmasından dolayı bir cümle özelliği de gösteriyor Bu yüzden nesne görevindeki bu cümle bir yan cümlecik oluşturmuştur