Ünsüz Benzeşmesi Nedir?-Ünsüz Benzeşmesi Nasıl Yapılır?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Ünsüz Benzeşmesi Nedir?-Ünsüz Benzeşmesi Nasıl Yapılır?

Dilimizde ünsüzler sert ve yumuşak olmak üzere iki gruba ayrılır

Sert ünlüler “ç

f

t

h

s

k

p

ş” ünsüzleridir

Bunun dışında kalanlar ise yumuşak ünsüzlerdir

Bir sözcük sert bir ünsüzle bitiyor ve o sözcüğe ünsüzle başlayan bir ek geliyorsa

ekin başındaki ünsüz sertleşir

Buna ünsüz benzeşmesi denir

Elbette bu benzeşme sert ve yumuşak şekli olan seslerde söz konusudur

Bu özelliği dört seste görüyoruz;

p - b

ç - c

t - d

ğ - g

Şimdi bu kuralı örneklendirelim:

“Kitap” sözcüğünün sonundaki “p” sesi serttir

Bu sözcüğe biz “-de” hal ekini getirirsek “kitapda” sözü oluşur

Bu durumda ekin başındaki “d” sesi yumuşak olduğundan sözcükte ünsüz benzeşmesine aykırı bir durum görülür

Kurala uyulması için

“d” sesi sertleşmelidir

Bunun serti ise

yukarıda göstermiştik

“t” dir

Dolayısıyla sözcük

“kitapta” olacaktır

okul-dan > okuldan
av-cı > avcı
ağaç-dan > ağaçtan
ocak-cı > ocakçı

Yukarıdaki sözcüklerde eklerin sözcüğe nasıl uyduğu görülüyor

Birinci gruptaki sözcüklerde ek

yumuşak ünsüzle biten sözcüklere geldiğinde değişmemiş

ancak ikinci gruptaki sert ünsüzlere geldiği zaman sertleşmiştir

Bu durum sadece çekim eklerinde değil yapım eklerinde de geçerlidir

Ekler sayılara geldiğinde de aynı durum geçerlidir

Sayının sesleri nasılsa ek de öyle olmalıdır

Örnek: 11'de

8'den

5'te

3'ten

Özel isimlerde de aynı kural geçerlidir

Örnek: Samsun’dan

Emin’de

Sinop’tan

Yunus’ta

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Ünsüz Benzeşmesi Nedir?-Ünsüz Benzeşmesi Nasıl Yapılır? Ünsüz Benzeşmesi Nedir?-Ünsüz Benzeşmesi Nasıl Yapılır? Dilimizde ünsüzler sert ve yumuşak olmak üzere iki gruba ayrılır Sert ünlüler “ç f t h s k p ş” ünsüzleridir Bunun dışında kalanlar ise yumuşak ünsüzlerdir Bir sözcük sert bir ünsüzle bitiyor ve o sözcüğe ünsüzle başlayan bir ek geliyorsa ekin başındaki ünsüz sertleşir Buna ünsüz benzeşmesi denir Elbette bu benzeşme sert ve yumuşak şekli olan seslerde söz konusudur Bu özelliği dört seste görüyoruz; p - b ç - c t - d ğ - g Şimdi bu kuralı örneklendirelim: “Kitap” sözcüğünün sonundaki “p” sesi serttir Bu sözcüğe biz “-de” hal ekini getirirsek “kitapda” sözü oluşur Bu durumda ekin başındaki “d” sesi yumuşak olduğundan sözcükte ünsüz benzeşmesine aykırı bir durum görülür Kurala uyulması için “d” sesi sertleşmelidir Bunun serti ise yukarıda göstermiştik “t” dir Dolayısıyla sözcük “kitapta” olacaktır okul-dan > okuldan av-cı > avcı ağaç-dan > ağaçtan ocak-cı > ocakçı Yukarıdaki sözcüklerde eklerin sözcüğe nasıl uyduğu görülüyor Birinci gruptaki sözcüklerde ek yumuşak ünsüzle biten sözcüklere geldiğinde değişmemiş ancak ikinci gruptaki sert ünsüzlere geldiği zaman sertleşmiştir Bu durum sadece çekim eklerinde değil yapım eklerinde de geçerlidir Ekler sayılara geldiğinde de aynı durum geçerlidir Sayının sesleri nasılsa ek de öyle olmalıdır Örnek: 11'de 8'den 5'te 3'ten Özel isimlerde de aynı kural geçerlidir Örnek: Samsun’dan Emin’de Sinop’tan Yunus’ta