Esbab-İ Nüzul

Ders 2:
GİRİŞ

Sebebu'n-nüzûl (çoğulu: Esbâbu'n-nüzûl), "Sebeb" ve "Nüzul" kelimelerinden oluşan bir isim tamlamasıdır Sebeb kelimesi Arapça'da kullanıldığı anlamda aynen Türkçede de kullanılmaktadır Nüzul ise "inme, iniş, inmek'1 anlamlarına gelmektedir Buna göre terkibin anlamı "İniş sebebi, inme sebebi" demek olur Bu terkib ile Tefsir ve Kur'ân ilimlerinde Kur'ân âyet veya sûrelerinin Allah katından veya Levh-i mahfuz'dan Hz Peygamber (sa)'e iniş sebeb veya sebepleri kastedilmektedir
Kur'an-ı Kerim'in anlaşılmasında, tefsirinde ve ayetlerinden ihtiyaç duyulan hükümlerin çıkarılmasında onların iniş sebeplerini bilmenin faydası ve rolü hemen her alim tarafından müsellem bir kazryye olmuştur Ayetlerden çıkarılacak hükümlerin genelliğinin nüzul sebepleri ile sınırlandırılıp sınırlandırılamıyacağı her ne kadar usulcüler arasında ihtilaflı ise de en azından hikmetu't-teşri'in onlarla bilinebilmesi de küçümsenecek bir fayda değildir Hele ve hele insan oğlunun hemen her konuyu aklına danıştığı, herhangi bir konunun doğru ve yanlışlığına genellikle onu akıl ölçülerine vurarak karar verdiği düşünülürse teşriin hikmetini, buna bağlı olarak da makasıdu'ş-şeria'yı bilmenin faydası ve önemi elbette küçümsenemez
Kur'ân-ı Kerim'in her âyetinin mutlaka bir sebebe dayalı olarak indiğini söylemek zordur ve hattâ imkânsızdır Gerçi 23 sene gibi uzun bir zamana yayılmış olan nüzul sürecinde hemen her âyetin nüzulüne tekaddüm eden bir hâdise mutlaka varsa da bu konudaki bilgilerimiz veya bu konudaki bilgimizin kaynağı olacak rivayetler elimizde pek fazla değildir, mevcutlar arasındaki ihtilâflar da birçok âyetin nüzul sebebi hakkında bizi şüphe ve tereddüde düşürmektedir
Esbab-ı nüzul, hakkında re'y ve içtihadın cari olmadığı bir saha olduğu için bunda ancak nakle dayanılmaktadır Gerçi bu nakillerde zaman zaman sahabenin re'yine yer verildiğini görmek mümkün ise de bunlar esbab-ı nüzul olarak değil çoğunlukla tefsir kabilinden sayılabilecek bilgilerdir Başka bir ifade ile bazı âyetlerin nüzulüne tekaddüm eden bazı olaylarla o âyetler arasında sahabi tarafından bir ilişki kurma girişiminden ibarettir ki bunda şahabının re'yi etkilidir Ancak nüzule şahid olmuş sahabenin bu kabilden bilgileri ve açıklamaları da bizim için son derece önemlidir ve müfessirin önünde geniş bir ufuk açılmasına imkân ve fırsat vermektedir
Buna binaen esbab-ı nüzule dair bilgiler hep sahabeden nakledilen bilgiler olup ister mücerred bir hadisenin anlatılması olsun, ister nüzul sebebi olduğu tasrih edilmiş olsun bizim için tefsirde vazgeçilmesi veya gözden uzak tutulması caiz olmıyan bilgilerdir Ancak bunlarla tefsirin sınırlandırılması caiz midir değil midir? Bu bahsi diğerdir ve bunda ulemanın da ihtilâfı vardır Cumhur bu bilgilerle Kur'İn âyetlerinin anlamlarının sınırlandırılamıyacağı görüşüne mey*yaldir
İslâm ilimler tarihi boyunca bu bilgiler dağınık olarak tefsirlerde yer alır*ken bazı âlimlerin de sırf bu konuya tahsis edilmiş eserler kaleme aldıklarını görüyoruz[2]