Esbab-İ Nüzul

Ders 4:
Kur'ân'dan İlk Nazil Olan Ayetler
Kur'ân'dan ilk nazil olan sûre hangisidir? Bu konuda rivayetler muhteliftir Alak Sûresinin, Müddessir Sûresinin, Müzzemmil Sûresinin veya Fatiha Sûresi*nin ilk nazil olan sûre olduğuna dair rivayetler gelmiştir Kur'ân'dan ilk nazil olan âyet veya âyetlerin hangisi olduğu konusunda ise iki görüş vardır: Alak Sûresinin ilk beş âyeti ve Besmele Şimdi bu görüşleri verelim:
a) Ebu Davud et-Tayâlisî'nin Müsned'inde Kur'ân'dan ilk nazil olanla ilgili haber şöyledir: Yahya ibn Kesîr diyor ki: Ebu Seleme ibn Abdurrahmân'a sor*dum: Kur'ân'ın hangisi ilk nazil oldu?", "Yâ eyyuhe'l-müddessir'dir" dedi "Bana ulaştığına göre İkra' bismi Rabbike'llezî halaka, ilk nazil olan imiş" dedim Seleme dedi ki: Cabir ibn Abdullah'a "Kur'ân'ın hangisi ilk nazil oldu?" diye sordum da "Yâ eyyuhe'l-müddessir'dir" dedi Ben de (senin gibi): "Bana ulaştığına göre ilk nazil olan ücra' bismi Rabbikellezî halaka, imiş" dedim Cabir dedi ki: "Ben ancak Allah'ın Rasûlü (sa)'nün bana söylediğini haber veri*yorum Bana şöyle buyurdu:
Hırâ'da bir süre kaldım Oradaki ikametimi bitirince oradan ayrıldım Va*diye inince bana seslenildi Önüme, sağıma, soluma, arkama baktım, hiçbir şey göremedim Başımı kaldırıp yukarı baktığımda bir de ne göreyim o (bana sesle*nen) gökle yer arasında bir taht üzerinde, yere çökekaldım (Ebu Davud der ki: yani yere yıkıldım), (eve) geldim, bana: "Yâ eyyuhe'l-müddessir ="ey bürü*nen kalk inzâr et, Rabbını ulula, urbanı temizle" denildi"[5]
b) Buhârî, Müslim ve Ahmed ibn Hanbel'in tahric ettiği hadisler ise Alak Sûresinin ilk beş âyetinin mutlak olarak Kur'ân'dan ilk nazil olan âyetler oldu*ğuna işarette son derece açıktır Şöyle ki:
Yahya ibn Bükeyr kanalıyla Hz Aişe'den rivayette o şöyle anlatıyor: Rasûlullah (sa)'a gelen ilk vahy uyku halinde iken görmüş olduğu sâdık rüya*lardır Hangi rüyayı görse mutlaka gün aydınlığı gibi aynen çıkardı Sonra ona yalnızlık sevdirildi, Hıra mağarasına çekilip orada pek çok gece ibadetle geçi*rirdi Bunun için de yanına azık alırdı (Azığı bitince) Hz Hadice'nin yanına gelir ve yine azığını alıp tekrar mağaraya dönerdi Nihayet O Hıra mağarasında iken hakk ona geliverdi Melek O'na geldi ve: "Oku" dedi Rasûlullah: "Ben okuyucu değilim (okuma bilmiyorum)" dedi Hz Peygamber der ki: "Melek beni aldı ve takatim kesilinceye kadar sıktı Sonra bıraktı ve: "Oku" dedi Ben yine: "Ben okuyamam" dedim Beni ikinci kere takatten kesilinceye kadar sıktı, sonra bıraktı ve: Oku" dedi Ben yine: "Ben okuyucu değilim" dedim Beni üçüncü kere yakalayıp takatim kesilinceye kadar sıktı, sonra bıraktı ve: "Yara*tan Rabbının adıyla oku O, insanı bir alakadan yaratmıştır Oku, Rabbın niha*yetsiz kerem sahibidir" dedi Hz Aişe anlatmaya şöyle devam ediyor: Rasûîullah bununla (Cibril'in kendisine okuduğu vahyle) kalbi titreyerek döndü ve Hz Hadice bint Huveylid'in yanına girdi, "Beni örtün, beni örtün" dedi Onun üstünü örttüler Nihayet korkusu geçince Hadice'ye olanları haber verdi ve "Ey Hadice, bana ne oluyor? Kendimden (bana bir şey olmasından) kork*tum" dedi Hz Hadice O'na: "Asla! korkma sana bir şey olmaz Allah'a yemin ederim ki Allah seni asla rüsvay etmiyecek (seni üzmeyecek)tir Çünkü sen sıla-i rahimde bulunur Sözün doğrusunu konuşur, yorulmuşları taşır, yoksullara verir, misafirleri ağırlar, musibete uğrayanlara yardım edersin" deyip onu Hz Hadice'nin amcası oğlu olan Varaka ibn Nevfel ibn Esed ibn Abdu'l-Uzzâ'ya ***ürdü Varaka Câhiliye devrinde hristiyan olmuştu İbranice kitap yazar ve Allah'ın dilediği miktarda İncil'i İbranice (veya Arapça) yazardı Çok yaşlanmış ve gözleri kör olmuştu Hz Hadice ona: "Ey amcamın oğlu, kardeşin oğlu (Muhammed)'i dinle" dedi Varaka: "Ey kardeşim oğlu nedir gördüğün?" diye sordu, Hz Peygamber (sa) de gördüğünün haberini ona haber verdi Varaka O'na: "Bu (sana gelen) Allah'ın Musa'ya indirmiş olduğu Nâmûs'tur Keşke genç olsaydım ve kavmin seni (yaşadığın kasabadan) çıkardıklarında hayatta olsaydım" dedi Hz Peygamber (sa): "Onlar beni çıkaracaklar mı?" dedi Vara*ka: "Evet, senin getirdiğini kim getirse mutlaka ona düşmanlık edilir Eğer ben senin o gününe ulaşacak olursam elbette seni desteklerim" dedi ve fakat çok geçmeden Varaka vefat etti ve vahy âe kesildi Hz, Peygamber (sa) vahyin ke*silmesine çok üzüldü,
İbn Şihâb kanalıyla Câbir ibn Abdillâh el-Ansari'den rivayette o vahyin ke*silmesinden bahisle naklettiği hadisinde Hz Peygamber (sa) şöyle anlatır: Ben yürürken gökten bir ses işittim Gözlerimi göğe çevirdiğimde ne göreyim; bana Hıra'da gelen melek gökle yer arasında bir kürsüye oturmuş Ondan öyle kork*tum ki hemen eve dönüp "Beni örtün, beni örtün" diyebildim İşte bunun üzeri*ne Allah Tealâ "Kötü şeylerden sakm"a kadar "Ey örtüye bürünen, kalk ve u-yar" âyetlerini indirdi ve ondan sonra da artık vahy peşpeşe gelmeye devam etti [6]
c) Kur'ân'dan ilk nazil olanın Fatiha Sûresi olduğu da söylenmiştir Bunun dayanağı Beyhakî'nin Delâilu'n-Nübüvve'sinde Meysere Amr ibn Şurahbîl'den rivayetle zikrettiği şu '-aberdirıAHah'ın Rasûlü (sa), Hz Hadice'ye: "Ben (bir gün) yalnız kaldığımda birisinin bana seslendiğini duydum ve ve bana bir şey olduğundan (bana bir delilik veya ona benzer bir şey arız olmuş olmasından) korktum" dedi Hz Hadice: "Allah korusun, Allah sana elbette bunu yapacak değildir Çünkü sen emaneti eda eder, akrabalarına sıla-i rahimde bulunur ve sözün doğrusunu söylersin" dedi Daha sonra Hz Ebu Bekr geldiğinde Hz Hadice ona Hz Peygamber'in bu söylediklerini nakletmiş ve onu Varaka'ya ***ürmesini istemişti Hz Peygamber (sa), Hz Ebu Bekr ile birlikte Varaka'ya gitmişler ve Hz Peygamber (sa), başına gelenleri şöyle anlatmış: "Yalnız başı*ma kaldığımda arkamdan birisinin bana "Ey Muhammed, ey Muhammedi" diye seslendiğini duydum Korkarak sür'atle oradan uzaklaştım" Varaka: "O sesle*nen sana bir daha geldiğinde böyle yapma Orada dur ki sana ne söyleyeceğini dinle, sonra da*bana gel ve ne söylediğini bana haber ver" demiş
Yine bir gün Hz Peygamber yalnız başına iken o ses kendisine yine ses*lenmiş: "Ey Muhammed, Bismillâhirrahmanirrahim, Hamd âlemlerin Rabbı Allah'a mahsustur" de demiş ve "veleddâllîn'e kadar Fâtiha'yı okumuş
Beyhakî'nin zikrettiği bu haberde bunun ilk olduğuna dair bir kayıt olma*masının yanında daha önce geçen rivayetlerden de anlaşılacağı üzere Hz Pey*gamber (sa), Varaka'ya gitmeden önce kendisine vahy gelmişti Dolayısıyla bu haber, Fatiha'nin ilk nazil olan olduğuna delâlet etmez[7]
d) Kur'ân'dan ilk nazil olanın Besmele olduğu da söylenmiştir Bu görüşü ileri sürenler Vâhıdî'nin kendi senediyle İkrime ve Hasen'den naklen zikrettiği şu rivayete dayanırlar: İkrime ve Hasen: "Kur'ân'dan ilk nazil olan Bismillâhirrahmanirrahim, ilk nazil olan sûre de İkra'dır" Ancak bu haber mürsel olması yanında Besmele'nin yalnız başına ilk nazil olduğuna da delâlette açık değildir Herhalde nazil olan her sûrenin başında -Tevbe Sûresi hariç-Besmele de nazil olmuştur ve bu da Besmele'nin ilk nazil olduğu anlamına gel*mez [8]