Bölüm İv: Dünyayı Parmağında Oynatan Maden

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-24-2012

Altın, çağlar boyunca halkların ve devletlerin zenginliğini, geleceğini belirleyen maden

Eğer bu maden olmasaydı, kim Alaska için yerinden kımıldardı? Avustralya ve California bugünkü şöhretlerini büyük ölçüde altına borçlular

Ne var ki altın, iktisatçılar arasında da tartışmalar yaratıyor

Kimisi için altın rezervi ekonominin gidişatı konusunda ciddi bir referans

Kimisi için ise, bu maden artık bir ülkenin ekonomik ve mali gücünü belirlemiyor

Altın, Antikçağdan bu yana para olarak kullanılıyor

Ama, günümüzde artık para değil, bir değer rezervi

Ülkelerin parasının değeri altın rezervlerine endekslenmiş durumda

Peki ama neden? Çünkü para, uluslararası spekülasyonlara karşı fazla duyarlı

Sonuçta bir ülkenin parasının değerine bakarak zenginliğini saptamak mümkün değil

Oysa, altın daha sabit bir değer

İşte bu nedenle, asırlardır uluslar zenginliklerini artırmak için altın rezervlerini genişletmeyi hedef aldılar

Tıpkı, bazı ailelerin ekonomik durumlarını daha sabit kılmak için altın biriktirmeleri gibi

1944 yılında ABDdeki Bretton Woods kasabasında toplanan 44 ülkenin temsilcileri, savaştan sonra uluslararası değiş tokuşları daha düzenli kılmak için god exchange stardard denilen bir para sistemine geçtiler

Bu sistemin temel ilkesi şuydu: Her ulusal para, bir başka değerle değiştirilebilir, aynı zamanda altına da çevrilebilirdi

Bu değişimde referans para, Amerikan dolarıydı

Ve parite şöyle kurulmuştu

Bir ons altın, yani 29 gram altın 35 dolara eşitti

Kısacası, bir kişi, sabit bir kurdan elindeki doları serbestçe altına, altını da dolara çevirebiliyordu

Bu sistem 1971 yılında geçersiz hale geldi

Çünkü, Amerikan devlet başkanı Nixon, aynı yıl, doların altına çevrilebilmesine son verdi

O yıl Amerikan dış borçlar dengesi kırmızı alarm veriyordu ve dünyanın diğer yörelerinde çok miktarda altın hareket halindeydi

Günümüzde altının değeri, belli başlı mali merkezlerde gün gün belirleniyor

Bu merkezlerden en önemlisi, Londra Altın Piyasası

Fiyat, sabahın 10

30unda belirleniyor, gün boyunca küçük de olsa değişiklikler gösterdikten sonra, öğleden sonra 3te sabitleniyor

Bu rakamın belirlenmesinde, dünyanın en güçlü 5 pazarının temsilcileri (Johnson Matthey, Mocatha and Goldsmith, Samuel Montagu, Rothshild ve Sharps Pixley) belirleyici rol oynuyorlar

Fiyatı, tüm dünyadaki altın alış ve satışları etkiliyor

Burada hemen belirtelim ki, serbest piyasa koşullarının yanı sıra başka değişkenler de fiyatın oluşmasında devreye girebiliyor

Örneğin, Güney Afrika Cumhuriyetindeki madenlerde başlatılan bir grev, sarı madenin fiyatını ok gibi yükseltebiliyor

Altın çok eskiden beri bilinmesine karşın, bir sanayi ürünü olarak üretilmesi 1800lerin ortalarında gerçekleşiyor

Günümüzde, yılda yaklaşık 2

500 ton altın üretiliyor

En büyük altın üreticisi ülke, yılda ortalama 475 ton ile Güney Afrika Cumhuriyeti

Onu sırasıyla ABD, Latin Amerika, Avustralya, Kanada, Çin, Endonezya ve Rusya izliyor

Avrupa altın üretimi açısından fakir bir kıta

Yıllık ortalama altın üretimi 25 tonu geçmiyor

Avrupada İspanya, Yunanistan, İtalya gibi ülkelerde üçüncü şahısların külçe altın satın almaları yasak

Türkiyede ise, sadece kuyumcu firmalar, altın borsasından külçe altın satın alabiliyorlar

Üçüncü şahısların alımı söz konusu değil

Dünyadaki altının sadece üçte biri ulusal bankaların rezervlerinde

Geri kalan ise, özel şahısların kasalarında ya da kuyumculuk sektöründe

Ancak, altından sadece kuyumculuk sektöründe yararlanılmıyor

Sarı maden, elektronik sanayiinden uzay çalışmalarına, tıp alanından dişçiliğe kadar çok geniş bir kullanım alanına sahip

Fazla altın göz çıkarır

Tarih, altın fazlasının ekonomiye verdiği zararların örnekleriyle dolu

Örneğin 16

yüzyılda, Amerikanın keşfiyle birlikte, İspanyol fatihler Meksika ve Peru altınlarını Avrupaya taşıdılar

Bu yüklü miktarda altın, Avrupadaki fiyatlarda gerçek anlamda bir devrim yarattı ve bütün ülkelerde malların fiyatları olağanüstü ölçüde arttı

Bir araştırmaya göre, o 50 yıllık dönem içinde Avrupada hayat koşulları tam 5-6 misli daha pahalılaştı

Aşırı altının ikinci yıkıcı etkisi, 18

yüzyılın ortalarında görüldü

Amerika (Nevada ve California) ve Güney Afrikadaki altın madenlerinin aşırı çalıştırılması, dünya altın rezervlerini katladı ve bunun sonucunda, yine birçok ülkede yüksek enflasyon yaşandı

Altının fendi diğer madenleri yendi

Değişimlerde aracı değer olarak neden altın yerine başka bir değerli maden seçilmedi? Bunun en önemli nedeni, bu madenin asırlar boyunca çok çeşitli halklar tarafından "sağlam ve güvenilir" olarak görülmesi

Bir kere çok büyük rahatlıkla işlenebilen bir malzeme

Birkaç miligram altın ile metrelerce uzunluğunda ince tel üretilebiliyor

Altın, akıl almaz derecede ince malzemelerde kullanılabiliyor

Örneğin, metrenin binde biri olan 0,2 mikron kalınlığında işlenebiliyor

Altının bir başka özelliği ise, iyonik asit ve selenik asit dışında, diğer asitler tarafından etkilenmemesi

Oksijen ile tepkimeye girmeyen, yani paslanmayan altın, çıkarımı her ne kadar kolay değilse de, yeryüzünde yaygın olarak bulunan bir materyal

Öte yandan altın, ender olarak "saf" haliyle kullanılan bir madde

Çoğunlukla bakır, nikel ve çinko ile karıştırılıyor

Bir karışım içindeki saf altının oranı, binde olarak belirtiliyor

Örneğin binde 600 demek, yani karışımın onda birinin altın olması anlamına geliyor

En yaygın tanımlama, 750 ve 900

Bankaların rezervlerindeki altın külçelerinin üzerinde ise, 999 yazıyor

Yani pratikte en saf altın, işte bu bankalardaki külçe altınlar

Altının devleri

Güney Afrika altın üretiminde yarışı başta götürüyor

Hemen arkasından ABD geliyor

Dünya altın üretimi 11 ülkenin hakimiyeti altında; bunlardan sadece ikisi Avrupa ülkesi: Özbekistan ve Rusya

Günümüzde, Avrupa'nın tamamında, her yıl yaklaşık 25 ton altın üretiliyor

Bugün dünya üzerinde 50 ülke, her yıl 2500 ton altın üretiyor

Ancak, yeni geliştirilen düşük maliyetli teknolojilerle üretimin artırılacağı sanılıyor

Bu teknolojiler sayesinde, maliyetli olduğu gerekçesiyle Türkiye ile Yunanistan'da başlatılmayan altın arama çalışmalarının, yakın gelecekte hızlandırılacağı belirtiliyor

Yıllık Altın üretimi (ton)

Ülkeler

Miktar

Güney Afrika

475 ton

ABD

365 ton

Latin Amerika

335 ton

Avustralya

335 ton

Kanada

185 ton

Çin

160 ton

Endonezya

140 ton

Rusya

125 ton

Özbekistan

85 ton

Gana

75 ton

Papua Yeni Gine

60 ton

Kaynak: focusdergisi

com

tr

08-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Bölüm İv: Dünyayı Parmağında Oynatan Maden Altın, çağlar boyunca halkların ve devletlerin zenginliğini, geleceğini belirleyen maden Eğer bu maden olmasaydı, kim Alaska için yerinden kımıldardı? Avustralya ve California bugünkü şöhretlerini büyük ölçüde altına borçlular Ne var ki altın, iktisatçılar arasında da tartışmalar yaratıyor Kimisi için altın rezervi ekonominin gidişatı konusunda ciddi bir referans Kimisi için ise, bu maden artık bir ülkenin ekonomik ve mali gücünü belirlemiyor Altın, Antikçağdan bu yana para olarak kullanılıyor Ama, günümüzde artık para değil, bir değer rezervi Ülkelerin parasının değeri altın rezervlerine endekslenmiş durumda Peki ama neden? Çünkü para, uluslararası spekülasyonlara karşı fazla duyarlı Sonuçta bir ülkenin parasının değerine bakarak zenginliğini saptamak mümkün değil Oysa, altın daha sabit bir değer İşte bu nedenle, asırlardır uluslar zenginliklerini artırmak için altın rezervlerini genişletmeyi hedef aldılar Tıpkı, bazı ailelerin ekonomik durumlarını daha sabit kılmak için altın biriktirmeleri gibi 1944 yılında ABDdeki Bretton Woods kasabasında toplanan 44 ülkenin temsilcileri, savaştan sonra uluslararası değiş tokuşları daha düzenli kılmak için god exchange stardard denilen bir para sistemine geçtiler Bu sistemin temel ilkesi şuydu: Her ulusal para, bir başka değerle değiştirilebilir, aynı zamanda altına da çevrilebilirdi Bu değişimde referans para, Amerikan dolarıydı Ve parite şöyle kurulmuştu Bir ons altın, yani 29 gram altın 35 dolara eşitti Kısacası, bir kişi, sabit bir kurdan elindeki doları serbestçe altına, altını da dolara çevirebiliyordu Bu sistem 1971 yılında geçersiz hale geldi Çünkü, Amerikan devlet başkanı Nixon, aynı yıl, doların altına çevrilebilmesine son verdi O yıl Amerikan dış borçlar dengesi kırmızı alarm veriyordu ve dünyanın diğer yörelerinde çok miktarda altın hareket halindeydi Günümüzde altının değeri, belli başlı mali merkezlerde gün gün belirleniyor Bu merkezlerden en önemlisi, Londra Altın Piyasası Fiyat, sabahın 1030unda belirleniyor, gün boyunca küçük de olsa değişiklikler gösterdikten sonra, öğleden sonra 3te sabitleniyor Bu rakamın belirlenmesinde, dünyanın en güçlü 5 pazarının temsilcileri (Johnson Matthey, Mocatha and Goldsmith, Samuel Montagu, Rothshild ve Sharps Pixley) belirleyici rol oynuyorlar Fiyatı, tüm dünyadaki altın alış ve satışları etkiliyor Burada hemen belirtelim ki, serbest piyasa koşullarının yanı sıra başka değişkenler de fiyatın oluşmasında devreye girebiliyor Örneğin, Güney Afrika Cumhuriyetindeki madenlerde başlatılan bir grev, sarı madenin fiyatını ok gibi yükseltebiliyor Altın çok eskiden beri bilinmesine karşın, bir sanayi ürünü olarak üretilmesi 1800lerin ortalarında gerçekleşiyor Günümüzde, yılda yaklaşık 2500 ton altın üretiliyor En büyük altın üreticisi ülke, yılda ortalama 475 ton ile Güney Afrika Cumhuriyeti Onu sırasıyla ABD, Latin Amerika, Avustralya, Kanada, Çin, Endonezya ve Rusya izliyor Avrupa altın üretimi açısından fakir bir kıta Yıllık ortalama altın üretimi 25 tonu geçmiyor Avrupada İspanya, Yunanistan, İtalya gibi ülkelerde üçüncü şahısların külçe altın satın almaları yasak Türkiyede ise, sadece kuyumcu firmalar, altın borsasından külçe altın satın alabiliyorlar Üçüncü şahısların alımı söz konusu değil Dünyadaki altının sadece üçte biri ulusal bankaların rezervlerinde Geri kalan ise, özel şahısların kasalarında ya da kuyumculuk sektöründe Ancak, altından sadece kuyumculuk sektöründe yararlanılmıyor Sarı maden, elektronik sanayiinden uzay çalışmalarına, tıp alanından dişçiliğe kadar çok geniş bir kullanım alanına sahip Fazla altın göz çıkarır Tarih, altın fazlasının ekonomiye verdiği zararların örnekleriyle dolu Örneğin 16 yüzyılda, Amerikanın keşfiyle birlikte, İspanyol fatihler Meksika ve Peru altınlarını Avrupaya taşıdılar Bu yüklü miktarda altın, Avrupadaki fiyatlarda gerçek anlamda bir devrim yarattı ve bütün ülkelerde malların fiyatları olağanüstü ölçüde arttı Bir araştırmaya göre, o 50 yıllık dönem içinde Avrupada hayat koşulları tam 5-6 misli daha pahalılaştı Aşırı altının ikinci yıkıcı etkisi, 18 yüzyılın ortalarında görüldü Amerika (Nevada ve California) ve Güney Afrikadaki altın madenlerinin aşırı çalıştırılması, dünya altın rezervlerini katladı ve bunun sonucunda, yine birçok ülkede yüksek enflasyon yaşandı Altının fendi diğer madenleri yendi Değişimlerde aracı değer olarak neden altın yerine başka bir değerli maden seçilmedi? Bunun en önemli nedeni, bu madenin asırlar boyunca çok çeşitli halklar tarafından "sağlam ve güvenilir" olarak görülmesi Bir kere çok büyük rahatlıkla işlenebilen bir malzeme Birkaç miligram altın ile metrelerce uzunluğunda ince tel üretilebiliyor Altın, akıl almaz derecede ince malzemelerde kullanılabiliyor Örneğin, metrenin binde biri olan 0,2 mikron kalınlığında işlenebiliyor Altının bir başka özelliği ise, iyonik asit ve selenik asit dışında, diğer asitler tarafından etkilenmemesi Oksijen ile tepkimeye girmeyen, yani paslanmayan altın, çıkarımı her ne kadar kolay değilse de, yeryüzünde yaygın olarak bulunan bir materyal Öte yandan altın, ender olarak "saf" haliyle kullanılan bir madde Çoğunlukla bakır, nikel ve çinko ile karıştırılıyor Bir karışım içindeki saf altının oranı, binde olarak belirtiliyor Örneğin binde 600 demek, yani karışımın onda birinin altın olması anlamına geliyor En yaygın tanımlama, 750 ve 900 Bankaların rezervlerindeki altın külçelerinin üzerinde ise, 999 yazıyor Yani pratikte en saf altın, işte bu bankalardaki külçe altınlar Altının devleri Güney Afrika altın üretiminde yarışı başta götürüyor Hemen arkasından ABD geliyor Dünya altın üretimi 11 ülkenin hakimiyeti altında; bunlardan sadece ikisi Avrupa ülkesi: Özbekistan ve Rusya Günümüzde, Avrupa'nın tamamında, her yıl yaklaşık 25 ton altın üretiliyor Bugün dünya üzerinde 50 ülke, her yıl 2500 ton altın üretiyor Ancak, yeni geliştirilen düşük maliyetli teknolojilerle üretimin artırılacağı sanılıyor Bu teknolojiler sayesinde, maliyetli olduğu gerekçesiyle Türkiye ile Yunanistan'da başlatılmayan altın arama çalışmalarının, yakın gelecekte hızlandırılacağı belirtiliyor Yıllık Altın üretimi (ton) Ülkeler Miktar Güney Afrika 475 ton ABD 365 ton Latin Amerika 335 ton Avustralya 335 ton Kanada 185 ton Çin 160 ton Endonezya 140 ton Rusya 125 ton Özbekistan 85 ton Gana 75 ton Papua Yeni Gine 60 ton Kaynak: focusdergisicomtr