Hücrelerde Madde Alışverişi

Hücre zarında gerçekleşen bir olaydır

Canlılığın devamı için gereklidir

Hücre zarından geçebilenler :

O2,CO2,CO,su,mineraller,glikoz,fruktoz,galaktoz,ya ğ asidi,gliserol,aasit,vitamin,*****

Hücre zarından geçemeyenler :

Protein,yağ,karbonhidrat

4 yolla olur

1) DİFÜZYON

Bir maddenin çok olduğu (yoğun olduğu) ortamdan az olduğu ortama (az yoğun ortama) doğru hareket etmesine denir

Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrarPorlardan büyük maddeler difüzyon yapamaz

Enerji harcanmaz

Enzim kullanılmaz

Canlı ve cansız ortamda görülebilirCanlılık delili değildir

Denge sağlanana kadar devam eder ve durur

ÖRNEK : Odaya dökülen kolonyanın her tarafa dağılmasıAkciğerdeki oksijenin kana geçmesiİnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi
DİFÜZYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1) Küçük moleküller,büyük moleküllere göre daha kolay geçerler

2) Nötr moleküller iyonlara göre daha kolay geçerÇünkü zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır

Negatif iyonlar biraz daha kolay geçer

3) Yağda çözünen maddeler de çözünmeyenlere göre daha kolay geçer(A,D,E,K vitaminleri)

4) Yağı çözen maddelerde kolay geçer(***** ve eter gibi)

5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkça difüzyon hızı da artar

6) İki ortam arasındaki yoğunluk farkı ne kadar çoksa difüzyonda o kadar hızlı olur

7) Akışkanlığı fazla olan ortamlarda difüzyon hızlı olur

DİYALİZ : Suda çözünmüş maddelerden bazılarının yarı geçirgen zardan difüzyonuna denirBöbrekleri çalışmayan insanlarda suni olarak oluşturulan bir ortamla kandaki üre temizlenir
2) OSMOZ

Suyun difüzyonudurSuyun çok olduğu yerden az olduğu yere geçmesidir
HİPERTONİK ORTAM(ÇOK YOĞUN ORTAM)

Bir hücre kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek büzülürBu olaya

plazmoliz denir
ÖRNEK : Tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi
HİPOTONİK ORTAM(AZ YOĞUN ORTAM)

Bir hücre kendisinden daha az yoğun bir ortama konursa su alarak şişerBu olaya deplazmoliz denir

Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre şişer ve turgor durumuna geçer

Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre patlarBuna hemoliz denir
İZOTONİK ORTAM(DENGE ORTAM)

Bir hücre izotonik bir ortama konursa hiçbir değişikliğe uğramaz
OSMATİK BASINÇ

Hücre içerisindeki çözünmüş maddenin hücre zarına yaptığı basınçtırYada (etki=tepkiye göre)hücre dışındaki suyun yoğunluk farkından dolayı hücre içerisine girmek için zarlara

yaptığı basınçtır

Çözünmüş madde miktarı (hücrenin yoğunluğu) arttıkça osmatik basınç artar
TURGOR BASINCI

Hücre içerisindeki suyun hücre zarına (yada çepere) yaptığı basınçtır

Kofullar tarafından ayarlanır

Turgor çok artarsa su girişi durur

Turgor, otsu bitki ve yaprakların dik durmasını sağlar

Turgor, stomaların açılıp kapanmasını sağlar

Turgor, bazı nasti(ırganım) hareketlerini sağlar

Suyun hareketi daima OB ın fazla olduğu yere doğrudur
3) AKTİF TAŞIMA

Bir maddenin az olduğu yerden çok olduğu yere geçmesidir

Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler aktif taşıma ile taşınır

Enzim kullanılır

Enerji harcanır

Sadece canlı hücrelerde görülür

Denge yoktur

Taşıyıcı moleküller kullanılır
ÖRNEK:İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesiBöbrekteki geri emilim

NOT 1 : Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki bir maddenin miktarı hücre içi ile hücre

dışı arasında farklılık oluşturuyorsa burada aktif taşıma var demektir

NOT 2 : Sıcaklık artışı,molekülün alınmasını hızlandırmaz
4) ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ

Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin oluşturulan ceplerle içeri alınmasına endositoz;yine aynı yolla dışarı atılmasına ekzositoz denir

Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddelerin içeri alınmasına fagositoz;sıvı maddelerin içeri alınmasına pinositoz denir
ENDOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ

Enerji harcanır

Enzim kullanılır

Hücre zarı azalırHücrenin içeriği artar

Hücreye alınan bu büyük maddeler lizozomdaki ve besin kofulundaki hücre içi enzimlerle parçalanır

Tek hücrelilerde ve akyuvarlar da çok görülür

Canlılık delilidir

Denge yoktur

Bitki hücrelerinde ve diğer çeperi olan hücrelerde görülmez
EKZOSİTOZUN ÖZELLİKLERİ

Enerji harcanır

Enzim kullanılır

Hücre zarı artarHücrenin içeriği azalır

Canlılık delilidir

Denge yoktur

Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır

Bitki ve hayvan hücrelerinde görülür

NOT 3 : Tatlı sularda yaşayan bir hücrelilerde fazla suyu dışarı atan kontraktil koful

bulunurHücre içerisindeki fazla suyun nedeni suyun osmozla içeri girmesidir

NOT 4 : Bir bitki hücresinin turgor durumuna geçmesinde a)Ortamın yoğunluğu

b)Hücre içindeki madde yoğunluğu c)Çeperin selülozdan yapılmış olması etkilidir

NOT 5 : Endositoz ve ekzositozda yoğunluk farkı yokturAma aktif taşıma,difüzyon ve

osmozda vardır