Hasankeyf | (Gercüş - Batman)

B) Eyyubi Eserleri




Kalede'ki Ulu Camii

Eser 1325 yılında Eyyubi Muciruddin Muhammed tarafından yapıldı Tarihi kayıtlardan buranın bir kilise kalıntısı üzerinde inşa edildiği anlaşılıyor Giriş kapısının üzerindeki kitabeden, birbirine eklenerek yapılan mekanlardan eserin birçok değişikliğe uğradığı anlaşılıyor



Halen Hasankeyf Kazıevi?nde koruma altında olan minberin yan ahşap parçalarının üzerinde ''798 (1396) senesinde yaptı'' ibaresi yer almaktadır 500 yıl önce yapılan bu ahşap süslemelere ve güzel kitabeye hayran olmamak mümkün değildir




Minaresi ise cami gibi kısmen harap durumdadır Moloz taşlar ile yapılan minarenin kuzey cephesinde alçı süsleme ve alçıdan yazılmış kitabe mevcuttur Bu kitabeden minarenin 927/1520 tarihinde yapıldığı anlaşılıyor










El ? Rızk Camii

Dicle Nehrinin doğusunda köprü ayağına yakın bir mevkide yer almaktadır Portal girişindeki kitabeden eserin Eyyubi Sultanı Süleyman tarafından 811/409 tarihinde yaptırıldığı anlaşılmaktadır Kitabenin orta kısanında bitkisel süslemelerin içine Allah'ın doksan dokuz ismi yazılmıştır




Bu gün caminin asli yapımdan, sağlam olarak sadece minare kalrnıştır Minarenin üzerindeki süsler, Arapça Kufi yazılar hayranlık verecek kadar güzeldir Minarenin en önemli özelliği de çift merdivenli olmasıdır




Bugün avlunun güneyinde kalan duvar kalıntısı ise; caminin asıl ibadet mekanının giriş kapısını, sağda ve solda iki tane daha kapıyı içine almaktadır Bu kapıların üstü çok güzel ayet yazıları ile süslenmiş; ancak bu yazılar büyük ölçüde harap olmuştur





Sultan Süleyman Camii


Cami minaresi kaidesinin doğu cephesinde yer alan kitabeye göre eserin 809/1407 yılında Eyyubi Sultan Süleyman tarafından yapılmış Minare; bitişiğindeki avlu giriş kapısı, kapının güneyindeki çeşme özenle kesme taşlardan yapılmış ve süslenmiştir Çeşme üzerindeki kitabeye göre burası yine Sultan Süleyman tarafından 818/1416 tarihinde yaptırılmıştır


Yapının en dikkate değer bölümü minaresidir Dikdörtgen olan minare kaidesinin her cephesinde birer Arapça kufi yazı yer almaktadır Kaidenin üzerinde yükselen silindirik gövde şerefeye kadar dört kuşaktan oluşur Her kuşak farklı şekilde süslenmiştir Şerefeden yukarısı ise yıkılmıştır Ne zaman ve nasıl yıkıldığı pek bilinmiyor Şu anda minare gövdesinde yıkılma tehlikesi arz eden çatlaklar oluşmuştur





Koç Camii

Sultan Süleyman Camii güneyinde yer alır Genel özelliklerinden ve alçı süslemelerinden Eyyubilere ait olduğu tahmin ediliyor Yer yer sökülmesine rağmen; Hasankeyf?te en canlı alçı süslemelere sahip eserdir Etrafındaki yapılardan bir külliye içinde yer aldığı anlaşılıyor Kitabesi olmadığından kesin olarak hangi tarihte ve kimin tarafından yapıldığı bilinmiyor





Kızlar Camii


Koç Camii?nin hemen doğusunda yer alır Kitabesi olmadığından yapılış tarihi ve kimin tarafından yapıldığı bilinmiyor Bu gün cami olarak kullanılan eserin aslında bir anıt mezar olduğu araştırmacılar tarafından ifade edilmektedir




Cami girişinin sağındaki köşede bulunan anıt mezarın kubbesi ve mezar kalıntıları halen mevcut diğer üç köşedeki mezar odaları ise tadile uğramıştır




Yapının kuzey cephesi duvarı kısmen korunmuştur Gerek cami girişi; gerekse pencere etrafındaki motifler, süslemeler aslî yapının ne kadar güzel olduğu konusunda insana fikir veriyor




Bu kuzey cephenin köşelerinde bulunan türbelerin duvarlarında bitkisel süslerle beslenmiş kufi yazı ile zarif bir şekilde besmele yazılmıştır Yapının genel özelliklerinden Eyyubilere ait olduğu tahmin ediliyor




Kale Kapısı


Doğudan kaleye çıkan merdivenli yolun başlarında yer alır Üzerindeki kitabeden 820/1416 Eyyubi Sultan Süleyman tarafından yaptırıldığı anlaşılıyor 580 yıldır ayakta kalabilen kapıda, dayandığı kayaların çökmesi nedeni ile tehlikeli çatlaklar oluşmuştur



Yıkılmaması için acilen tedbir alınması gerekir Kapının ön cephesi kesme taşlardandır Buna karşılık arka cephesi eklentilerle beraber molozlardan yapılmıştır




Muhtemelen arka cephede muhafızlar için yerler vardı İkinci kapı olarak bilinen bu kapının hemen altında 8-10 yıl öncesine kadar bir kapı daha vardı Bu kapının iki kenarında iki aslan kabartması oyulmuş süslü taşlar mevcuttu Yıkılan bu kapının bazı taşları Hasankeyf Kazıevi?nde koruma altındadır





Küçük Saray

Kalenin Kuzey-Doğu ucunda bulunmaktadır Kayalar aşağıdan itibaren saraya uygun bir şekilde yontulduğu için dev bir kule görünümünü arz etmektedir Tarihi kaynaklardan 1328 yılında Eyyubi Muciruddin Muhammed tarafından yapıldığı anlaşılıyor


Hasankeyf?teki birçok kubbe ve tonoz yapılarda olduğu gibi, bu sarayın tonozu da; bol harcın içine gömülmüş çanak-çömleklerden yapılmıştır


Kuzeye bakan cephedeki pencerenin üstünde iki aslan kabartması, bu kabartmaların ortasında da kufî levhalar yer almaktadır Tarihi kayıtlardan sarayın duvarlarının göz alıcı bir şekilde süslendiği, altın harflerle yazılar yazıldığı anlaşılıyor Ancak; bu yazılar tamamen silinmiş veya sökülmüştür