Organik Bileşiklerin Adlandırılması(Resim Yok)

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-23-2012

Organik Bileşiklerin Adlandırılması

01

Hidrokarbonlar
01

01

Alkanlar
01

02

Alkil Grupları
01

03

Alkenler
01

04

Alkinler
02

Adlandırma Yaparken Uyulması Gereken Kurallar
03

Halkalı Alifatik Yapıların Adlandırılması
04

Aromatik Yapıların Adlandırılması

Organik bileşikleri aşağıdaki gibi öncelikle sınıflandırabiliriz

01

Hidrokarbonlar

Yapısında sadece C (karbon) ve H (hidrojen) bulunan bileşiklerdir

Karbonlar tek bağlıysa doymuş hidrokarbonlar (alkanlar), halkalı yapılarda ise sikloalkanlar adını alır

01

Alkanlar

Alkanlar CnH2n+2 genel formülü ile gösterebiliriz

Formül Adlandırma Formül Adlandırma
CH4 Metan C11H24 Undekan
C2H6 Etan C12H26 Dodekan
C3H8 Propan C13H28 Tridekan
C4H10 Bütan C14H30 Tetradekan
C5H12 Pentan C20H42 Eikosan
C6H14 Hekzan C21H44 Heneikosan
C7H16 Heptan C22H46 Dokosan
C8H18 Oktan C30H62 Trikontan
C9H20 Nonan C40H82 Tetrakontan
C10H22 Dekan

Karbon atomu 1 veya 2 karbona bağlanmışşsa buna düz zincirli hidrokarbon denir

Açık formüldede görüldüğü gibi C atomu 4 tane bağını yapmış

Bileşiğin sonunda ve başında CH3 ler var

3 tane karbon atomu olduğu için propan olarak adlandırılır

Eğer karbon atomu 2 den fazla karbona bağlanmış ise dallanmış hidrokarbon denir

• Düz zincirli hidrokarbonun baştan veya sondan ikinci karbonunda metil grubu varsa izo dallanma denir

• Baştan veya sondan ikinci karbonda bağlı iki metil grubu neo dallanma denir

01

02

Alkil Grupları

Alkanlardan bir hidrojen çıkarılması ise oluşan gruplara alkil grubu denir

Genel olarak CnH2n+1 şeklinde gösterilir

Formül Adlandırma
CH3- Metil
CH3- CH2- Etil
CH3- CH2- CH2- Propil
CH3- CH2- CH2- CH2- Bütil

01

03

Alkenler

Yapısında bir veya daha fazla çift bağ içeren hidrokarbonlara denir

Genel olarak CnH2n olarak gösterilir

Yapısındaki p bağı C-C bağı arasındaki dönmeyi engellediği için cis-trans izomeri meydana gelir

Formül Adlandırma

Eten (Etilen)

Propen

Büten

01

04

Alkinler

Yapısında C-C üçlü bağı içeren doymamış hidrokarbonlardır

Genel olarak CnH2n-2 formülü ile gösterilirler

Formül Adlandırma

02

Adlandırma Yaparken Uyulması Gereken Kurallar

1

Yapıdaki en uzun hihrokarbon zinciri bulunur

Bu zincir dışındaki tüm gruplara yan zincir veya sübstitüyent denir

Yan zincirlere mümkün olan en küçük numaralar verilerek numaralama işlemine başlanır

2

Herbir sübstitüyentin yerini gösteren numara yazılarak çizgi çekilir, sübstitüyentin adı yazılır

Üçüncü karbonda metil grubu bağlı olduğu için 3 metil , 6 karbonlu olduğu için yapı hekzan olarak adlandırılacak

3- metilhekzan

3

Eğer yapıda birden fazla yan zincir varsa adlandırma yapılırken yaz zincirler alfabetik sıraya göre yazılır ve temel hidrokarbon ismine bitişik yazılır

Eğer iki yan zincirden birisi daha fazla karbonlu ise karbon sayısı az olan yan zincir daha önce yazılır

3–5 dimetil oktan

3

karbonda metil grubu var, 5

Karbonda metil grubu var

8 karbonlu yapı olduğu için oktan olarak adlandıracağız

3-metil-4- etil heptan

3

karbonda metil grubu var

4 nolu karbon atomundan ana zincire bağlı etil grubu var

Ana zincir 7 karbon içerdiği için heptandır

4

Eğer yapıda çift bağ varsa çift bağa yakın olan karbon atomuna küçük numara verilir

4-metil-2 hepten

Çift bağa en küçük numara gelecek şekilde numaralandırılmaya başlanır

4

Karbonda metil grubu bağlanmış ve 2

Karbonda çift bağ olduğu için (alken) heptan –en ekini alır, hepten olur

Çift bağ yeride belirtilir

5

Eğer yapıda fonsiyenel grup var ise

Yapıda fonksiyonel grup olduğu için numaralandırmaya oradan başlanır

3

Karbon atomunda çift bağ olduğu için buda belirtilir

5 karbonlu olduğu için adlandırma pentan olarak yapılır fakat çift bağ olduğu için penten olur

Fonsiyonel grup aldehit bu yüzden pentelal olarak adlandırılır

3-aminopentanoik asit

NH2 burada yan zincir ve amino olarak isimlendirilir

5 karbonlu bir yapı pentan

Ama karboksilik asit grubu var

03

Halkalı Alifatik Yapıların Adlandırılması

Sübstitüye olmuş sikloalkenler adlandırılırken çift bağ karbonlarına 1 ve 2 numaraları verilir

Sübstitüyent gruplarıda mümkün olna en küçük numaralar verilerek adlandırma yapılır

04

Aromatik Yapıların Adlandırılması

Aromatik bileşiklerin en önemlisi benzendir

Sübstitüye olmuş karbona 1 numara verilerek isimlendirme yapılır

Bu durumda bu yapı 1-aminobenzen şeklinde okunur, özel adı anilindir

Disübstitüye benzenlerde sübstitüentlerin yerleri;

Eğer 2 sübstitüent bitişik karbonlara bağlı ise orto (o-), eğer arada bir karbon varsa (m-), karşılıklı köşelerde ise para (p-) öntakıları ile belirtilir

Fenole göre adlandırıldığında hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomu 1 numara olarak numaralandırlır

Sübstitüye olmuş karbona mümkün olan en küçük numara verilir

08-23-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Organik Bileşiklerin Adlandırılması(Resim Yok) Organik Bileşiklerin Adlandırılması 01 Hidrokarbonlar 0101 Alkanlar 0102 Alkil Grupları 0103 Alkenler 0104 Alkinler 02 Adlandırma Yaparken Uyulması Gereken Kurallar 03 Halkalı Alifatik Yapıların Adlandırılması 04 Aromatik Yapıların Adlandırılması Organik bileşikleri aşağıdaki gibi öncelikle sınıflandırabiliriz 01 Hidrokarbonlar Yapısında sadece C (karbon) ve H (hidrojen) bulunan bileşiklerdir Karbonlar tek bağlıysa doymuş hidrokarbonlar (alkanlar), halkalı yapılarda ise sikloalkanlar adını alır 0101 Alkanlar Alkanlar CnH2n+2 genel formülü ile gösterebiliriz Formül Adlandırma Formül Adlandırma CH4 Metan C11H24 Undekan C2H6 Etan C12H26 Dodekan C3H8 Propan C13H28 Tridekan C4H10 Bütan C14H30 Tetradekan C5H12 Pentan C20H42 Eikosan C6H14 Hekzan C21H44 Heneikosan C7H16 Heptan C22H46 Dokosan C8H18 Oktan C30H62 Trikontan C9H20 Nonan C40H82 Tetrakontan C10H22 Dekan Karbon atomu 1 veya 2 karbona bağlanmışşsa buna düz zincirli hidrokarbon denir Açık formüldede görüldüğü gibi C atomu 4 tane bağını yapmış Bileşiğin sonunda ve başında CH3 ler var 3 tane karbon atomu olduğu için propan olarak adlandırılır Eğer karbon atomu 2 den fazla karbona bağlanmış ise dallanmış hidrokarbon denir • Düz zincirli hidrokarbonun baştan veya sondan ikinci karbonunda metil grubu varsa izo dallanma denir • Baştan veya sondan ikinci karbonda bağlı iki metil grubu neo dallanma denir 0102 Alkil Grupları Alkanlardan bir hidrojen çıkarılması ise oluşan gruplara alkil grubu denir Genel olarak CnH2n+1 şeklinde gösterilir Formül Adlandırma CH3- Metil CH3- CH2- Etil CH3- CH2- CH2- Propil CH3- CH2- CH2- CH2- Bütil 0103 Alkenler Yapısında bir veya daha fazla çift bağ içeren hidrokarbonlara denir Genel olarak CnH2n olarak gösterilir Yapısındaki p bağı C-C bağı arasındaki dönmeyi engellediği için cis-trans izomeri meydana gelir Formül Adlandırma Eten (Etilen) Propen Büten 0104 Alkinler Yapısında C-C üçlü bağı içeren doymamış hidrokarbonlardır Genel olarak CnH2n-2 formülü ile gösterilirler Formül Adlandırma 02 Adlandırma Yaparken Uyulması Gereken Kurallar 1 Yapıdaki en uzun hihrokarbon zinciri bulunur Bu zincir dışındaki tüm gruplara yan zincir veya sübstitüyent denir Yan zincirlere mümkün olan en küçük numaralar verilerek numaralama işlemine başlanır 2 Herbir sübstitüyentin yerini gösteren numara yazılarak çizgi çekilir, sübstitüyentin adı yazılır Üçüncü karbonda metil grubu bağlı olduğu için 3 metil , 6 karbonlu olduğu için yapı hekzan olarak adlandırılacak 3- metilhekzan 3 Eğer yapıda birden fazla yan zincir varsa adlandırma yapılırken yaz zincirler alfabetik sıraya göre yazılır ve temel hidrokarbon ismine bitişik yazılır Eğer iki yan zincirden birisi daha fazla karbonlu ise karbon sayısı az olan yan zincir daha önce yazılır 3–5 dimetil oktan 3 karbonda metil grubu var, 5 Karbonda metil grubu var 8 karbonlu yapı olduğu için oktan olarak adlandıracağız 3-metil-4- etil heptan 3 karbonda metil grubu var 4 nolu karbon atomundan ana zincire bağlı etil grubu var Ana zincir 7 karbon içerdiği için heptandır 4 Eğer yapıda çift bağ varsa çift bağa yakın olan karbon atomuna küçük numara verilir 4-metil-2 hepten Çift bağa en küçük numara gelecek şekilde numaralandırılmaya başlanır 4 Karbonda metil grubu bağlanmış ve 2 Karbonda çift bağ olduğu için (alken) heptan –en ekini alır, hepten olur Çift bağ yeride belirtilir 5 Eğer yapıda fonsiyenel grup var ise Yapıda fonksiyonel grup olduğu için numaralandırmaya oradan başlanır 3 Karbon atomunda çift bağ olduğu için buda belirtilir 5 karbonlu olduğu için adlandırma pentan olarak yapılır fakat çift bağ olduğu için penten olur Fonsiyonel grup aldehit bu yüzden pentelal olarak adlandırılır 3-aminopentanoik asit NH2 burada yan zincir ve amino olarak isimlendirilir 5 karbonlu bir yapı pentan Ama karboksilik asit grubu var 03 Halkalı Alifatik Yapıların Adlandırılması Sübstitüye olmuş sikloalkenler adlandırılırken çift bağ karbonlarına 1 ve 2 numaraları verilir Sübstitüyent gruplarıda mümkün olna en küçük numaralar verilerek adlandırma yapılır 04 Aromatik Yapıların Adlandırılması Aromatik bileşiklerin en önemlisi benzendir Sübstitüye olmuş karbona 1 numara verilerek isimlendirme yapılır Bu durumda bu yapı 1-aminobenzen şeklinde okunur, özel adı anilindir Disübstitüye benzenlerde sübstitüentlerin yerleri; Eğer 2 sübstitüent bitişik karbonlara bağlı ise orto (o-), eğer arada bir karbon varsa (m-), karşılıklı köşelerde ise para (p-) öntakıları ile belirtilir Fenole göre adlandırıldığında hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomu 1 numara olarak numaralandırlır Sübstitüye olmuş karbona mümkün olan en küçük numara verilir