Atomla İlgili Terimler

A İzoelektronik -İzoton-İzobar-İzotop

İzo eşit anlamındadır İzoelektronikte elektronik dağılımın, izotopta protonun, İzotonda nötronun, izobarda ise kütle numarasının eşitliği söz konudur

1 İzoelektronik: Elektron dağılımları aynı olan atom veya iyonlara denir Elektron sayıları ve dağılımları aynı olduğu için kimyasal özellikleri benzerdir

Örnek:
11Na+ , 10Ne, 9F-, 8O-2, 12Mg+2 atom ve iyonları izoelektroniktir

2 İzoton: Nötron sayıları aynı, proton sayıları farklı atomlara izoton denir İzoton atomların p ve e- sayıları farklı olduğu için kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır

Örnek:
atomları izotondur

3 İzobar: Kütle numaraları (p+n) aynı, proton sayıları farklı atomlara izobar denir İzoton atomlarda olduğu gibi p ve e- sayıları farklı olduğu için kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır

Örnek:
atomları izobardır

4 İzotoproton sayıları aynı, nötron sayıları (dolayısıyla kütle numaraları ) farklı atomlara izotop denir Proton ve elektron sayıları aynı olduğu için kimyasal özellikleri aynı, nötron sayıları farklı olduğu için erime ve kaynama noktası, yoğunluk, yayılma hızı gibi fiziksel özellikleri farklıdır

Örnek:


İzotop atomların kimyasal özellikleri aynı fiziksel özellikleri farklıydı İzotop atomların meydana getirdikleri bileşiklerin de kimyasal özellikleri aynı fiziksel özellikleri farklıdır Çünkü fiziksel özelliklerin farklı olmasına neden olan n sayısı farklılığı ortadan kalkmıyor

Örnek:

ve nin kimyasal özellikleri aynı fiziksel özellikleri farklıdır
İzotopu olmayan elementlerin sayısı çok azdır Genellikle elementlerin birden fazla cins atomu vardır
İzotop atomları olan elementlerin atom ağırlığı izotop atomların doğada bulunma yüzdelerine göre belirlenir

Örnek:
Klor elementinin ve olmak üzere iki izotopu vardır Doğada sadeceatomu olsaydı klorun atom ağırlığı 35, sadeceatomu olsaydı klorun atom ağırlığı 37 olacaktı İkisi beraber olduğuna göre doğada bulunma yüzdelerine göre belirlenmelidir

izotopundan % 75, izotopundan ise % 25 oranında bulunmaktadır O halde:
Klor elementinin atom ağırlığı= 350,75 + 370,25
= 35,5 olmalıdır

B Allotrop
Aynı cins atom veya moleküllerin uzayda farklı dizilmesi sonucu meydana gelen farklı molekül veya kristal yapıdaki maddelerdir

Örnek:
C atomlarından elmas ve grafit meydana gelir
O atomlarından oksijen molekülü (O2 ) ve ozon molekülü (O3) meydana gelir
S atomlarının farlı dizilmesinden pek çok allotrop meydana gelir Başlıca allotropları monoklin kükürt ve rombik kükürttür
P atomlarından beyaz fosfor ve kırmızı fosfor allotropları meydana gelir
CaCO3 ün farklı dizilmesinden ise mermer ve kireç taşı olmak üzere iki farklı allotrop meydana gelir
Allotrop maddelerin bazı kimyasal özellikleri aynı bazıları ise farklıdır Bu nedenle genel olarak kimyasal özellikleri benzerdir ifadesi daha uygundur
Molekül büyüklükleri, yoğunlukları, erime ve kaynama noktaları, kimyasal tepkimelere girme yatkınlıkları, fiziksel özellikleri farklıdır
Aynı tepkimeyi yerdikleri zaman meydana getirdikleri bileşiklerin kimyasal ve fiziksel özellikleri aynıdır Çünkü fiziksel özelliklerinin farklı olmasına neden olan atomların dizilişlerindeki farlılık bileşik haline geçildiğinde ortadan kalkar

Örnek:
Elmas, grafite göre zor da olsa yanar ve karbon dioksite (CO2) dönüşür Elmas ve grafit farklı iken elmastan oluşan CO2, grafitten oluşan CO2 ile aynıdır

Not: Allotrop maddelerin içinde izotop atomların bulunabileceğini unutmayınız

Örnek Sorular

1 I
II
III
Yukarıdakilerin hangilerinde verilen iki taneciğin kimyasal özelliği birbirinin aynıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2000 – ÖSS)

2 Bir elementin atomları ile ilgili,
I Nötron sayıları farklı ise birbirinin izotopudur
II Elektron sayıları farklı ise en az biri iyondur
III Kütleleri farklı ise birbirinin allotropudur
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2000 – ÖSS)

3 X,Y ve Z elementlerinin,

atomlarında aşağıdakilerin hangisinde verilenler birbirlerine eşit değildir?
A) X ve Y nin proton sayıları
B) X ve Y nin nötron sayıları
C) X ve Z nin nötron sayıları
D) Y ve Z nin kütle numaraları
E) Z nin nötron sayısı ile proton sayısı
(2000 – ÖSS)

4 Bir elementin aynı cins atomlarının farklı kristal veya molekül şekillerinin her birine o elementin allotropu denir

Bu tanıma göre, aşağıdakilerin hangisinde verilen maddeler birbirinin allotropu değildir?
A) Oksijen – Ozon
B) Grafit – Elmas
C) Kırmızı fosfor- Beyaz fosfor
D) Radyoaktif iyot – Radyoaktif olmaya iyot
E) Rombik kükürt – Monoklin
(1992 ÖSS)
5 Aşağıda verilen madde çiftlerinden hangilerinin birbirinin izotopu olduğu kesindir?
I O2 ( oksijen gazı)- O3 ( ozon gazı)
II C (elmas) – C ( grafit)
III H ( hidrojen) – D ( döteryum)

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III

(1990 ÖSS)

8 İzoelektronik X+1, 10Ne ve Z-1 atom ve iyonları için,
I Aynı periyotta yer alırlar
II Atom numarası en büyük olan X tir
III Değerlik elektron sayısı en büyük olan Ne dir
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız IIC) I ve II
D) II ve III E) I ve III
C Atom Çapı

Atom şekil olarak küreye benzer Kürenin yarı çapı bilindiğinde , çapı ve hacimde biliniyor demektir
Atom çapı veya hacmi ile ilgili soruları cevaplaya bilmek için çekirdek ile son yörünge arasındaki uzaklığın (yarı çapın ) bilinmesi yeterlidir


KüreAtom
Elementlerin atom çapı periyodik sistemde sola ve aşağıya doğru gidildikçe artar

Aynı periyotta atom çapı değişiminin incelenmesi:

3Li6C 9F

Aynı grupta atom çapının incelenmesi:
3Li

11Na

19K

Sonuç: Aynı grupta bir periyot değişmesiyle atom çapında meydana gelen değişme, aynı periyotta bir grup değişmesiyle atom çapında meydana gelen değişmeden çok çok büyüktür

Atom veya iyonların çaplarına göre sıralanış istenil-diğinde bakılması gereken öncelik sırası aşağıdaki gibidir

1 Periyoda ( yörünge sayısına ) bakılır Periyodu büyük olanın çapı büyük olur
2 Aynı periyotta yer alıyorlar ( yörünge sayıları aynı )
ise, atom numarası küçük olanın çapı büyüktür
3 Yörünge sayıları ve atom numaraları aynı ise elektron sayısı fazla olanın çapı büyüktür