Atabetü'l Hakayık

Atabetü'l Hakâyık


ATABETÜ'L-HAKAYIK

Eser, Edib Ahmet Yüknekî tarafından yazılmış ve Dâd Sipehsalar (Mehmed) Bey'e sunulmuştur

ESERİN MUHTEVASI:

*Eserde dindarlığın faziletinden, ilmin saadete götüren yol oluşundan, Cömertliğin bütün ayıpları, kirleri yıkayan, hatta şan, şeref ve güzellik arttırıcı bir tabiat olduğundan; tevazuun iyiliğinden, kibrin ve ihtirasın kötülüğünden ve diğer iyiliklerden bahsolunmuştur
* Eser, gazel şeklinde söylenmiş 40 beyit ve 101 dörtlük olmak üzere 484 mısra tutarındadır ki bu giriş bölümüdür; esas metinde 102 dörtlük vardır ve bunlar birtakım başlıklar altında sıralanmıştır: "Bilginin faydası ve bilgisizliğin zararı hakkında(12 dörtlük),dilin muhafazası hakkında(l2 dörtlük),dünyanın dönekliği hakkında(l2 dörtlük) gibi"
* Eser, zamanın âlim ve Edipleri tarafından takdire şayan görülmüş, 14 asır Herzem Türkçesi eserlerinden "Muînü'l-Mürîd" ve "Cevahirü'l-Esrar" gibi tasavvufi yapıtlara da tesir etmiştir
* Eserin hemen hemen her bölümünde, Kur’an-ı Kerim ve hadis kültürü hâkimdir
* Atabetü'l-Hakayık'da görülen yarım ve müreddef kafıyelerde de, eski Türk şiirindeki kafiye zevkinin bir devamı vardır
* Eserdeki dörtlükler, mani şeklinde kafiyelenmiştir

DİL HUSÛSİYETLERİ:

* Kitap, Kaşgar-Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır * Eserde milli bir söyleyiş hâkimdir
* Arapça ve Farsça kelimeler oldukça fazladır
*Eser, son derece sade bir Türkçe ile yazılmıştır Kaşgar dilini bilen herkesin, bu eseri kolay*ca anlayacağı söylenir
* Eserde, lirizm ve sanatkarânelikten ziyade, didaktik bir ifade hâkimdir

ESERİN NÜSHALARI:

* Kitabın, hem Uygur hem Arap harfleriyle yazılmış bir nüshası, yalnız Uygur harfleriyle ya*zılmış bir nüshası ve yalnız Arap harfleriyle yazılmış bir nüshası olmak üzere üç tane nüshası vardır Bunların en güzeli Semerkand nüshasıdır
* Arap harfleriyle dördüncü fakat eksik nüshası ise, sonradan kaybolmuştur

BİBLİYOGRAFYA:

* Reşit Rahmeti Arat: "Atabetü 'l-Hakâyık neşri, Metin"
*MF Köprülü : "Hibet AI-Hakâyık, Edib Ahmed, Hibet AI-Hakâyık Hakkında Yeni Bir Vesi*ka, Hibet AI-Hakâyık Hakkında Yeni Bir Vesika Daha, Hibet AI-Hakâyık Tetkiklerinin Bu*günkü Hali, başlıklı makaleler, Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar"

Not:1906 senesinde Necib Asım, hem Uygur hem Arap harfleriyle yazılmış olan nüshası bul*muş ve 1918 'de neşretmiştir Yalnız Uygur harfleriyle olanı da Kilisli Rıfat Bey bulmuştur