Edebiyat Sayfaları 10.Sınıf 152-153-155-156-157-158-159-160-161-162-163-164

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-23-2012

Sayfa 152 13

Etkinlik
Vardar Ovası Türküsü dilden dile geçerek günümüze ulaşmıştır yani anonimdir

2

soru a
Derleyen sözcüğü;bu türkünün söyleyeninin bilinmediği,kuşaktan kuşağa atlanılarak günümüze geldini ve Suat Batur tarafından yazıya geçirildiğini gösteriyor

2

soru b
Türkülerin yazıya geçirilerek kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaştığını anlıyoruz

Sayfa 153 1

soru a
1

mani

derede -de:redif

nerede -ere:zengin uyak

dedim 7'li hece ölçüsü

pencerede

2

mani
Erkek

Mesdi yar yar:redif

mesdi yar

arasında

esdi yar
Kız

maniciyim -m:redif

gemiciyim 7'li hece ölçüsü

alma

alıcıyım

3

mani

dildim -dim:redif

sildim -il:tam kafiye

kıymetin 7'li hece ölçüsü

bildim

4

mani

çağlar gibi -lar gibi :redif

dağlar gibi -ağ:tam uyak

yaralıyım 7'li hece ölçüsü

sağlar gibi

5

mani

alma beni -ma beni:redif

salma beni -al:tunç uyak

göster 7'li hece ölçüsü

alma beni

gül ister

bağlar gibi

aldım seni -dım seni:redif

salma beni -al:tunç uyak

göster 7'li hece ölçüsü

alma beni

6

mani

ayna güzel ayna güzel:cinaslı uyak

ayna güzel ay ne güzel:cinaslı uyak

görenler 7'li hece ölçüsü

ay ne güzel

tarar

ayna güzel

1

soru c
''Ayna güzel'' ve '' ay ne güzel'' ifadelerinin birlikte kullanılmasıyla cinas yapılmıştır

Cinas,maninin ahengi bakımından önemlidir

Cinaslı manilerde ses ve söyleniş aralarında cinas bulunan kelimelerle sağlanır

2

soru a
Duygu ve düşünceler 1

manide 2,3 ve 4

dizelerde;2

manide ilk dörtlükte 2,3 ve 4

dizelerde,ikinci dötrlikte ise 3ve4

dizelerde; 3

manide 3 ve 4

dizelerde ;4 ve 5

manide bütün dizelerde; 6

manide 3,4,5 ve 6

dizelerde dile getirilmiştir

2

soru b
Duygu ve düşüncelerin ifade edildiği bölümlerin dışındaki dizeler ''doldurma'' dizelerdir

Bu dizeler asıl anlamının bulunduğu dizelere hazırlık yapılmasını sağlar

Doldurma düzeler anlam bütünlüğünü sağlar

3

soru
1,2,5 ve 6

manilerin teması aşktır

3

maninin teması ayrılık 4

maninin teması derttir

4

soru a
Manilerde geçen deyimler şunlardır:
-Serin yeller esmek:darılmak ve incinmek

''Aramızda serin yeller esiyordu

''
-Kıymetini bilmek:değerini bilmek

''Kıymetinin bilinmemesinden şikayetçi

''
-Dağ gibi=çok büyük
-Dillere sarmak:Her yerde söz etmek

''Her yerde ondan bahsedip dillere saldı

''

4

soru b
-Yel:Gerçek anlamı rüzgar; manideki anlamı dargınlıktır

Sanki,aramızda serin yeller esiyordu

Bu yel sizi hasta eder dedi

-Ciğer:Gerçek anlamı organ;manide gönülden, içten anlamında kullanılmıştır

Haberi alınca,ciğerim yandı

Ciğerlerinden rahatsızlanmıştı

-Altın:Gerçek anlamı değerli bir maden;manide kıymetli anlamında kullanılmıştır

Onun altın gibi bir kalbi var

5

soru
1,2,3,5 ve 6

manilerde sevgili ve ona duyulan aşk teması işlenmiştir

4

manide ise çok dertli olan bir kişinin duyguları işlenmiştir

Sayfa 156 4

soru a şıkkı
Vurgu ve tonlama

Temaları farklı olduğuunda söyleyişi farklıdır

Sayfa 157 Ölçme Değ

Devapları
1)E
2)C
3)C
4)türkü denir

artık maniler asıl maniler

5)Mâni----Deyiş
Türkü----Kavuştak
Ağıt----Sagu

SAYFA 159
Birimlerde Anlatılanlar
1) Şair, baharın geldiğini, bülbüllerin ötmeye başladığını anlatmaktadır

2) Şair, ağaçların yeşillendiğini, ırmakların coştuğunu, aşıkların da şevke geldiğini ifade etmektedir

3) Şair, baharın gelişiyle güllerin açtığını, güzellerin salınarak gezindiğini, aşıların buna sevindiğini ifade etmektedir

4) Şair, baharla birlikte her yerin yeşerdiğini belirterek acaba bu baharın coşkusuyla Allah ağlayanları da güldürür mü diye düşünmektedir

5) Şair, yeryüzünün güllerle kırmızıya boyandığı şu bahar günlerinde kendisinin ağladığını, dertli olduğunu ifade etmektedir

Şiirin teması: Baharın Gelişi
Birim Değeri: Dörtlük
Birim Sayısı: Beş

2)aKafiye ve Redif
1

Dörtlük: olduğu zamandır: redif
kul ve yol ' daki l'ler yarım kafiye
2

Dörtlük: -erler: redif
giy uy ve kay ' daki y'ler yarım kafiye
Ölçü: 11'li hece ölçüsüyle söylenmiştir

2

b
düz yazı gibi okumak bize hiç bir duygu katmaz tamamen anlamsız bir eser olur

160

sayfa
1

dörtlük:
bülbül güle kul olduğu zamandır-----> teşhis sanatı ve tenasüp var (bülbül - gül)
2

dörtlük:
hep ağaçlar uçmak donun giyerler-----> burda da teşhis

ve kapalı istiare

3

dörtlük:
şevke gelüp figan eder bülbüller----> teşhis + intak sanatı

(bülbüllern figan etmesi)
4

dörtlük:
Yine gürler bu yerlerin çığları----> yine teşhis

(çığların gürlemesi

)
Acep mevlam güldürür mü ağları ? ----> istifham sanatı ( soru sorması

)
5

dörtlük:
Yeryüzünün al olduğu zamandır---> mecaz-ı mürsel sanatı

ayrıca;
4+4+3 durağı
Nazım türü : Güzelleme
Ölçü: 11'li hece ölçüsü

3b)Söz sanatları; anlama derinlik, yoğunluk katmak eseri daha etkili hale getirmek için kullanılmıştır

3b) Şiirin daha edebi ve coşkulu, aynı zamanda kuvvetli bir biçimde söylenmesini sağlar

4)Dil Özellikleri: Koşmada sade bir dil kullanılmıştır

Halk söyleyişinin de yansıdığı koşmada ayrıca halkın baharın gelişi karşısındaki duygu ve düşüncelerin ifade ediş biçimi de görülmektedir

Bağlı Olduğu Gelenek: İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı'nın Sözlü Edebiyat geleneğine bağlıdır

5)Hissettiklerim: Heyecan - Sevgi - Güzellik - Sevinç - Coşku

6)Asker bir saz şairidir

Şiirlerinde duru bir Türkçe kullanmıştır

Katıldığı askeri seferlerle ilgili pek çok şiiri vardır

Akıcı bir üslubu vardır

Sayfa 161 ve 162
semai
ilk dörtlükte -mez ler redif
ikinci dörtlükte "-ımız" redif ,"-at" tam kafiye, -mez redif
üçüncü dörtlükte "-acı" tunç kafiye -maz redif
dördüncü dörtlükte "-ahri,-ehri,-ahrı" zengin kafiye -mez redif
son dörtlük "-le" tam kafiye -maz redif

birim değeri:dörtlük
birim sayısı:5
şiirin teması:gurbet
mısra örgüsü:abab cccb dddb eeeb fffb

birimde anlatılanlar
1)Gurbete çıkmanın tehlikeli olduğunu ve her güzeli de sevmemesi gerektiğini dile getiriyor

2)Gurbet elde kimsenin kıymetimizi bilmeyeceğini belirtiyor
3)Gurbete gönlündeki derdin ilacını bulmak için çıkmıştır ama bulamayacağını belirtiyor
4)Gurbetin çok zor olduğunu ve kahrının çekilemeyeceğini anlatıyor
5)Aşıkların sevdiklerine kavuşamadıklarını dile getiriyor

2

b

Şiiri şiir yapan vurgu ve tonlamadır

Bu yüzden düz yazı okurken noktalama işaretlerinde yaptığımız vurgu ile şiir vurgusu arasında çok fark vardır

3

a

gönül gurbet ele çıkma(teşhis)
sunam gurbet elin kahrı(açık istiare)
bülbül figan eder güle(teşhis, telmih, tenasüp)
güzel sevmek sarp bir kale(teşbih, tenasüp)
b

ahengi sağlamış ve şiiri çekici hale getirmiştir

4

dil sade, imgeler suna ve bülbül
bağlı olduğu gelenek: sözlü gelenek yani aşık etebiyatı

5

Gurbet ellerin kimsenin yuvası gibi olmadığı ve çok zor olduğu

6

Divan tarzı şiirler söylemiştir

Hem hece nem aruzla yazmıştır

Asıl kişiliği hece ölçüsüyle yazdığı ölçüsüyle yazdığı koşma ve semailerde görülür

Gazel, murabba, muhammes tarzı şiirlerde yazmış

Ancak çok başarılı sayılmaz

7

saz şairi; halkın arasında olan bir kişidir

ilhamını halk zevkinden halkın hayal gücünden alır

halk şiirinde, günlük dilde konuşulan kelime ve deyimler yer alır

Sayfa 162
6)Erzurumlu Emrah’ın fikrî ve edebî kişiliği
*Erzurumlu Emrah döneminin önemli saz şairlerindendir

*kendinden sonra gelen şairler üzerinde etkili olmuştur

*şiirlerinde kullandığı dil sade ve anlaşılır bir dildir

*şiirlerinde kafiye ve redifler sağlamdır

2

*halk şiiri ile konuşma dili arasında bir benzerlik söz konusudur

*saz şairi halkın arasında olan bir kişidir

ilhamını halk zevkinden,halkın hayal gücünden alır

*halk şiirinde,günlük dilde konuşulan kelime ve deyimler yer alır

Sayfa 164 ve 165
Bayburtlu celali = semai
Kağızmanlı hıfzı = koşma(ağıt)
aşık= semai
kör oğlu= koşma
aşık Ömer = koşma(güzelleme)
karaca oğlan=varsağı
everekli seyrani= koşma (taşlama)
levni=destan

08-23-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Edebiyat Sayfaları 10.Sınıf 152-153-155-156-157-158-159-160-161-162-163-164 Sayfa 152 13 Etkinlik Vardar Ovası Türküsü dilden dile geçerek günümüze ulaşmıştır yani anonimdir 2 soru a Derleyen sözcüğü;bu türkünün söyleyeninin bilinmediği,kuşaktan kuşağa atlanılarak günümüze geldini ve Suat Batur tarafından yazıya geçirildiğini gösteriyor 2 soru b Türkülerin yazıya geçirilerek kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaştığını anlıyoruz Sayfa 153 1 soru a 1mani derede -de:redif nerede -ere:zengin uyak dedim 7'li hece ölçüsü pencerede 2mani Erkek Mesdi yar yar:redif mesdi yar arasında esdi yar Kız maniciyim -m:redif gemiciyim 7'li hece ölçüsü alma alıcıyım 3mani dildim -dim:redif sildim -il:tam kafiye kıymetin 7'li hece ölçüsü bildim 4mani çağlar gibi -lar gibi :redif dağlar gibi -ağ:tam uyak yaralıyım 7'li hece ölçüsü sağlar gibi 5mani alma beni -ma beni:redif salma beni -al:tunç uyak göster 7'li hece ölçüsü alma beni gül ister bağlar gibi aldım seni -dım seni:redif salma beni -al:tunç uyak göster 7'li hece ölçüsü alma beni 6mani ayna güzel ayna güzel:cinaslı uyak ayna güzel ay ne güzel:cinaslı uyak görenler 7'li hece ölçüsü ay ne güzel tarar ayna güzel 1 soru c ''Ayna güzel'' ve '' ay ne güzel'' ifadelerinin birlikte kullanılmasıyla cinas yapılmıştırCinas,maninin ahengi bakımından önemlidirCinaslı manilerde ses ve söyleniş aralarında cinas bulunan kelimelerle sağlanır 2 soru a Duygu ve düşünceler 1manide 2,3 ve 4 dizelerde;2manide ilk dörtlükte 2,3 ve 4 dizelerde,ikinci dötrlikte ise 3ve4 dizelerde; 3manide 3 ve 4 dizelerde ;4 ve 5manide bütün dizelerde; 6manide 3,4,5 ve 6 dizelerde dile getirilmiştir 2 soru b Duygu ve düşüncelerin ifade edildiği bölümlerin dışındaki dizeler ''doldurma'' dizelerdirBu dizeler asıl anlamının bulunduğu dizelere hazırlık yapılmasını sağlarDoldurma düzeler anlam bütünlüğünü sağlar 3 soru 1,2,5 ve 6 manilerin teması aşktır3maninin teması ayrılık 4maninin teması derttir 4 soru a Manilerde geçen deyimler şunlardır: -Serin yeller esmek:darılmak ve incinmek''Aramızda serin yeller esiyordu'' -Kıymetini bilmek:değerini bilmek''Kıymetinin bilinmemesinden şikayetçi'' -Dağ gibi=çok büyük -Dillere sarmak:Her yerde söz etmek''Her yerde ondan bahsedip dillere saldı'' 4 soru b -Yel:Gerçek anlamı rüzgar; manideki anlamı dargınlıktır Sanki,aramızda serin yeller esiyordu Bu yel sizi hasta eder dedi -Ciğer:Gerçek anlamı organ;manide gönülden, içten anlamında kullanılmıştır Haberi alınca,ciğerim yandı Ciğerlerinden rahatsızlanmıştı -Altın:Gerçek anlamı değerli bir maden;manide kıymetli anlamında kullanılmıştır Onun altın gibi bir kalbi var 5 soru 1,2,3,5 ve 6 manilerde sevgili ve ona duyulan aşk teması işlenmiştir4manide ise çok dertli olan bir kişinin duyguları işlenmiştir Sayfa 156 4 soru a şıkkı Vurgu ve tonlamaTemaları farklı olduğuunda söyleyişi farklıdır Sayfa 157 Ölçme Değ Devapları 1)E 2)C 3)C 4)türkü denir artık maniler asıl maniler 5)Mâni----Deyiş Türkü----Kavuştak Ağıt----Sagu SAYFA 159 Birimlerde Anlatılanlar 1) Şair, baharın geldiğini, bülbüllerin ötmeye başladığını anlatmaktadır 2) Şair, ağaçların yeşillendiğini, ırmakların coştuğunu, aşıkların da şevke geldiğini ifade etmektedir 3) Şair, baharın gelişiyle güllerin açtığını, güzellerin salınarak gezindiğini, aşıların buna sevindiğini ifade etmektedir 4) Şair, baharla birlikte her yerin yeşerdiğini belirterek acaba bu baharın coşkusuyla Allah ağlayanları da güldürür mü diye düşünmektedir 5) Şair, yeryüzünün güllerle kırmızıya boyandığı şu bahar günlerinde kendisinin ağladığını, dertli olduğunu ifade etmektedir Şiirin teması: Baharın Gelişi Birim Değeri: Dörtlük Birim Sayısı: Beş 2)aKafiye ve Redif 1 Dörtlük: olduğu zamandır: redif kul ve yol ' daki l'ler yarım kafiye 2 Dörtlük: -erler: redif giy uy ve kay ' daki y'ler yarım kafiye Ölçü: 11'li hece ölçüsüyle söylenmiştir 2b düz yazı gibi okumak bize hiç bir duygu katmaz tamamen anlamsız bir eser olur 160sayfa 1 dörtlük: bülbül güle kul olduğu zamandır-----> teşhis sanatı ve tenasüp var (bülbül - gül) 2dörtlük: hep ağaçlar uçmak donun giyerler-----> burda da teşhisve kapalı istiare 3dörtlük: şevke gelüp figan eder bülbüller----> teşhis + intak sanatı(bülbüllern figan etmesi) 4dörtlük: Yine gürler bu yerlerin çığları----> yine teşhis(çığların gürlemesi) Acep mevlam güldürür mü ağları ? ----> istifham sanatı ( soru sorması) 5dörtlük: Yeryüzünün al olduğu zamandır---> mecaz-ı mürsel sanatı ayrıca; 4+4+3 durağı Nazım türü : Güzelleme Ölçü: 11'li hece ölçüsü 3b)Söz sanatları; anlama derinlik, yoğunluk katmak eseri daha etkili hale getirmek için kullanılmıştır 3b) Şiirin daha edebi ve coşkulu, aynı zamanda kuvvetli bir biçimde söylenmesini sağlar 4)Dil Özellikleri: Koşmada sade bir dil kullanılmıştır Halk söyleyişinin de yansıdığı koşmada ayrıca halkın baharın gelişi karşısındaki duygu ve düşüncelerin ifade ediş biçimi de görülmektedir Bağlı Olduğu Gelenek: İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı'nın Sözlü Edebiyat geleneğine bağlıdır 5)Hissettiklerim: Heyecan - Sevgi - Güzellik - Sevinç - Coşku 6)Asker bir saz şairidir Şiirlerinde duru bir Türkçe kullanmıştır Katıldığı askeri seferlerle ilgili pek çok şiiri vardır Akıcı bir üslubu vardır Sayfa 161 ve 162 semai ilk dörtlükte -mez ler redif ikinci dörtlükte "-ımız" redif ,"-at" tam kafiye, -mez redif üçüncü dörtlükte "-acı" tunç kafiye -maz redif dördüncü dörtlükte "-ahri,-ehri,-ahrı" zengin kafiye -mez redif son dörtlük "-le" tam kafiye -maz redif birim değeri:dörtlük birim sayısı:5 şiirin teması:gurbet mısra örgüsü:abab cccb dddb eeeb fffb birimde anlatılanlar 1)Gurbete çıkmanın tehlikeli olduğunu ve her güzeli de sevmemesi gerektiğini dile getiriyor 2)Gurbet elde kimsenin kıymetimizi bilmeyeceğini belirtiyor 3)Gurbete gönlündeki derdin ilacını bulmak için çıkmıştır ama bulamayacağını belirtiyor 4)Gurbetin çok zor olduğunu ve kahrının çekilemeyeceğini anlatıyor 5)Aşıkların sevdiklerine kavuşamadıklarını dile getiriyor 2bŞiiri şiir yapan vurgu ve tonlamadırBu yüzden düz yazı okurken noktalama işaretlerinde yaptığımız vurgu ile şiir vurgusu arasında çok fark vardır 3a gönül gurbet ele çıkma(teşhis) sunam gurbet elin kahrı(açık istiare) bülbül figan eder güle(teşhis, telmih, tenasüp) güzel sevmek sarp bir kale(teşbih, tenasüp) bahengi sağlamış ve şiiri çekici hale getirmiştir 4dil sade, imgeler suna ve bülbül bağlı olduğu gelenek: sözlü gelenek yani aşık etebiyatı 5Gurbet ellerin kimsenin yuvası gibi olmadığı ve çok zor olduğu 6 Divan tarzı şiirler söylemiştir Hem hece nem aruzla yazmıştır Asıl kişiliği hece ölçüsüyle yazdığı ölçüsüyle yazdığı koşma ve semailerde görülür Gazel, murabba, muhammes tarzı şiirlerde yazmışAncak çok başarılı sayılmaz 7saz şairi; halkın arasında olan bir kişidir ilhamını halk zevkinden halkın hayal gücünden alır halk şiirinde, günlük dilde konuşulan kelime ve deyimler yer alır Sayfa 162 6)Erzurumlu Emrah’ın fikrî ve edebî kişiliği Erzurumlu Emrah döneminin önemli saz şairlerindendir kendinden sonra gelen şairler üzerinde etkili olmuştur şiirlerinde kullandığı dil sade ve anlaşılır bir dildir şiirlerinde kafiye ve redifler sağlamdır 2halk şiiri ile konuşma dili arasında bir benzerlik söz konusudur saz şairi halkın arasında olan bir kişidirilhamını halk zevkinden,halkın hayal gücünden alır *halk şiirinde,günlük dilde konuşulan kelime ve deyimler yer alır Sayfa 164 ve 165 Bayburtlu celali = semai Kağızmanlı hıfzı = koşma(ağıt) aşık= semai kör oğlu= koşma aşık Ömer = koşma(güzelleme) karaca oğlan=varsağı everekli seyrani= koşma (taşlama) levni=destan