Wihelm Dilthey

Wilhelm Dilthey Kimdir? (1863-1936)

Seçkin bir tarihçi olan Dilthey, olguculuktan yola çıkmış, bununla birlikte büyük ölçüde Kant’ın da etkisi altında kalmıştır Bu bakımdan, tipik bir 19 yüzyıl düşünürüdür Böyle olmakla birlikte, Dilthey’i, 1900 bunalımının seçkin temsilcileri arasında da saymak gerekir, çünkü bu iki etkiye usdışıcı bir görececilik yararına egemen olmayı bilmiştir

Temel sorunu, yaşam ve yaşamın kavranılmasıdır Dilthey, yaşamı, erekbilimsel bir tarzda, bir eğilimler bütünü olarak; kapalı bir birlik olarak tasarımlamaktadır, yaşam, insan türünü kuşatan bir bütündür” Yaşamın her görüngüsünün, bu görüngü yaşam alanına giren şeyi deneyimlediği sürece, bir anlamı vardır, Dilthey, bilgi kuramında, anlakçı öğretilere karşı çıkar: Biz anlağımızla değil, tinimizin bütünlüğüyle biliriz ve dışdünyayı dirençle karşılaşan istencimizle gözlemleriz

Dilthey ayrıntılı bir tin bilimleri bilgi kuramı ortaya koymuştur (Hermeneuflk) Bu kuramın temel üç ilkesi şunlardır: Tarihsel bilgi kendi üzerine yönelen bir düşünmedir, anlamak (versthen), ne açıklamaktır (erklären), ne de ussal bir işlevdir, anlamak ruhun tüm duyusal güçleriyle gerçekleşir, anlama, yaşamdan yaşama giden bir devinimdir, çünkü gerçeklik yaşamdır Bütünsel uyumu ancak ruhun bütün güçlerinin işbirliği ve uyumu ile elde edebiliriz

Yaşamının son yıllarına doğru Dilthey, bir dünya görüşü öğretisine varmıştır: Weltanschouung, sonul olarak, inansal davranış ile yücelik taşıyan farklı dirimsel tutumlara indirgenebilir İnsanın kendisi ve felsefesi, tarihsel akış içine yeniden bütünlenmelidir Tarihte üç dirimsel tutuma karşılık gelen üç tip felsefe gösterilebilir Eğer anlak egemense, ortaya olgucu maddecilik çıkar, eğer duygusal bir tutum ağır basarsa heptanrıcı nesnel idealizme varılır ve son olarak istenç baskın çıkarsa, Platonun, Hıristiyanlığın ya da Kant'ın özgürlük idealizmiyle karşılaşılır İnsansal olan her şey gibi felsefe de bütünüyle görecedir Tarihsel dünya görüşünün son sözü, her türlü insansal kavrayışın göreceliğidir Her şey yürüyüş içindedir hiçbir şey durmamaktadır Daha başka birçok ‘an, o’an Dilthey felsefesi, özellikle görececiliği ve usun yerine yaşamı koymasıyla çağdaş felsefe üzerinde büyük bir etki bırakmıştır

KAYNAK

Çağdaş Avrupa Felsefesine Giriş; J M Bochensky; Çev: Serdar Rifat Kırkoğlu; Kabalcı Yayınevi