Santi Raffaello

Santi Rafaello

Ressam Giovanni Santi'nin oğlu olan Raffaello Santi (ya da Sanzio) on bir yaşındayken, resimle ilgili ilk bilgile­ri babasından aldı Gerçek anlamda­ki eğitimineyse Urbino'da Timoteo Viti'nin yanında başladı; daha sonra Perugia'ya yerleşen sanatçı, 1498'de Perugino'nun atölyesine girdi 1500'de yaptığı Üç Güzeller ve Şövalyenin Dü­şü adlı çalışmalarıyla sanatının geliş­tiği görülen Raffaello sırasıyla Siena, Urbino, Floransa ve Roma'da kaldı; sürekli olarak, kendisinden önce ye­tişmiş büyük ustaların sanatını özüm­lemeye çalıştı

FLORANSA'DAKİ EĞİTİM

Umbria'da kısa süre kaldıktan sonra, 1504'te Floransa'ya gitti ve dört yıl süreyle orada çalıştı Perugino'ya ait iki tablo (Sistina Şapeli'ndeki Aziz Petrus'a Anahtarların Teslimi, 1481; ki­mi zaman Spagna'ya mal edilen Ba­kirenin Evlenmesi, 1503-1504) Raffaello'nun tarih taşıyan ilk tablosuna (Bakirenin Evlenmesi, 1504) esin kay­nağı oldu Ancak temel özellikleri için­de, bu kompozisyon tümüyle Raffaello'nun, Leonardo da Vinci, Michelangelo ve Fra Bartolomeo'nun sanatın­dan öğrenebildiği her şeyi özümlediği Floransa dönemine aittir Büyük Duka Madonnası'nda (1505, Floransa, Pitti Galerisi) Leonardo da Vinci'den sfumato tekniğini alan sanatçı, Belvedere Madonnası (1506, Kunsthistorisches Museum, Viyana) ve Güzel Bahçıvan Kadın 'da da (1507, Louvre) aynı sanatçıdan "piramit yapısında­ki kompozisyonu aldı Öte yandan Mezara Konma 'da (1507, Borghese Galerisi, Roma) klasik ya da Michelangelo'dan alınma motiflerin sık sık yinelendiği görülür; sanatçının Roma'ya gitmeden önce gerçekleştir­miş olduğu Kutsal Teslisin Görkemi (1505?, 1507-1508 ?, San Severo Ma­nastın Kilisesi, Perugia) adlı tek fresk­te de Fra Bartolomeo'nun 1499'da başladığı ve Albertinelli'nin 1500'de bitirdiği Son Yargı 'mn izlerine Tasla­nır

VATİKAN'DAKİ STANZALAR

Raffaello, 1508'de yerleştiği Roma'da memleketlisi ve belki de akrabası olan Bramante tarafından Papalık sarayı çevresine katıldı ve Papalığın resmi ressamı oldu Bu kentteki çalışmala­rını, Julius II (1503-1513) ve Leo X'un (1513-1521) papalık dönemleri sıra­sında sürdürdü Roma döneminin Va­tikan'daki stanza ların (Nicolaus V'in eski daireleri) dekorasyonuyla başlaması, Raffaello'yu, o tarihe kadar yal­nızca bir tek fresk (San Severo'daki) yapmış olduğunu unutturacak kadar üne kavuşturdu

İmza Odası (Stanza della Segnatura) olarak adlandırılan ilk stanzanın ça­lışmaları Ocak 1509'da başladı, 1511'de de tamamlandı (Kutsal Tar­tışma, Parnassos Atina Okulu, Üç Er­dem); aynı yıl, Michelangelo'nun de­korasyonunu gerçekleştirdiği Sistina Şapeli'nin tavanının bir bolümü de tö­renle açıldı Bu stanzanm dekorasyo­nu tavan resimlerinden (bunlardan yalnızca köşelerdeki süsle dört ma­dalyonun Raffaello'ya ait olduğu sa­nılır) başka, içlerinde ustaca kompo­zisyonların geliştirildiği sekiz önemli bölümü kapsar İmza Odası 'yla Raffa­ello, o güne kadar resim alanında gi­rişmiş olduğu deneylerin üslupsal bir bireşimini yapmayı başardı Heliodoros'un Odası (Stanza di Eliodoro) olarak adlandırılan ikinci stan­zanm çalışmaları, 1512'nin ikinci ya­rısında başladı ve 1514'te tamamlan­dı Tavanın iyi korunamamış olması, bunların kesin olarak kimin tarafın­dan yapıldığının belirtilmesine olanak vermez, ama duvar freskleri [Heliodoros 'un Tapmaktan Kovulması, Bolsena Ayini, Aziz Petrus'un Kurtuluşu, Aziz Leo 'yla Atilla 'nın Karşılaşması), yer yer öğrencilerin (Giulio Romano,Giovanni da Udine) elinin değdiğini gösterse de, bu genç ustanın elinden çıkmış yapıtlar sayılırlar ve sanatçı­nın renksel ve biçimsel tekniğindeki yeni bir aşamayı belirtirler Yangın Odası (Stanza dell'Incendio) olarak adlandırılan odanın tavanı da­ha önceden Perugino'nun freskleriyle süslenmişti Raffaello, bunları boz­madı; 1514'ten 1517'ye kadar üstlen­diği işse duvarları süsleyen dört fresk­le [Borgo Yangım, Ostia Savaşı, Char-lemagne'm Taç Giymesi, Leo linin Yemini] sınırlı kaldı Bütün bu fresk­lerin yalnızca desenleri Raffaello ta­rafından çizilmiştir Sanatçının bu odanın dekorasyonu sırasında pek çok yardımcısının bulunmasının nedenle­rinden biri de, Raffaello'nun aynı ta­rihlerde, Sistina Şapeli'nin alt bölüm­lerinin süslemesinde kullanılacak olan halıların kartonlarını hazırlamakla görevli olduğudur Söz konusu eşsiz on kartondan yedisi günümüze kadar ge­lebilmiştir (Victoria and Albert Museum, Londra) 1517'den 1519'a kadar Brüksel'de Pieter Van Aelst'in atölye­sinde dokunmuş olan halılar o kadar başarıya ulaşmıştır ki, önce Mantova, daha sonra da Urbino dukaları, kar­tonları ödünç alarak, birer yeni bas­kı yaptırmışlardır Leo X tarafından Raffaello'ya 1517'de ısmarlanan Constantinus Salonu 'nun (Sala di Cos-tantino) çalışmalarıysa, ustanın ölü­münden dört yıl sonra, öğrencileri ta­rafından tamamlanmıştır

LOGGİALAR

Vatikan loggia larındaki anıtsal süs­leme (65 m uzunlukta ve 4 m genişlik­teki bir galerinin bölmeleri) de Raffaello'nun yardımıyla gerçekleşmiştir Sanatçı loggialarda bulunan ve tümü de Eski Ahit'ten esinli olan freskleri de tasarlamıştır; Raffaello yalmzca papalar için freskler yapmamış, döne­min daha başka önemli kişilerinin he­sabına da çalışmıştır Bunlardan biri de Sienalı sanat koruyucusu bankacı Agostini Chigi'dirRaffaello, Chigi'nin Roma villasında Galatea'nın Zaferi' ni (1514), daha sonra da Psyche'nin Öyküsü'nü (1517) gerçekleştirdi; bu son yapıt bir öncekine oranla hemen hemen tümüyle Raffaello'nun atölye­sinde çalışanlar tarafından yapılmış­tır Sanatçı ayrıca 1511-1512 dolay­larında Sant'Agostino Kilisesi'ndeki İşaya ile Santa Maria della Pace'deki Falcı Kadınlar ve Melekler'i (1514) gerçekleştirdi; Michelangelo'nun üs­lubundan büyük ölçüde etkilenmiş olan bu iki freskin, sanatçının elinden çıktığı kabul edilir

MİHRAP ARKALIKLARI VE PORTRELER

Raffaello dekoratif kompozisyonlar­dan başka çok sayıda portre ve mih­rap arkalıkları [Foligno Madonnası, 1511-1514, Vatikan; Aziz Sixtus Ma­donnası [Madonna Sistina],1513-1514, Dresden, Gemâldegalerie ya da Santa Cecilia, 1514, Bologno) yaptı Sandalyada Madonna'yla (1514, Pitti Sarayı, Floransa) Raffael­lo, sanatının doruk noktalarından bi­rine ulaştı

Bazı eleştirmenlerin, Raffaello'nun yapıtlarının çoğunda gördükle­ri ve kınadıkları biraz yavana kaçan o ince tatlılığa portrelerinde kesinlikle raslanmaz; bunlar, benzersiz yapıtlar [Dilsiz, 1507'ye doğru; Kardinal Bibbiene, 1516; İki Kardinal Arasında Leo X, 1518-1519) ya da başyapıtlar [Bir Kardinalin Portresi, 1510-1511, Madrid, Prado; Boldossare Castiglione, 1514-1515) sayılırÜnlü La Fornarina'nın (1518-1519 , Roma, Ulusal Galeri) da Raffaello tarafından yapıl­mış olduğu konusu tartışmalıdır Ne olusa olsun burada, büyük bir bölü­mü sanatçının elinden çıkmış, sınırlı bir bölümü de bir öğrencisinin yardı­mıyla gerçekleştirilmiş bir yapıt söz konusudur

Floransa'daki Uffizi Müzesi'nde sak­lanan Julius linin Portresi (1512'ye doğru), gerçekliği tartışmalı bir yapıt­tır, hatta eleştirmenlerin çoğu tarafın­dan yadsınırÖte yandankardinal Bibbiena'nın siparişi olan Jeanne dAra-gon'un Portresi'yse (1518, Louvre) gü­nümüzde artık hemen hemen herkes tarafından bir atölye ürünü olarak ka­bul edilir

Raffaello'nun öldüğü sırada üstünde çalışmakta olduğu Ölümünden Sonra İsa 'nın Üç Havarisine Görünmesi ad­lı yapıtın (1518-1520, Vatikan) hangi durumda yarım kaldığını öğrenmek kesinlikle olanaksızdır Yapıt Giulio Romano tarafından bitirilmiştir

MİMARLIK ETKİNLİKLERİ

Yaşadığı dönemde büyük üne kavuşan Raffaello, yalnızca dahi bir ressam değil ama çok dikkate değer bir mi­mar ve eşsiz bir dekoratördü Bramante'nin ölümü üstüne Leo X, San Pietro'daki çalışmaların yönetimini Raffaello'ya verdi Roma'da Sant'Eligio degli Orefici Kilisesi'nde önemli değişiklikler yapan Raffaello'nun Palazzo Branconio deli 'Aquila'nın (Ro­ma) hiç değilse bir bölümünü gerçek­leştirdiği, ayrıca, daha az kesin ola­rak Pandolfini (Floransa) ve Caffarelli (Roma) saraylarının da Raffaello'nun yapıtı olduğu sanılır Öte yandan Roma'daki Villa Madama'nm mimarlığı­nı yapıp yapmadığını söylemek güçtür ama Santa Maria del Popolo'daki Chigi Şapeli'nin (Roma) onun tarafından yapıldığı söylenebilir