Prof. Dr. Sinsi
|
Çeçenistan, Tarihi,Tüm Bilgiler:
Çeçenistan,
Rusya Federasyonu'nun güneyindeki özerk cumhuriyetlerden Çeçenistan, neredeyse dört bir yanından Rus toprakları ile çevrili
Çeçenistan Kafkas Dağları'ndaki sınırını ise Gürcistan ile paylaşıyor
Aslında petrol zengini olan bölgede, bağımsızlık yanlısı isyancı gruplarla Rus ordusu arasında 10 yılı aşkın süredir devam eden savaş nedeniyle ekonomi ve altyapı şu anda harabe durumunda
Organize suç faaliyetleri de yaygın durumda
GENEL BİLGİLER
Çeçenistan, neredeyse iki yüz yıldır Rusya'nın dağlık güney sınırında Moskova için baş ağrısı yaratan bir bölge oldu
19 yüzyılda İmam Şamil'in başını çektiği kanlı bir isyana sahne olan bölgede yaşananlar, Lermontov ve Tolstoy gibi sanatçıların eserlerine konu oldu
Rus yönetimi 1859 yılında bu isyanı bastırdı
Çeçenler ancak bundan 60 yıl sonra, bu kez Çarlık dönemne son veren Ekim Devrimi'nden faydalanarak kısa bir dönem bağımsızlıklarına kavuştular
Ancak bu dönem kısa sürdü ve 1922'de bölge, yeniden Rusya'ya bağlandı
İkinci Dünya Savaşı ve Nazi işgali, Moskova yönetiminden kopmak için yine birer fırsat olarak değerlendirildi
Ancak savaş sonunda Stalin'in intikamı acı oldu
Çeçenleri işbirlikçilikle suçlayan Stalin, yöre halkını Sibirya ve Orta Asya'ya sürdü
Çeçenler ancak 1957'de, Kruşçev döneminde yeniden evlerine dönebildiler
Sovyet dönemi sonrası
Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılması ardından, Sovyet hava kuvvetlerinde üst düzey bir yetkili olan Cahar Dudayev, bölgenin bağımsız olduğunu ilan etti
Dönemin lideri Boris Yeltsin, bu açıklamaya İçişleri Bakanlığı'na bağlı bir kaç yüz askeri bölgeye sevkederek yanıt verdi
Havaalanında silahlı Çeçen isyancıların karşıladığı askerler otobüslere bindirilip evlerine gönderildi Bu olay Moskova için küçük düşürücü bir dizi adımın ilki oldu
Bunu takip eden üç yılda, silahlı gruplar Çeçenistan'daki denetimlerini gitgide artırırken Dudayev de Moskova'ya meydan okur açıklamalarında da sesini yükseltti
1994'te Rusya, isyanı dizginlemek için bölgeye yeniden asker sevketti Kolay bir zafer beklentileri kısa sürede suya düştü ve Rusların kayıpları artmaya başladı
Moskova, 1996'da imzalanan bir barış antlaşması ardından buradaki askerlerini çekmeye başladı
Bu anlaşma, Çeçenistan'a bağımsızlık yerine, büyük oranda özerklik sağlıyordu
Anlaşma uyarınca Aslan Mashadov, Çeçenistan cumhurbaşkanlğına seçildi
Ancak Çeçenistan savaş sırasında harabeye dönmüştü ve Rusya bölgeye yeniden yatırım yapmaya yanaşmadı General Mashadov da organize suç ve adam kaçırma ile zengin olan silahlı çete liderlerini kontrol altına alamadı
1999 Ağustos'unda Çeçen savaşçılar komşu Dağıstan Cumhuriyeti'ne sızarak Dağıstan ve Çeçenistan'da İslami bir devlet kurulmasını destekleyen bir örgütün saflarına katıldılar
Bu örgüt, Müslümanları Ruslara karşı cihada çağırdı
İkinci Çeçen savaşı
Bu sırada henüz başbakan olarak iktidara gelmiş olan Vladimir Putin'in tepkisi hızlı ve sert oldu
Bir kaç hafta içinde şiddetli çatışmalarla bu isyan bastırıldı
Aynı yılın yaz aylarında Rusya'nın çeşitli bölgelerinde düzenlenen bombalı saldırılarda yüzlerce kişi hayatını kaybetti
Rus makamları olaydan Çeçen isyancıları sorumlu tutmakta gecikmedi
Putin, orduyu yeniden bölgeye sevketti ve kanlı çatışmalar başladı
Erken zafer ilanlarına rağmen, saldırılar ve çatışmalar hala tam olarak kesilmiş değil
Batılı ülkelerin Rusya'nın yöntemlerine ve insan hakları ihlallerine yönelen eleştirileri ise 11 Eylül'de Amerika Birleşik Devletleri'ne düzenlenen ve "terörle mücadele" kampanyalarının başlamasına yol açan saldırılardan sonra duruldu
Rusya Çeçen isyancıların da küresel terör şebekesinin bir parçası olduğunu savunuyor
Kremlin yönetimi Çeçenistan'a daha fazla özerklik sağlayan ancak Rusya'ya sıkı sıkıya bağlı olmasını sağlayan yeni bir anayasayı 2003 Mart'ında tartışmalı bir referanduma sundu
Bölge bu sırada hala çok istikrarsız olduğundan bu referandumda anayasaya verilen onayın gerçekten geçerli sayılıp sayılamayacağı da ayrı bir tartışma konusu
Rusya'nın bölgedeki sorunun barışçı bir çözüme ulaşması beklentisinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini söylemek hala güç
Bu yöndeki umutlar, 2004 Mayıs ayında, referandum sonrası bölgenin liderliğine seçilmiş olan Ahmed Kadirov'un suikast sonucu ölümüyle darbe aldı
2005 Kasım ayında düzenlenen seçimlerde Kremlin yanlısı Birleşik Rusya Partisi, sandalyelerin yarısından fazlasını kazandı
İsyancılar bu seçimin göstermelik olduğunu savunsa da Rusya lideri Vladimir Putin, bölgede anayasal düzene dönüşün tamamlandığını ilan etti
Gözlemcilerse oy verme işleminin şiddetin sürdüğü bir korku ortamında yapıldığını vurguladılar
LİDERLER
Cumhurbaşkanı: Ramazan Kadirov
Bir suikast sonucu öldürülen Cumhurbaşkanı Ahmed Kadirov'un oğlu olan Ramazan Kadirov, 2007 Nisan ayında cumhurbaşkanlığı görevini üstlendi
Babası öldüğü sırada 27 yaşında olan Ramazan Kadirov'un yaşı cumhurbaşkanlığına bizzat aday olmak istenen 30 yaş sınırının altında kaldığından, 2004 seçiminde Ali Alkanov'u destekledi
Seçim ardından da başbakan yardımcısı olarak görevlendirildi Ancak 2006'nın Mart ayında, Başbakan Sergey Abramov'un bir otomobil kazasında ağır yaralanması ardından bu görev Kadirov'un oldu
Bundan dört yıl sonra ise Çeçenistan Cumhurbaşkanı Ali Alkanov sürpriz şekilde istifa etti
Rusya lideri Vladimir Putin, bu göreve Kadirov'u aday gösterdi, Çeçenistan parlamentosu da bu seçimi onayladı
Başbakanlığı sırasında Kadirov ile iktidar mücadelesi yaşayan Cumhurbaşkanı Ali Alkanov, Şubat ayı ortasında danışıklı olduğu izlenimi yaratan bir şekilde istifa etmişti
İki aydır bu görevi vekaleten yürüten Kadirov, uzun süredir bu görev için Rusya'nın tercih ettiği isim olarak görülüyordu
Son 10 yılda yönetimin çeşitli kademelerinde etkin görevler alan genç siyasetçi, ayrıca bölgede korku salmış olan özel bir güvenlik biriminin de başkanıydı
Bu birim işkence ve adam kaçırma vakalarıyla cinayetlerden sorumlu tutuluyor
1976 doğumlu Kadirov, 1996-2004 arasında cumhurbaşkanı danışmanı olarak görevlendirilmiş, ayrıca aynı dönemde babasının adını taşıyan özel güvenlik biriminin başına geçmişti
2004'te başbakan birinci yardımcısı ve federal Güney Eyaleti Başkanı'nın danışmanı oldu 2005'te vekaleten başbakan yardımcısı olarak atanan Ramazan Kadirov, ertesi yıl resmen başbakan oldu
Rusya yönetiminin cesaret madalyaları ile ödüllendirdiği Kadirov'un, beş kızı ve bir oğlu var
Kadirov, babasının ölümünün öcünü alacağını söylüyor
'İsyancıların kökünü kazımak'la görevlendirilen ve binlerce militandan oluşan 'Kadirovsi' kuvvetlerinin aşırı şiddet uyguladığı eleştirileri ardından, bu birimi Rus kuvvetlerinin komutasına devredeceğini duyurdu
Bazı gözlemciler, militanların hala Kadirov'un kontrolunda olacağını belirterek bunun fazla bir fark yaratmayacağını savunuyorlar
Kadirov, bu birimin adam kaçırma ve cinayet olaylarının ardında olduğu suçlamalarını reddediyor ancak gücün içinde bazı "başıboş" unsurlar bulunabileceğini söylüyor
Moskova yönetimi ile yakın bağları olan Kadirov aynı zamanda Kremlin yanlısı Birleşik Rusya Partisi'nin bölgesel lideri
2005 Kasım'ındaki genel seçimde bu partiyle sandıktan ilk ısrada çıkan Kadirov, bölgeye istikrar getirmek için demir yumrukla yönetimin gerekli olduğunu savunuyor
Kadirov kendisini inançlı bir Müslüman olarak tanımlıyor
Ayrılıkçı lider: Dokka Umarov
Dokka Umarov, Çeçen isyancıların liderliğini Abdülhalim Sadullayev'in 2006 Haziran ayında düzenlenen bir polis operasyonunda öldürülmesi sonrası üstlendi
2005 Mart'ında liderliği üstlenene dek Çeçenistan dışında pek tanınmayan bir din adamı olan Sadullayev'in aksine, Umarov'un adı isyancıların operasyonlarında sık sık geçiyordu
Umarov 1990'ların ortalarında bu yana isyan hareketinde aktif rol oynadı
İsyancıların liderliğini üstlendikten sonra yaptığı ilk açıklamada Rusya'da polise ve orduya ait operasyonlara hız vereceğini duyurdu
1964 doğumlu Umarov bununla birlikte, sivillere verilecek zararın asgariye indirilmesine çalışacağını söyledi
Çeçen isyancıların son yıllarda çok sayıda sivilin ölümüne yol açan Moskova'daki tiyatro ve Beslan'daki okul baskını gibi eylemleri hareketin tepki çekmesine yol açmıştı
Umarov'un liderliği üstlenmesinden bir kaç hafta sonra, 2006 Temmuz'unda hareketin etkili liderlerinden, Rusya'nın en çok aranan adamı olan Şamil Basayev İnguşetya'da ölmüştü
MEDYA
Çeçenistan medyanın faaliyetleri açısından oldukça büyük zorluklar çekilen bir bölge
Basın özgürlüğünü savunan gruplar, Moskova yönetimini bölgedeki çatışmaları izleyip aktarmaya çalışan gazetecilerin bağımsız şekilde çalışmasını engellemeye çalışmakla suçluyor
Örneğin ABD destekli Hür Avrupa Radyosu adına çalışan Andrei Babitsky'nin bölgeden geçtiği haberler nedeniyle Kremlin'i öfkelendirdiği belirtiliyor Babitsky, 2000 yılında Grozni'de yakalanmış seyahat belgelerinin sahte olduğu gerekçesiyle bir Rus mahkemesince mahkum edilmişti
Rusya televizyon ve radyolarının pek çoğu bölgede takip edilebiliyor Bölgedeki radyo kuruluşu da 2001 Kasım'ında yayınlarına yeniden başladı
Bölgede çok sayıda internet sitesi de isyancıların görüşlerini yansıtıyor Bunların başında gelen Kavkaz Tsentr'ın merkezi sürekli değişiyor Çünkü sitenin servis sağlayıcılarına Moskova'dan siteyi kapatma telkini yapılıyor
Bölgede isyancılar denetimindeki basının ne kadar etkili olduğu konusunda yorumlar ise çelişkili Kavkaz Tsentr bölgede hala çok sayıda gazete ve dergilerinin olduğunu öne sürerken, Rus kuvvetleri 'militan' yayınevlerinin yok edildiğini savunuyor
Yabancı yayıncılar da Çeçenistan'daki izleyicilere ulaşmayı hedefliyor
Amerikan hükümetince finanse edilen Radio Liberty, Çeçence ve Rusça yayınlar yapıyor
Moskova yönetimi bu yayınları 'tek yanlı' olduğu gerekçesiyle eleştiriyor
Rus televizyonunda yer alan haberlerde, 2003 yılında Çeçenistan'da sekiz resmi gazete olduğu ve üçünün cumhuriyetin her yerinde satışa sunulduğu belirtiliyordu
|