İstanbul'un İlkleri

Tarihi kaynaklar çerçevesinde İstanbulda yaşanan bazı ilkler şunlar:

İLK DEPREM

İstanbulda bilinen ilk yer sarsıntısı, miladi 358 yılında oldu
Kentte büyük hasara yol açan depremde, büyük taş binaların çoğu zarar gördü
İstanbuldaki ilk sütun, bugün bulunduğu semte de adını veren Çemberlitaş
Romanın dünyaya yayıldığı yıllarda Frigyadan alınarak Romadaki Apollon tapınağı önüne dikilen sütun,
IKonstantinus tarafından Romadan getirtilerek, 11 Mayıs 330 tarihinde şimdiki yerine dikilip üzerine de kendi heykeli kondu

İLK NÜFUS SAYIMI

Fetihten 2 yıl sonra 1455te, Fatihin emriyle İstanbulda ilk nüfus sayımı yapıldı
Bu sayıma ait defterde, Galata mahallelerinde oturanlar, devlete vergi ödeyen ve
ödemeyenler, zengin ve fakirler, fetihten sonra gidenler, kalanlar veya tekrar dönenler, medeni ve
ailevi durumları, dinleri ve sosyal nitelikleri belirtildi
1477 yılında yapılan nüfus sayımı uyarınca da,
İstanbul (Avrupa) yakasında 14 bin 803 hanelik nüfusun 8 bin 951i Müslüman Türk,
Galatada ise 1521 hanelik nüfusun 535i Müslüman Türktü
Bu rakama askerler, medrese öğrencileri ve tutsaklar eklenince kentin nüfusu yüz bine yaklaşıyordu


YURTDIŞINA KAÇIRILAN İLK ESER

İstanbul, 13 Nisan 1204 tarihinde 4Haçlı Seferi ile ilk olarak Latinler tarafından işgal edildi ve
kent 3 gün boyunca yağmalanıp tahrip edildi
57 yıl süren işgal, 1261 yılında sona erdi
İstanbulu yağmalayan Venediklilerin götürdükleri Bizans ganimetleri arasında en değerli parça,
bugün hala Venedikte San Marco Kilisesinin kapısının üzerinde duran dört at heykeli
Bu heykeller, İstanbulda Hipodromda bulunuyordu

İLK HOKKABAZLIK - ILK GÖZBAĞCI

İstanbulda hokkabazlık, 1492 yılında Portekiz ve
İspanyadan kaçıp kente gelen Yahudiler tarafından getirildi
İstanbula gelen ilk gözbağcı olan Amerikalı Jakop Philadelphia ise (1735-1795) Sultan 3 Mustafaya oyunlar gösterdi

İLK KAHVE VE KAHVEHANE

Türkiyede, 16 yüzyılın ortalarına kadar kahvenin adı dahi bilinmiyordu
Kahvenin ilk defa İstanbulda kullanılmaya başlanması hakkında 3 tarih var;
1551, 1552 ve 1561 İlk kahvehaneleri 1552 veya 1554 yılında Tahtakalede Halepli Hakem ile Suriyeli Şems açtı
Kente ilk kahve de 1551 yılında getirildi, ancak Tophane gümrüğünden içeri sokulmadı
İstanbulda açılan ilk kahvehaneler, okur-yazarların, dönemin kibar ve
münevver insanlarının devam ettiği birer kültür merkeziydi

İLK TÜTÜN KULLANIMI

Tütünün İstanbulda kullanılmaya başlanması ise 17yüzyılın ilk yıllarına rastlıyor
İstanbula, bir İngiliz donanma gemisiyle getirilen ilk tütünün ardından (1605-1606), tütün kullanımı
Sultan 1 Ahmet döneminde iyice arttı
Tütünün kahve ile birlikte içilmesi, halkın kahvehanelere gitmesine yol açtı
Bu dönemde henüz sigara yapımı bilinmediği için tütün, ucuna tütün konulan lülesi bulunan çubuklarla içilirdi

İLK BEDESTEN SOYGUNU

Kapalıçarşının kapanış saatinden önce üç kapı kapanır, İnciciler Kapısı çarşı boşalıncaya kadar açık tutulurdu
Bir bölükbaşı elinde kalın bir sopayla dükkanları dolaşır,
içeride gündüzden saklanmış kimsenin bulunup bulunmadığını kontrol ederdi
Bu sayede çarşıda yüzyıllar boyunca tek hırsızlık olayı olmadı
Ta ki bedesten soygunu olarak geçen 1591 yılındakine kadar
Bir sabah dükkanlarını açan tacirler, dolaplarının açık olduğunu görerek paniğe kapıldı
Yapılan sayımda çalınanın 30 bin altını geçtiği görüldü
Bedesten kapatılıp içindeki dükkanlar tek tek arandı
Şüpheli görülenler sorgulandı, ancak suçlular bulunamadı
Yeniçeri Ağası'nın suçluyu bedesten dışından aramaya başlamasıyla
bir Acem'in dükkanında çalıntı eşya ve altın bulundu Soyguncu da, suçunu itiraf edince idam edildi

LATİN ALFABESİNİN İLK KULLANILIŞI

Türkçenin Latin harfleriyle yazılması ilk kez 3 Selim döneminde İstanbulda gerçekleşti
Padişahın kız kardeşi ve 3 Mustafanın kızı Hatice Sultan'ın
Sahil Sarayının batı üslubuna göre restore edilmesi sırasında Latin alfabesi kullanıldı
Sarayın restorasyonunu gerçekleştiren Fransız mimar Melling'in şahsen görüşmesi imkansız olduğu için
Hatice Sultan ile yazışarak yaptığı görüşmelerde Latin alfabesi tercih edildi
Türkçe konuşabilen Melling Arap harfleri ve alfabesini bilmediğinden,
Hatice Sultan Mellinge isteklerini bildirmek için Latin harfleri ile Türkçe pusulalar gönderdi
Böylece Türkçe'de Latin harfleri ilk kez kullanılmış oldu

İLK VE SON RECM OLAYI

17 yüzyılda, Sultan 4 Mehmet döneminde, Aksarayda oturan Abdullah Çelebi adlı bir adamın genç ve
güzel eşinin bir Yahudi çırağıyla ilişkisi olduğu söylentisi çıktı
Dedikoduların artması ve zina yapıldığının da söylenmesi üzerine, durum mahkemeye intikal etti
Olay büyük yankı yaratırken, davaya Ahmet Efendi baktı
Ahmet Efendi, önce suçluları, sonra da şahitleri dinledi ve recm kararı verdi
İnfaz, Atmeydanında gerçekleşti
Hükmü veren Beyazıtzade Ahmet Efendi de, suçlunun başında bizzat bulundu
Olayın yankıları uzun süre devam ederken,
devrin uleması kararı veren Ahmet Efendiye selamı sabahı kesip onu boykot etti


İLK TRAFİK KAZASI

İstanbulda ilk trafik kazası, 1912 yılında, bugünkü Şişli Camii önünde oldu
İtalyan elçiliğinin şoförü, bir Arnavuta çarparak yaraladı
Kazayı yaptıktan sonra kaçmaya çalışan şoför, Pangaltıda arabasıyla giderken yakalandı

İLK SİNEMA

Sinematograf, Osmanlı İmparatorluğunda ilk defa Yıldız Sarayında
Sultan 2Abdülhamitin huzurunda sihirbaz Bernard tarafından gösterildi
İstanbul'da halka açık sinema gösterisi ise
Weinberg tarafından 1897 yılında Galatasaraydaki Sponeck Birahanesinde yapıldı
Kentteki ilk sinema da, Şehzadebaşındaki Fevziye Kıraathanesinde açıldı

KARNE İLE İLK EKMEK

İstanbulda, 14 Ocak 1942 tarihinden itibaren ilk kez karne ile ekmek satılmasına başlandı
Bu tarihten sonra Francala ekmek üretimi durduruldu
Ekmek alabilmek için nahiye müdürlüklerinden karne temin etmek gerekiyordu

İLK GREV

İstanbulda ilk grev, Beyoğlu telgraf işçileri tarafından 1872 yılında yapıldı
Tramvay ve tünel işçilerinin 1920 yılının Mayıs ayında yaptıkları grev ise İstanbul tarihindeki ilk büyük grevdi
Yevmiyelerinin artırılmasını ve bazı sosyal haklar isteyen işçiler, olumlu yanıt alamayınca 10 Mayısta greve başladı

İLK TÜRKÇE EZAN VE KURANIKERİM

İlk Türkçe ezan, 30 Ocak 1932 tarihinde Hafız Rifat Bey tarafından Fatih Camiinde ikindi vakti okundu
Türkçe Kuranıkerim çalışmaları da, 1932 yılında başlatıldı
Beyoğlu İstiklal Caddesi üzerinde bulunan Ağa Camiinde ise bu tarihten itibaren imam,
smokin ile cuma vaazı ve hutbeyi okudu

İLK PADİŞAH SUİKASTI

Saltanat arabasıyla Hamidiye Camiine cuma namazına gelen Sultan 2 Abdülhamit
namaz çıkışında Şeyhülislam Cemaleddin Efendiyle konuşurken, bombalı araba patladı
Olayda Sultan yara almadan kurtulurken, 26 kişi öldü, 58 kişi yaralandı, 20 at da telef oldu
Ermeni terör örgütünün gerçekleştirdiği bu suikastta,
suikastçıların arasında Belçikalı anarşist Edward Joris de bulunuyordu

İSTANBULUN İLK GECE KULÜBÜ

Osmanlı İstanbulunda, Pera (karşı yaka) dışında meyhane ya da
benzeri eğlence yerlerinin açılmasına izin verilmezdi
Batılı anlamdaki ilk kulüp, Sadrazam Mehmed Emin Ali Paşanın himayesinde
24 Kasım 1870te Encümen-i Ülfet(Dostluk Cemiyeti) ismiyle açıldı
Alkollü içki ve kumarın serbest olduğu kulüp, Ramazan ayının ilk günü hizmete girdi
Böylelikle ilim ve irfan erbabının, şairlerin ve
sanatkarların hoşça vakit geçirmelerini amaçlıyoruz mesajı verilmek istendi,
ancak kulüp tepkiler üzerine açıldıktan bir yıl sonra kapatıldı

İLK GENELEV

İstanbulda ilk genelev düşüncesi, Kırım Savaşı sırasında (1853-1856) kente çok fazla Avrupalının gelmesi ve
yaşantı şekillerini burada da sürdürmeleri sonucunda ortaya çıktı
Kente yerleşen Avrupalılar, Galata ve Beyoğlunda çeşitli ahlaki sorunların yaşanmasına neden oldu
Bölge sakinlerinlerinden bazılarının da aynı yaşantıya eğilim göstermesi sonucu,
mahalle aralarında bu amaçla kullanılacak evler kurulmaya başlandı
Beyoğlunda
Altıncı Daire vadı altında fuhuş yapan kadınlar, bir çeşit denetim altında tutuluyordu
Fuhuş yapılan evlerin mahalle içlerine doğru yayılması üzerine,
1884 yılı Şubat ayında Şura-yı Devlet kararıyla bir talimatname yayınlanarak ilk genelev Beyoğlunda kuruldu
Abanoz Sokağı adı verilen bu genelev dışında genelev açılması ise yasaklandı

İLK SÜTUN

Sultanahmet ve Beyazıt arasında uzanan caddenin bir kenarında yer alan ve
bu semte adını veren Çemberlitaş, Roma Imparatorluğu'nun dünyaya yayıldığı yıllarda Frigya'dan alınarak
Roma'daki Apollon Tapınağı önüne dikildi
Üzerinde güneşi selamlar vaziyette Tanrı Apollon'un heykeli bulunan sütun,
İstanbul'u yeniden imar eden l'inci Konstantinus tarafından Roma'dan getirerek,
11 Mayıs 330'ta şu anda bulunduğu yere dikildi

İLK KİLİSE

l'inci Konstantinus kendi kurduğu şehirde ölümünden sonra gömülmek için bir kilise yaptırdı
İstanbul'da inşa edilen ilk kilise olan ve şu anda Fatih Camisi'nin bulunduğu yere yaptırılan kilise,
Hz İsa'nın on iki havarisine adanmış olduğu için 'Havariyim Kilisesi' olarak biliniyor
4'üncü yüzyılda yapılan bu kilesinin kesin yeri konusundaki tartışmalar ise hâlâ devam ediyor

İLK TÜP GEÇİT PROJESİ

Fransızlar 1860-1870 yıllan arasında
denizaltında Sarayburnu-Üsküdar (Şemsipaşa) arasında bir çelik tünel tasarımı sunmuş
Bu projedeki temel amaç Rumeli ve Anadolu demiryollarının kesintisiz olarak birlikte çalışmalarıymış
Bugünkü tüp geçiş projesi de aynı amacı taşıyor

BİLİNEN İLK HAPİSHANE

Kayıtlara göre, kentte bilinen ilk hapishane
Ayvansaray Semti'nde yer alan Anemas Zindanları

İLK KULE

İstanbul'un ilk kulesi miladi 1349'da Cenevizliler tarafından yaptırılmıştı
Cenevizliler bu kuleyi İstanbul'un deniz ticaretini kontrol etmek amacıyla inşa etmişlerdi

İLK YANGIN KULESİ

14'üncü yüzyılda Cenevizliler tarafından yaptırılan 'Galata Kulesi'
kentin ilk yangın kulesi olarak kullanıldı

ANADOLU YAKASI'NDA İNŞA EDİLEN İLK CAMİ

Anadolu yakasının ilk camisi Üsküdar'da Rum Mehmed Paşa Camisi'dir
Camiyi 1466-1469 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış olan Rum asıllı Mehmed Paşa yaptırmıştır

İLK METRO

1871-1876 arasında inşa edilen ve Karaköy (Galata) ile Beyoğlu'yu (Pera) yeraltından birbirine bağlayan
toplu taşıma sistemi olan Tünel, Istanbul'in ilk metrosu olma özelliğini taşıyor
1863'te hizmete giren Londra ile 1868 yılında inşa edilen New York Metrosu'ndan sonra
dünyanın en eski üçüncü metrosudur
18 Ocak 1875'de hizmete giren ve 573 metre uzunluğunda olan metro, o günlerde 170 bin liraya malolmuş

İLK ELÇİ , İLK HEDİYE

İngiliz, ticarete ait imtiyazların yürütülebilmesi için ilk defa William Harborne'e elçilik payesi vermişlerdi
Horborne, 29 Mart 1582'de İstanbul'a geldi ve 24 Nisan günü padişahın huzuruna kabul edildi
Elçi o gün padişaha kraliçe tarafından gönderilen ve
aralarında 500 sterlin değerinde bir masa saatinin de bulunduğu hediyeleri takdim etti

İLK KIZ RÜŞTİYESİ

Erkek rüştiyelerinden on yıl sonra 1862 yılında ilk kız rüştiyesi Sultanahmet'te 'Çevri Kalfa Mektebi' adıyla açılmıştır
Kız rüştiyelerinin ilk muallimleri yaşlı erkeklerdir