|
Prof. Dr. Sinsi
|
İlkçağda Anadolu Uygarlıkları
HİTİTLER:
? M Ö 2000 yıllarında Anadoluya gelerek Anadolu kelimesi Yunanca güneşin doğduğu yer anlamına gelen "Anatoli"dan doğmuştur Romalılar, kendi topraklarına göre doğuda kaldığından buraya doğu toprağı anlamında Thema Anadolia demişlerdir Anadolu isminin bir bölge adı olması ise Selçukluların Anadoluya gelmesiyle başladı
Kızılırmak çevresinde devlet kurmuşlardır
? Başkentleri
Hattuşaş (Boğazköy) şehridir Hattuşaş (Boğazköy) Çorum'un Sungurlu ilçesinin 22km güneydoğusundaki Boğzkale ilçesinin (Boğazköy) 4km doğusundadır
Çorum yakınlarındadır
? Hititliler Suriyeyi ele geçirmek için Mısırlılarla savaşmışlardırBu savaşın sonunda iki devlet
arasında Çorum Karadeniz bölgesinin Orta Karadeniz bölümü ile Anadoluyu bağlayan geçit bölgede kurulmuş olan il Güneybatıda Kırıkkale, kuzeyde Sinop, Kastamonu ve Samsun, güneyde Yozgat, doğuda Amasya, batıda Çankırı ile çevrilmiştir 39°51 ve 41°20 kuzey enlemleri, 34°04 ve 35°28 doğu boylamları arasında yer alır Orta Anadolu platosunun kuzey kısmındadır Denizden yük
Kadeş Antlaşması imzalandı
? Kadeş Antlaşması (MÖ 1280) Dünya tarihinde iki devlet arasında yapılan ilk antlaşmadır
? kaynak
Hitit Devleti MÖ 1200 yılında Anadoluya gelen Hititler
Frigyalılar tarafından yıkıldı
FRİGYALILAR:
? MÖ 1200 yıllarında Hititlerin yıkıldığı bölge üzerinde ve Ankara ,Eskişehir ,Afyon dolaylarında devlet kurdular
? Devletin başkenti Ankaranın Polatlı ilçesi yakınlarındaki Gordion şehridir
? Frigyalılar krallarına Midas ünvanı verirlerdi
? Tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır Tarım ve hayvancılıkla ilgili sert kanunlar koymuşlar tarıma ve hayvancılığa zarar verenleri şiddetle cezalandırmışlardır
? Frigyalılar MÖ 7yüzyılda Güçlü bir uygarlık kuran Friglerin tarihi ve sosyal yaşamı ile ilgili bilgilerimiz ne yazık ki yeterli değildir Bu konudaki ilk bilgileri antik yazarlardan öğreniyoruz Tarihçi Herodot ile coğrafyacı Strabon'a göre Frigler, Avrupalı bir kavimdi ve Anadolu'ya gelmelerinden önce "Brigler" olarak anılıyorlardı Friglerle ilgili bu yazılı kaynakları ve bölgedeki kazı sonuçlarını değerlendiren bilim adamları Friglerin, büyük olasılıkla MÖ 1200'lerde Trakya ve Boğazlar üstünden Anadolu'ya geld
Kafkaslardan Anadoluya gelen Lidyalılar tarafından yıkılmıştır
LİDYALILAR:
? Gediz ve Büyük Menderes ırmakları arasında kurulmuştur
? Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet kurmuşlardır
? Başkentleri Sard şehridir( Bugünkü Manisa-Salihli yakınlarındadır)
? Ticaretle uğraşmışlardırKral Giges Efesten başlayıp Mezopotamyaya kadar uzanan Hazar denizi ve Karadeniz arasında bulunan dağlar
Kral Yolunu yaptırmıştır
? Ticaretteki bu gelişmeler nedeniyle :``Batı Afrika ticaret yolu için Kral Yolu (Büyük Sahra) maddesine bakınız``
Lidyalılar tarihte ilk kez parayı icad ettiler
? Lidyalılar MÖ 547 yılında Anadoluyu işgal eden Persler tarafından yıkıldılar
URARTULAR:
? MÖ 900 yılında Doğu Anadoluda kuruldu
? Başkenti Tuşpa ( Van) şehridir
? Maden işlemeciliğinde ilerlemişlerdir
? Tarımla ve hayvancılıklada uğraşmışlardır Van ovasını sulamak için yaptıkları su kanalları günümüzde bile kullanılmaktadır
? Urartu Devleti MÖ 600 yılında Medler tarafından yıkılmıştır
İYONYALILAR:
? MÖ 1200 yıllarında Yunanistandan göç ederek Ege kıyılarına yerleşen Akalar tarafından kuruldu
? Akalar Ege kıyılarında 12 ayrı şehir kurmuşlar ve şehir devletleri halinde yaşamışlardır
? En önemli İyon şehirleri İzmir, Efes, Milet, Foçadır
? Her şehrin başında ayrı bir kral bulunuyorduBundan dolayı hiçbir zaman güçlü bir krallık kuramamışlar ve ayrı ayrı şehir devletleri halinde yaşamışlardırSiyasi birlik yoktur
? İyonyalılar denizcilikte ileri gitmişlerdirAncak zamanla Lidyalıların,Perslerin ve Romalıların egemenliğine girerek kaybolmuşlardır
İLK ÇAĞDA ANADOLUDA KURULAN DEVLETLERDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
DEVLET YÖNETİMİ:
? İlk Çağda Anadoluda kurulan bütün devletler krallıkla yönetiliyordu
? Hititlerde kraliçelerde geniş yetkilere sahipti
? Hititlerde Tavananna ünvanı verilen ana kraliçe, kral olmadığı zaman devleti kral adına yönetirdi
? Hititlerde Pankuş adı verilen meclis vardıBu mecliste önemli devlet meseleleri görüşülürdüBu meclis gerektiğinde kral ve kraliçeyi yargılardıHatta mahkum bile edebilirdi
? İyonlarda şehir devletleri yönetimi önce krallar sonra soylular, daha sonra demokratik hükümetler tarafından yönetilmiştir
DİN VE İNANIŞ:
? İlk Çağda Anadoluda kurulan devletlerin hepside çok tanrılı dine inanıyorlardı(Politeizm)
? Hititlerde tanrı sayısı çok fazla olduğundan Hititlerin ülkesine "Bin Tanrı İli" denirdi
? İnanışlarına göre tanrılar aynen insanlara benzer ve insanlar gibi yaşardı
? Frigyalılar tarımla uğraştıklarından bu durum dinlerine de yansımıştırFrigyalıların en büyük tanrısı toprak ve bereket tanrısı olan Kibeladır
? Lidyalılar İyonlardan etkilenerek onların tanrılarına tapmışlardır
? Lidyalılar, Artemis, Zeus, Apollo gibi pek çok Yunan tanrısını İyonlardan alarak kendi tanrıları haline getirmişlerdir
? İlk Çağ uygarlıklarından bazıları öldükten sonra dirilmeye inanırlardıBundan dolayı mezarlarını kayaları oyarak oda şeklinde yaparlar ve içlerine çeşitli eşyalar koyarlardı
? Tanrılara kurban keserler ve tanrılarına yiyecek ve içecek sunarlardı
SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT:
? Anadoluda kurulan İlk Çağ medeniyetlerinde insanlar eşit hak ve özgürlüklere sahip değillerdi
? Ülke sosyal sınıflara ayrılmış durumdaydı Hititlerde Kral ve ailesi, soylular, rahipler, askerler ve köleler olmak üzere sınıflar vardıBu sınıfların ayrı ayrı hakları vardı Kölelerin ise hemen hemen hiçbir hakkı yoktu
? Hititlerde sınıflar arası ilişkiler kanunlarla belirlenmişti Mal sahibi olma, miras, evlenme, boşanma kanunlarla belirtilmişti
? Frigyalılar tarıma önem verdikleri için sert kanunlar koymuşlardırSabanını kıran öküzünü öldürene ölüm cezası vermişlerdir
? Lidyalılar kara ticaretine önem vermişler ve Kral Giges Ege kıyılarından başlayan ve Mezopotamyaya kadar uzanan "Kral Yolunu" yapmışlardırBöylece ticaret canlanmıştır
? Lidyalılar parayı tarihte ilk defa icat ettiler
? İyonyalılar deniz ticaretinde ileri gittiler ve Akdeniz ve Karadenizde koloniler kurdular
YAZI, DİL, EDEBİYAT BİLİM VE SANAT:
? Hititler ve Urartular çivi yazısı ve resim yazısı ( hiyeroglif) kullanmışlardır
? Lidyalılar,İyonyalılar ve Frigyalılar ise Fenikelilerden aldıkları alfabeyi kullandılar
? Hititler Mezopotamya medeniyetlerinin destanlarını tercüme edip kullanmışlardır
? Hititler tarih yazıcılığına önem vermişler ve Anal adı verilen yıllıklar yazmışlar ve bir yıl içinde meydana gelen olaylar tarafsız olarak yazılıp tanrılara sunulmuştur
? Anadoluda bilim ve sanatın gelişmesinde Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarının etkisi görülür
? İyonyada bilim ve sanat çok gelişmiştirBunun sebebi deniz ticaretiyle uğraşmaları uygarlıkların kesiştiği yerde olması bilimin zengin kişilerce desteklenmesi Ön Asyadan gelen yolların bitiş yerinde olması bilimin gelişmesini sağlamıştır
? Tales,Diyojen, Pisagor,Heredot,Homeros gibi bilim adamları İyonyada yaşamışlardır
ÇEVRE UYGARLIKLAR VE ANADOLUYA ETKİLERİ
? İlk Çağda Anadoluyu en fazla etkileyen uygarlık merkezi Mezopotamya olmuştur
? Mezopotamya iki nehir arası demek olup Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki bölgeye denir
? İlk Çağda Mezopotamyada kurulan devletler; Sümerler, Babilliler, Asurlular ve Akadlardır
SÜMERLER:
? Mezopotamyada kurulan ilk uygarlık Sümerlerdir MÖ 3500de Orta Asyadan gelerek Mezopotamyada devlet kurmuşlardır
? Kanallar açmışlar ve bataklıkları kurutarak tarım ve hayvancılık yapmışlardır
? Tarihte ilk yazıyı Sümerler bulmuşlar ve kullanmışlardır( Çivi yazısı) MÖ 3200
? Not: Yazının bulunmasıyla tarih devirleri başlamıştır
? İlk yazılı kanunlar, ilk takvim, ilk matematik bilgileri de yine Sümerlere aittir
? Sümerler çok tanrılı dine inanırlar ve Ziggurat adı verilen tapınaklarında tanrılarına tapınırlardı ve kurban keserlerdi
? Sümerler Mezopotamyada kurulan Akadlar tarafından son verilmiştir
BABİLLER:
? Aşağı Mezopotamyada kurulmuştur
? Devletin en güçlü zamanı kral Hammurabi zamanıdır Kral Hammurabi Sümer kanunlarını geliştirerek uygulamıştır ( Hammurabi Kanunları diye bilinir)
? Babil, dünyanın yedi harikasından biri olan "Babilin Asma Bahçeleriyle" ünlüdür
? Babilliler MÖ 6yüzyılda Persler tarafından yıkılmıştır
ASURLULAR:
? Yukarı Mezopotamyada kurulmuştur Ninova şehri başkenttir
? Asurlular ticaretle uğraşmışlardır Anadolu, Mısır ve Mezopotamya arasında ticaret yapmışlardır
? Asurlular ticaret amacıyla Anadoluya geldiklerinde yazıyı da beraberinde getirmişlerdirBöylece Anadolu hem yazıyı öğrenmiş hem de tarih çağlarına girmiştir
? Asurlular MÖ 612 yılında Pers egemenliğine girmiştir
AKADLAR:
? MÖ 2300 lü yıllarda Arabistandan gelerek Mezopotamyada devlet kurdular
? Akadlar; Elam, Asur, Doğu Anadolu ve Akdenizi fethederek imparatorluk kurdular
? MÖ 2150 yıllarında kuzeyden gelen Gutiler tarafından yıkılmıştır
ANADOLUYU ETKİLEYEN DİĞER UYGARLIKLAR
? İranda hüküm süren Persler MÖ 6yüzyılda Anadoluya gelerek 200 yıl hüküm sürdüler
? MÖ 7yüzyılda kurulan Makedonya Devletinin kralı olan Büyük İskender Asya seferine çıkarak Anadolu Mısır, Suriye, İran ve Hindistanı ele geçirmiş ve sefer dönüşü ölünce ülke küçük krallıklara bölünmüştürBunlardan biriside Batı Anadoludaki Bergama krallığıdırBergama krallığı zamanında bilim ve kültür önem kazanmıştır Parşömen (Bergamon) kağıdı icat edilmiş ve bilgiler kalıcı hale getirilmiştir
? MÖ 753te İtalyada kurulan Roma İmparatorluğu MÖ 60 ?lı yıllarda sınırlarını hızla genişletmiş ve Anadolu,Mısır,Suriye ve Kuzey Afrikayı ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurmuşlardır Anadoluda Roma dönemine ait mimari eserler vardırBunlar; İstanbulda Bozdoğan kemeri ve Çemberlitaş, Ankarada ise Ogüst Mabedi (Tapınağı) ve Roma Hamamıdır
? Roma İmparatorluğu MS 395 yılında Batı Roma ve Doğu Roma ( Bizans İmparatorluğu) olmak üzere ikiye ayrıldıDoğu Romadan (Bizanstan ) günümüze pek çok mimari eser kalmıştır bunların en önemlisi İstanbuldaki Ayasofya , Yerebatan Sarnıcıdır
? Doğu Akdeniz kıyılarında denizcilikle uğraşan Fenikeliler buldukları 22 harflik alfabeleriyle Anadoluyu ve Dünyayı etkileyerek katkıda bulunmuşlardır
? Mısır uygarlığı ise kullandıkları resim yazısı(Hiyeroglif), güneş yılı esaslı takvim ile tıp, matematik, astronomi alanlarında dünya medeniyetine katkıda bulunmuşlardır
|