İslam Uygarlığı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-22-2012

Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han'ın İslâm dinini devlet dini ularak kabul etmesi (940), Orta Asya Türk boylarının yavaş yavaş İslâm uygarlığının etkisine girmesine yolaçtı

Çeşitli Türk boylarında Arap abecesi benimsendi; Türkçe'nin yapısında Arapça ve Farsça sözcükler görülmeye başlandı

Orta Asya Türk edebiyatı, sırasıyla Abdülkerim Satuk Buğra Han ilk Müslüman-Türk hükümdarı

Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir

Babası Karahanlı hükümdar ailesinden Bezir Han idi

Babasının ölümü üzerine amcası ve üvey babası Oğulcak Kadır Hanın himayesinde büyüdü

Satuk Buğra on iki yaşlarında iken Maveraünnehr ve Horasan bölgesine hakim olan Müslüman Samanlı Devleti şehzadeleri arasında anlaşmazlık çıktı

Bunlardan Nasır bin Ahmed, Oğulcak KadırHanın ülkesine sığındı

Ona iyi muamele edip Artuç nahiyesinin idaresini verdi

Karahanlı edebiyatı (Kaşgarlı Mahmut: Divanü Lügat it-Türk; Yusuf Has Hacip: Kutadgu Bilig; Edip Ahmet: Atabet ül-Hakayık; vb

)Harzem-Altınordu edebiyatı (Kerderli Mahmut: Nehc ül-Feradis(Cennetlerin Açık Yolu]; Şeyh Şerif Hoca: Muin ül-Mürit [Müritlerin Yardımcısı]; Harizmi; Muhabbetname; Ali; Kıssa-i Yusuf; vb

), Çağatay edebiyatı (Hüseyin Baykara; Ali Şir Nevai; Muhammet Şeybani Han; Babur [Vekayiname}; Ebülgazi Bahadır Han (Secere-i Türk) vb

) evrelerini yaşadı (günümüzün Özbek edebiyatı, Çağatay edebiyatının devamıdır)

Doğu Türkçesi'nin egemen olduğu yörelerde gelişen bu edebiyatın yanı sıra, Batı Türkçesi çevrelerinde de Azeri edebiyatı (Molla Penah Vakıf; Şehriyar; vb

), Türkmen edebiyatı (Mahdum Kuli, vb

) ve Anadolu Türk edebiyatı gelişti

XIII

yy'dan başlayarak büyük bir gelişme gösteren Anadolu Türk edebiyatı, divan edebiyatı ve halk edebiyatı kollarına ayrıldı

08-22-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İslam Uygarlığı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han'ın İslâm dinini devlet dini ularak kabul etmesi (940), Orta Asya Türk boylarının yavaş yavaş İslâm uygarlığının etkisine girmesine yolaçtı Çeşitli Türk boylarında Arap abecesi benimsendi; Türkçe'nin yapısında Arapça ve Farsça sözcükler görülmeye başlandı Orta Asya Türk edebiyatı, sırasıyla Abdülkerim Satuk Buğra Han ilk Müslüman-Türk hükümdarı Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir Babası Karahanlı hükümdar ailesinden Bezir Han idi Babasının ölümü üzerine amcası ve üvey babası Oğulcak Kadır Hanın himayesinde büyüdü Satuk Buğra on iki yaşlarında iken Maveraünnehr ve Horasan bölgesine hakim olan Müslüman Samanlı Devleti şehzadeleri arasında anlaşmazlık çıktı Bunlardan Nasır bin Ahmed, Oğulcak KadırHanın ülkesine sığındı Ona iyi muamele edip Artuç nahiyesinin idaresini verdi Karahanlı edebiyatı (Kaşgarlı Mahmut: Divanü Lügat it-Türk; Yusuf Has Hacip: Kutadgu Bilig; Edip Ahmet: Atabet ül-Hakayık; vb)Harzem-Altınordu edebiyatı (Kerderli Mahmut: Nehc ül-Feradis(Cennetlerin Açık Yolu]; Şeyh Şerif Hoca: Muin ül-Mürit [Müritlerin Yardımcısı]; Harizmi; Muhabbetname; Ali; Kıssa-i Yusuf; vb), Çağatay edebiyatı (Hüseyin Baykara; Ali Şir Nevai; Muhammet Şeybani Han; Babur [Vekayiname}; Ebülgazi Bahadır Han (Secere-i Türk) vb) evrelerini yaşadı (günümüzün Özbek edebiyatı, Çağatay edebiyatının devamıdır) Doğu Türkçesi'nin egemen olduğu yörelerde gelişen bu edebiyatın yanı sıra, Batı Türkçesi çevrelerinde de Azeri edebiyatı (Molla Penah Vakıf; Şehriyar; vb), Türkmen edebiyatı (Mahdum Kuli, vb) ve Anadolu Türk edebiyatı gelişti XIII yy'dan başlayarak büyük bir gelişme gösteren Anadolu Türk edebiyatı, divan edebiyatı ve halk edebiyatı kollarına ayrıldı