Kuvayı Milliye Destanı

BAŞLANGIÇ ONLAR


Onlar ki toprakta karınca,

suda balık,

havada kuş kadar

çokturlar;

korkak,

cesur,

câhil,

hakîm

ve çocukturlar

ve kahreden

yaratan ki onlardır,

destânımızda yalnız onların mâceraları vardır

Onlar ki uyup hainin iğvâsına

sancaklarını elden yere düşürürler

ve düşmanı meydanda koyup

kaçarlar evlerine

ve onlar ki bir nice murtada hançer üşürürler

ve yeşil bir ağaç gibi gülen

ve merasimsiz ağlayan

ve ana avrat küfreden ki onlardır,

destânımızda yalnız onların mâceraları vardır

Demir,

kömür

ve şeker

ve kırmızı bakır

ve mensucat

ve sevda ve zulüm ve hayat

ve bilcümle sanayi kollarının

ve gökyüzü

ve sahra

ve mavi okyanus

ve kederli nehir yollarının,

sürülmüş toprağın ve şehirlerin bahtı

bir şafak vakti değişmiş olur,

bir şafak vakti karanlığın kenarından

onlar ağır ellerini toprağa basıp

doğruldukları zaman

En bilgin aynalara

en renkli şekilleri aksettiren onlardır

Asırda onlar yendi, onlar yenildi

Çok sözler edildi onlara dair

ve onlar için :

zincirlerinden başka kaybedecek şeyleri yoktur,

denildi



BİRİNCİ BAP


YIL 1918-1919 ve KARAYILAN HİKÂYESİ


Ateşi ve ihaneti gördük

ve yanan gözlerimizle durduk

bu dünyanın üzerinde

İstanbul 918 Teşrinlerinde,

İzmir 919 Mayısında

ve Manisa, Menemen, Aydın, Akhisar :

Mayıs ortalarından

Haziran ortalarına kadar

yani tütün kırma mevsimi,

yani, arpalar biçilip

buğdaya başlanırken

yuvarlandılar

Adana,

Antep,

Urfa,

Maraş :

düşmüş

dövüşüyordu

Ateşi ve ihaneti gördük

Ve kanlı bankerler pazarında

memleketi Alaman'a satanlar,

yan gelip ölülerin üzerinde yatanlar

düştüler can kaygusuna

ve kurtarmak için başlarını halkın gazabından

karanlığa karışarak basıp gittiler

Yaralıydı, yorgundu, fakirdi millet,

en azılı düvellerle dövüşüyordu fakat,

dövüşüyordu, köle olmamak için iki kat,

iki kat soyulmamak için

Ateşi ve ihaneti gördük

Murat nehri, Canik dağları ve Fırat,

Yeşilırmak, Kızılırmak,

Gültepe, Tilbeşar Ovası,

gördü uzun dişli İngiliz'i

Ve Aksu'yla Köpsu,

Karagöl'le Söğüt Gölü

ve gümüş basamaklı türbesinde yatan

büyük, âşık ölü,

şapkası horoz tüylü İtalyan'ı gördü

Ve Çukurova,

kıyasıya düzlük,

uçurumlar, yamaçlar, dağlar kıyasıya

ve Seyhan ve Ceyhan

ve kara gözlü Yürük kızı,

gördü mavi üniformalı Fransız'ı

Ve devam ettik ateşi ve ihaneti görmekte

Eşraf ve âyân ve mütehayyizânın çoğu

ve ağalar :

Bağdasar Ağa'dan

Kellesi Büyük Mehmet Ağa'ya kadar,

düşmanla birlik oldular

Ve inekleri, koyunları, keçileri sürüp, götürüp,

gelinlerin ırzına geçip,

çocukları öldürüp

ve istiklâli yakıp yıktıkça düşman,

dağa çıktı mavzerini, nacağını, çiftesini kapan

ve çığ gibi çoğaldı çeteler

ve köylülerden paşalar görüldü,

kara donlu köylülerden

Ve bizim tarafa geçenler oldu

Tunuslu ve Hindli kölelerden

Ve Türkistanlı Hacı Ahmet,

kısık gözleri,

seyrek sakalı,

hafif makinalı tüfeğiyle

dağlarda bir başına dolaştı

Ve sabahleyin ve öğle sıcağında ve akşamüstü

ve ayışığında ve yıldız alacasında geceleyin,

ne zaman sıkışsa bizimkiler,

peyda oluverdi, yerden biter gibi o

ve ateş etti

ve düşmanı dağıttı

ve kayboldu dağlarda yine

Ateşi ve ihaneti gördük

Dayandık,

dayandık her yanda,

dayandık İzmir'de, Aydın'da,

Adana'da dayandık,

dayandık, Urfa'da, Maraş'ta, Antep'te

Antepliler silâhşor olur,

uçan turnayı gözünden

kaçan tavşanı ard ayağından vururlar

ve arap kısrağının üstünde

taze yeşil selvi gibi ince uzun dururlar

Antep sıcak,

Antep çetin yerdir

Antepliler silâhşor olur

Antepliler yiğit kişilerdir

Karayılan

Karayılan olmazdan önce

Antep köylüklerinde ırgattı

Belki rahatsızdı, belki rahattı,

bunu düşünmeğe vakit bırakmıyordular,

yaşıyordu bir tarla sıçanı gibi

ve korkaktı bir tarla sıçanı kadar

Yiğitlik atla, silâhla, toprakla olur,

onun atı, silâhı, toprağı yoktu

Boynu yine böyle çöp gibi ince

ve böyle kocaman kafalıydı

Karayılan

Karayılan olmazdan önce

Düşman Antep'e girince

Antepliler onu

korkusunu saklayan

bir fıstık ağacından

alıp indirdiler

Altına bir at çekip

eline bir mavzer

verdiler

Antep çetin yerdir

Kırmızı kayalarda

yeşil kertenkeleler

Sıcak bulutlar dolaşır havada

ileri geri

Düşman tutmuştu tepeleri,

düşmanın topu vardı

Antepliler düz ovada

sıkışmışlardı

Düşman şarapnel döküyordu,

toprağı kökünden söküyordu

Düşman tutmuştu tepeleri

Akan : Antep'in kanıydı

Düz ovada bir gül fidanıydı

Karayılan'ın

Karayılan olmazdan önceki siperi

Bu fidan öyle küçük,

korkusu ve kafası öyle büyüktü ki onun,

namlıya tek fişek sürmeden

yatıyordu yüzükoyun

Antep sıcak,

Antep çetin yerdir

Antepliler silâhşor olur

Antepliler yiğit kişilerdir

Fakat düşmanın topu vardı

Ve ne çare, kader,

düz ovayı Antepliler

düşmana bırakacaklardı

«Karayılan» olmazdan önce

umurunda değildi Karayılan'ın

kıyamete dek düşmana verseler Antep'i

Çünkü onu düşünmeğe alıştırmadılar

Yaşadı toprakta bir tarla sıçanı gibi,

korkaktı da bir tarla sıçanı kadar

Siperi bir gül fidanıydı onun,

gül fidanı dibinde yatıyordu ki yüzükoyun

ak bir taşın ardından

kara bir yılan

çıkardı kafasını

Derisi ışıl ışıl,

gözleri ateşten al,

dili çataldı

Birden bir kurşun gelip

kafasını aldı

Hayvan devrildi kaldı

Karayılan

Karayılan olmazdan önce

kara yılanın encâmını görünce

haykırdı avaz avaz

ömrünün ilk düşüncesini

«İbret al, deli gönlüm,

demir sandıkta saklansan bulur seni,

ak taş ardında kara yılanı bulan ölüm»

Ve bir tarla sıçanı gibi yaşayıp

bir tarla sıçanı kadar korkak olan,

fırlayıp atlayınca ileri

bir dehşet aldı Anteplileri,

seğirttiler peşince

Düşmanı tepelerde yediler

Ve bir tarla sıçanı gibi yaşayıp

bir tarla sıçanı kadar korkak olana :

KARAYILAN dediler

«Karayılan der ki : Harbe oturak,

Kilis yollarından kelle getirek,

nerde düşman varsa orda bitirek,

vurun ha yiğitler namus günüdür»

Ve biz de bunu böylece duyduk

ve çetesinin başında yıllarca nâmı yürüyen

Karayılan'ı

ve Anteplileri

ve Antep'i

aynen duyup işittiğimiz gibi

destânımızın birinci bâbına koyduk




İKİNCİ BAP YIL YİNE 1919 ve İSTANBUL'UN HÂLİ ve ERZURUM ve SIVAS KONGRELERİ ve KAMBUR KERİM'İN HİKÂYESİ



Biz ki İstanbul şehriyiz,

Seferberliği görmüşüz :

Kafkas, Galiçya, Çanakkale, Filistin,

vagon ticareti, tifüs ve İspanyol nezlesi

bir de İttihatçılar,

bir de uzun konçlu Alman çizmesi

914'ten 18'e kadar

yedi bitirdi bizi

Mücevher gibi uzak ve erişilmezdi şeker

erimiş altın pahasında gazyağı

ve namuslu, çalışkan, fakir İstanbullular

sidiklerini yaktılar 5 numara lâmbalarında

Yedikleri mısır koçanıydı ve arpa

ve süpürge tohumu

ve çöp gibi kaldı çocukların boynu

Ve lâkin Tarabya'da, Pötişan'da ve Ada'da Kulüp'te

aktı Ren şarapları su gibi

ve şekerin sahibi

kapladı Miloviç'in yorganına 1000 liralıkları

Miloviç de beyaz at gibi bir karı

Bir de sakalı Halife'nin,

bir de Vilhelm'in bıyıkları

Biz ki İstanbul şehriyiz,

güzelizdir,

dört yanımız mavi mavi dağdır, denizdir

Öfkeli, büyük bir şair :

«Ey bin kocadan arta kalan bilmem neyi bakir»

demiş

bize

ve bir başkası,

yekpare Acem mülkünü fedâ etti bir sengimize

Biz ki İstanbul şehriyiz,

işte, arzederiz halimizi

Türk halkının yüce katına

Mevsim yazdır,

919'dur

Ve teşrinlerinde geçen yılın

dört düvele teslim ettiler bizi,

gözü kanlı dört düvele

anadan doğma çırılçıplak

Ve kurumuştu

ve kan içindeydi memelerimiz

Biz ki İstanbul şehriyiz,

Fransız, İngiliz, İtalyan, Amerikan

bir de Yunan,

bir de zavallı Afrika zencileri

yer bitirir bizi bir yandan,

bir yandan da kendi köpek döllerimiz :

Vahdettin Sultan,

ve damadı Ferit

ve İngiliz muhipleri

ve Mandacılar

Biz ki İstanbul şehriyiz,

yüce Türk halkı,

malûmun olsun çektiğimiz acılar

919 Temmuzunun 23'üncü günü

pek mütevazı bir mektep salonunda

in'ikad etti Erzurum Kongresi

Erzurum'un kışı zorludur balam,

tandırında tezek yakar Erzurum,

buz tutar yiğitlerinin bıyığı

ve geceleyin karlı ovada

kaskatı katılaşmış, donmuş görürsün karanlığı

Erzurum'da kavaklar, balam,

Erzurum'da kavaklar tane tane,

kavaklarda tane tane yapraklar

Ve terden ve toz dumandan ve sinekten geçilmez

Erzurum'da yaz gelip de bastı mıydı sıcaklar

Erzurum'un düzdür, topraktır damı

Erzurum güzelleri giyer, balam,

incecik ak yünden ehramı

Yürek boynun büker, balam,

Erzurumlu türkülere

Halim selimdir Erzurum'un adamı

ve lâkin dönmesin gözü bir kere!

Erzurum'da on dört gün sürdü Kongre :

orda, mazlum milletlerden bahsedildi

bütün mazlum milletlerden

ve emperyalizme karşı dövüşlerinden onların

Orda, bir Şûrayı Millî'den bahsedildi,

İradei Milliyeye müstenit bir Şûrayı Millî'den

Buna rağmen,

«Âsi gelmiyelim» diyenler vardı,

«makamı hilâfet ve saltanata»

Hattâ casuslar vardı içerde

Buna rağmen,

«Bütün aksâmı vatan birküldür» denildi

«Kabul olunmaz,» denildi,

«Manda ve Himaye»

Buna rağmen,

İstanbul'da birçok hanımlar, beyler, paşalar,

Türk halkından kesmişlerdi umudu

Yağdırıldı telgraflar Erzurum'a :

«Amerikan mandası altına girelim,» diye

«İstiklâl, diyorlardı, şâyanı arzu ve tercihtir, amma

bugün bu, diyorlardı, mümkün değil,

birkaç vilâyet, diyorlardı, kalacak elde,

şu halde, diyorlardı, şu halde,

Memâliki Osmaniye'nin cümlesine şâmil

Amerikan mandaterliğini talep etmeği

memleketimiz için en nâfi

bir şekli hal kabul ediyoruz»

Fakat bu şekli halli kabul etmedi Erzurumlu

Erzurum'un kışı zorludur balam,

buz tutar yiğitlerin bıyığı

Erzurum'da kaskatı, dimdik ölür adam,

kabullenmez yılgınlığı

İstanbul'da hanımlar, beyler, paşalar,

tül perdeler, kravatlar, apoletler, şişeler,

çıtı pıtı dilleri ve pamuk gibi elleri

ve biçare telgraf telleri

devretmek için Amerika'ya Anadolu'yu

şöyle diyorlardı Erzurum'dakilere :

«Bizi bir başımıza bıraksalar,

tarafgirlik, cehalet

ve çok konuşmaktan başka müspet

bir hayat kuramayız

İşte bu yüzden Amerika çok işimize geliyor

Filipin gibi vahşi bir memleketi adam etti Amerika

Ne olacak,

Biz de on beş, yirmi sene zahmet çekeriz,

sonra Yeni Dünya'nın sayesinde

İstiklâli kafasında ve cebinde taşıyan

bir Türkiye vücuda geliverir

Amerika, içine girdiği memleket ve millet hayrına

nasıl bir idare kurduğunu

Avrupa'ya göstermek ister

Hem artık işi uzatmağa gelmez

Çok tehlikeli anlar yaşıyoruz

Sergüzeşt ve cidâl devri geçmiştir :

Türkiye'yi, geniş kafalı birkaç kişi belki kurtarabilir»


4 Eylül 919'da toplandı Sıvas Kongresi,

ve 8 Eylülde

Kongrede bu sefer

yine ortaya çıktı Amerikan mandası

Ak koyunla kara koyunun

geçitte belli olduğu günlerdi o günler

Ve İstanbul'dan gelen bazı zevat,

sapsarı yılgınlıklarıyla beraber

ve ihanetleriyle birlikte

bir de Amerikan gazeteci getirmiştiler

Ve Erzurumlulardan ve Sıvaslılardan ve Türk milletinden çok

işbu Mister Bravn'a güveniyorlardı

Bu zevata :

«İstiklâlimizi kaybetmek istemiyoruz efendiler!»

denildi

Fakat ayak diredi efendiler :

«Mandanın, istiklâli ihlâl etmiyeceği muhakkak iken,»

dediler,

«Herhalde bir müzâherete muhtacız diyorum ben,»

dediler,

«Hem zaten,»

dediler,

«birbirine mani şeyler değildir

istiklâl ile manda

Ve esasen,»

dediler,

«müstakil kalamayız böyle bir zamanda

Memleket harap,

toprak çorak,

borcumuz 500 milyon,

vâridat ise 15 milyon ancak

Ve Allah muhafaza buyursun

İzmir kalsa Yunanistan'da

ve harbetsek,

düşmanımız vapurla asker getirir

Biz Erzurum'dan hangi şimendiferle nakliyat yapabiliriz?

Mandayı kabul etmeliyiz, hemen,»

dediler

«Onlar dretnot yapıyor,

biz yelkenli bir gemi yapamıyoruz

Hem, İstanbul'daki Amerikan dostlarımız :

Mandamız korkunç değildir,

diyorlar,

Cemiyeti Akvam nizamnamesine dahildir,

diyorlar»

Ve böylece, bin dereden su getirdi İstanbul'dan gelen zevat

Sıvas, mandayı kabul etmedi fakat,

«Hey gidi deli gönlüm,»

dedi,

«Akıllı, umutlu, sabırlı deli gönlüm,

ya İSTİKLAL, ya ölüm!»

dedi

Kambur Kerim de böyle dedi aynen

Adapazarlıydı Kambur Kerim

Seferberlikte ölen babası marangozdu

Seferberlik denince aklına Kerim'in :

çok beyaz bir yastıkta kara sakallı bir ölü yüzü,

Fahri Bey çiftliğinde patates toplayıp

kaz gütmek,

mektep kitapları

ve bir de saçları altın gibi sarı

fakat alnı çizgiler içinde anası gelir

335'te Kerim Eskişehir'e gitti,

mektebe, teyzelerine ve dayısına

Dayısı şimendiferde makinistti

Düşman elindeydi Eskişehir

Kerim on dört yaşındaydı,

kamburu yoktu

Dümdüzdü fidan gibi

ve dünyaya meraklı bir çocuktu

Dayısı sürmeğe gittiği günler şimendiferi

Kerim'e ekmek vermediğinden teyzeleri

(çok uzun saçlı, ihtiyar iki kadın)

Hintli askerlerle dost oldu Kerim

Bunlar

(şaşılacak şey)

Türkçe bilmeyen

ve siyah sakalları, siyah gözleri parlak,

avuçlarının üstü esmer, içi ak

ve tel örgülerin üzerinden

Kerim'e bisküviti kutularla atan amcalardı

Kocaman bir ambarları vardı,

Kerim içinde oynardı

Ambarda nohut çuvalları, bakla, kuru üzüm,

(şaşılacak şey,

katırların yemesi için)

ve sonra cephane sandıklarıyla *****lar

Bir gün dedi ki makinist dayısı Kerim'e :

«Ambardan silâh çalıp bana getir,

gâvura karşı koyan zeybeklere göndereceğim»

Ve ambardan silâh çaldı Kerim :

bir

bir tane daha

beş

on

Aldattı Hindistanlı dostlarını

zeybekleri daha çok sevdiğinden

Zaten çok sürmedi, parlak kara sakallı amcalar gitti,

Kerim geçirdi onları istasyona kadar

Ertesi gün Lefke köprüsünü atıp

zeybekler gelince Eskişehir'e

dayısı Kerim'i elinden tutup

verdi onlara

Ve işte o günden sonra

bugüne kadar

kahraman bir türküdür ömrü Kerim'in

Eskişehir'den alıp onu

«Kocaeli Grubu» paşasına götürdüler

Çatık kaşlı, yüzü gülmez bir paşaydı bu

Çabucak öğrendi Kerim ata binmeyi,

sığırtmaç olmayı

-zaten bilgisi vardı bunda-

kayalardan genç bir keçi gibi inmeyi,

gizlenmeyi ormanda

Ve bütün bu marifetleriyle Kerim

kaç kere ölüme bir kurşun atımı yaklaşarak

ve «Geçmiş olsun» dedikleri zaman şaşarak

düşman içinden geçip getirdi haber

götürdü haber

Onu namlı bir «kaptan» gibi saydı çeteler,

bir oyun arkadaşı gibi sevdi çeteleri o

Ve bir fidan gibi düz

bir fidan gibi cesur

bir fidan gibi vaadeden bir çocuğun

sevinçle oynadığı bu müthiş oyun

sürdü 1337'ye kadar

Kocaeli ormanı gürgen ve meşeliktir :

yüksek

kalın

Gökyüzü gözükmez

Durgun bir geceydi

Hafif yağmur yağmıştı biraz önce

Fakat ıslanmamış ki yerde yapraklar

karanlıkta hışırtılarla yürüyordu beygiri Kerim'in

Solda

ilerde

tepenin eteğinde ateş yanıyordu :

«Tekneciler» diye anılan

gâvur çetelerinin olmalı

Dallardan damlalar düşüyordu Kerim'in yüzüne

Beygirin başı gittikçe daha çok karanlığa giriyor

İpsiz Recep'in yanından dönüyordu Kerim

Kâatlar götürmüş

kâatlar getiriyor

Birdenbire durdu beygir,

heykel gibi,

-Tekneciler'in ateşini görmüş olacak-

sonra birdenbire dörtnala kalktı

Şaşırdı Kerim

Dizginleri bıraktı

Sarıldı beygirin boynuna

Deli gibi gidiyordu hayvan

Çocuğa art arda çarpıyordu ağaçlar

Meşeleri ve gürgenleriyle orman

karanlık bir rüzgâr gibi geçiyor iki yandan

Kim bilir kaç saat böyle gidildi

Orman bitti birdenbire

-Ay doğmuş olacak ki ortalık aydınlıktı-

Ve Kerim aynı hızla geldiği zaman

Armaşa'nın altında Başdeğirmenler'e

beygir ansızın kapaklandı yere,

tekerlendi Kerim

Doğruldu

Ve aklına ilk gelen şey

saatına bakmak oldu

Kırılmıştı camı

Bindi beygire tekrar

Hayvan topallıyordu biraz

Uslu uslu yola koyuldular

Sol kulağı kanıyordu Kerim'in,

Kirezce'ye geldiler

(Sapanca'yla Arifiye arası),

Kerim durdu,

Biraz zor nefes alıyordu

Geyve'ye girdi ertesi akşam

Beli o kadar ağrıyordu ki

inemedi beygirden

indirdiler

Kerim'i bir yaylıya bindirdiler

Adapazarı

Sonra belki on gün, belki on beş,

kağnılar, mekkâre arabaları,

sonra, gitgide daralan nefesi,

Yahşıhan,

Konya,

Sile nahiyesi

(burda malûl gaziler için

takma kol ve bacak yapılıyordu),

ve nihayet Hatçehan köyünden çıkıkçı Şerif Usta

Hâlâ rüyalarında görür Kerim

incecik bir yoldan eşekle gelip

üzerine doğru eğilen

bu çiçekbozuğu insan yüzünü

Usta, ovdu Kerim'i bayıltıncaya kadar

Sonra, zifte koydu bu kırılmış dal gibi çocuk gövdesini

Yirmi gün geçti aradan

Ve sonra bir ikindi vakti ziftin içinden

Kerim'i kambur çıkardılar


ÜÇÜNCÜ BAP YIL 1920 ve ARHAVELİ İSMAİL'İN HİKÂYESİ


Ateşi ve ihaneti gördük

Düşman ordusu yine başladı yürümeğe

Akhisar, Karacabey,

Bursa ve Bursa'nın doğusunda Aksu,

çarpışarak çekildik

920'nin

29 Ağustos'u :

Uşak düştü

Yaralı

ve dehşetli kızgın

fakat toprağımızdan emin,

Dumlupınar sırtlarındayız

Nazilli düştü

Ateşi ve ihaneti gördük

Dayandık

dayanmaktayız

1920 Şubat, Nisan, Mayıs,

Bolu, Düzce, Geyve, Adapazarı :

İçimizde Hilâfet Ordusu,

Anzavur isyanları

Ve aynı sıradan,

3 Ekim Konya

Sabah

500 asker kaçağı ve yeşil bayrağıyla Delibaş

girdi şehre

Alaeddin tepesinde üç gün üç gece hüküm sürdüler

Ve Manavgat istikametlerinde kaçıp

ölümlerine giderken

terkilerinde kesilmiş kafalar götürdüler

Ve 29 Aralık Kütahya :

4 top

ve 1800 atlı bir ihanet

yani Çerkez Ethem,

bir gece vakti

kilim ve halı yüklü katırları,

koyun ve sığır sürülerini önüne katıp

düşmana geçti

Yürekleri karanlık,

kemerleri ve kamçıları gümüşlüydü,

atları ve kendileri semizdiler

Ateşi ve ihaneti gördük

Ruhumuz fırtınalı, etimiz mütehammil

Sevgisiz ve ihtirassız çıplak devler değil,

inanılmaz zaafları, korkunç kuvvetleriyle,

silâhları ve beygirleriyle insanlardı dayanan

Beygirler çirkindiler,

bakımsızdılar,

hasta bir fundalıktan yüksek değillerdi

Fakat bozkırda kişneyip köpürmeden

sabırlı ve doludizgin koşmasını biliyorlardı

İnsanlar uzun asker kaputluydu,

yalnayaktı insanlar

İnsanların başında kalpak,

yüreklerinde keder,

yüreklerinde müthiş bir ümit vardı

İnsanlar devrilmişti, kedersiz ve ümitsizdiler

İnsanlar, etlerinde kurşun yaralarıyla

köy odalarında unutulmuştular

Ve orda sargı,

deri

ve asker postalları halinde

yan yana, sırtüstü yatıyorlardı

Koparılmış gibiydi parmakları saplandığı yerden

eğrilip bükülmüştü

ve avuçlarında toprak ve kan vardı

Ve asker kaçakları,

korkuları, mavzerleri, çıplak, ölü ayaklarıyla

karanlıkta köylerin içinden geçiyorlardı

Acıkmıştılar,

merhametsizdiler,

bedbahttılar

Şosenin ıssız beyazlığına inip

nal sesleri ve yıldızlarla gelen atlıyı çeviriyor

ve Bolu dağında ekmek bulamadıkları için

deviriyorlardı uçurumlara :

şayak, cıgara kâadı, tuz ve sabun yüklü yaylıları

Ve çok uzak,

çok uzaklardaki İstanbul limanında,

gecenin bu geç vakitlerinde,

kaçak silâh ve asker ceketi yükleyen laz takaları :

hürriyet ve ümit,

su ve rüzgârdılar

Onlar, suda ve rüzgârda ilk deniz yolculuğundan beri vardılar

Tekneleri kestane ağacındandı,

üç tondan on tona kadardılar

ve lâkin yelkenlerinin altında

fındık ve tütün getirip

şeker ve zeytinyağı götürürlerdi

Şimdi, büyük sırlarını götürüyorlardı

Şimdi, denizde bir insan sesinin

ve demirli şileplerin kederlerini

ve Kabataş açıklarında sallanan

saman kayıklarının fenerlerini

peşlerinde bırakıp

ve karanlık suda Amerikan taretlerinin önünden akıp

küçük,

kurnaz

ve mağrur

gidiyorlardı Karadeniz'e

Dümende ve başaltlarında insanları vardı ki

bunlar

uzun eğri burunlu

ve konuşmayı şehvetle seven insanlardı ki

sırtı lâcivert hamsilerin ve mısır ekmeğinin

zaferi için

hiç kimseden hiçbir şey beklemeksizin

bir şarkı söyler gibi ölebilirdiler

Karanlıkta kurşunîi derisi kırmızıya boyanan

baltabaş gemi

İngiliz torpitosudur

Ve dalgaların üstünde sallanarak

alev alev

yanan :

Şaban Reisin beş tonluk takası

Kerempe Fenerinin yirmi mil açığında,

gecenin karanlığında,

dalgalar minare boyundaydılar

ve başları bembeyaz parçalanıp dağılıyordu

Rüzgar :

yıldız - poyraz

Esirlerini bordasına alıp

kayboldu İngiliz torpitosu

Şaban Reisin teknesi

ateşten diregiyle gömüldü suya

Arheveli İsmail

bu ölen teknedendi

Ve şimdi

Kerempe Fenerinin açığında,

batan teknenin kayığında

emanetiyle tek başınadır,

fakat yalnız değil :

rüzgârın,

bulutların

ve dalgaların kalabalığı,

İsmail'in etrafında hep bir ağızdan konuşuyordu

Arheveli İsmail

kendi kendine sordu :

«Emanetimizle varabilecek miyiz?»

Kendine cevap verdi :

«Varmamış olmaz»

Gece, Tophane rıhtımında

Kamacı ustası Bekir Usta ona :

«Evlâdım İsmail,» dedi,

«hiç kimseye değil,» dedi,

«bu, sana emanettir»

Ve Kerempe Fenerinde

düşman projektörü dolaşınca takanın yelkenlerinde,

İsmail, reisinden izin isteyip,

«Şaban Reis,» deyip,

«emaneti yerine götürmeliyiz,» deyip

atladı takanın patalyasına,

açıldı

«Allah büyük

ama kayık küçük» demiş Yahudi

İsmail bodoslamadan bir sağnak yedi,

bir sağnak daha,

peşinden üç-kardeşler

Ve denizi bıçak atmak kadar iyi bilmeseydi eğer

alabora olacaktı

Rüzgâr tam kerte yıldıza dönüyor

Ta karşıda bir kırmızı damla ışık görünüyor :

Sıvastopol'a giden bir geminin

sancak feneri

Elleri kanayarak

çekiyor İsmail kürekleri

İsmail rahattır

Kavgadan

ve emanetinden başka her şeyin haricinde,

İsmail unsurunun içinde

Emanet :

bir ağır makinalı tüfektir

Ve İsmail'in gözü tutmazsa liman reislerini

ta Ankara'ya kadar gidip

onu kendi eliyle teslim edecektir

Rüzgâr bocalıyor

Belki karayel gösterecek

En azdan on beş mil uzaktır en yakın sahil

Fakat İsmail

ellerine güvenir

O eller ekmeği, küreklerin sapını, dümenin yekesini

ve Kemeraltı'nda Fotika'nın memesini

aynı emniyetle tutarlar

Rüzgâr karayel göstermedi

Yüz kerte birden atlayıp rüzgâr

bir anda bütün ipleri bıçakla kesilmiş gibi

düştü

İsmail beklemiyordu bunu

Dalgalar bir müddet daha

yuvarlandılar teknenin altında

sonra deniz dümdüz

ve simsiyah

durdu

İsmail şaşırıp bıraktı kürekleri

Ne korkunçtur düşmek kavganın haricine

Bir ürperme geldi İsmail'in içine

Ve bir balık gibi ürkerek,

bir sandal

bir çift kürek

ve durgun

ölü bir deniz şeklinde gördü yalnızlığı

Ve birdenbire

öyle kahrolup duydu ki insansızlığı

yıldı elleri,

yüklendi küreklere,

kırıldı kürekler

Sular tekneyi açığa sürüklüyor

Artık hiçbir şey mümkün değil

Kaldı ölü bir denizin ortasında

kanayan elleri ve emanetiyle İsmail

İlkönce küfretti

Sonra, «elham» okumak geldi içinden

Sonra, güldü,

eğilip okşadı mübarek emaneti

Sonra

Sonra, malûm olmadı insanlara

Arhaveli İsmail'in âkıbeti


DÖRDÜNCÜ BAP NURETTİN EŞFAK'IN BİR MEKTUBU ve BİR ŞİİRİ


Kardeşim,

sana bu mektubu Ankara'da Kuyulu kahvede yazıyorum

Hep aynı Anadolu havalarını çalıyor gramofon

kocaman bir boru çiçeğine benzeyen ağzıyla,

Dışarda yağmur

Mektepten istifa ettim

Cepheye gidiyorum ihtiyat zabitliğiyle

Çocuklarımıza Türkçe okutmak,

öğretmek, sevdirmek onlara

dünyanın en diri, en taze dillerinden birini,

kendi dillerini,

güzel şey,

büyük şey

Fakat bu dilin insanları için çakmak çalmak cehpede

daha büyük

daha güzel

Biliyorum :

iş bölümünden bahsedeceksin

Fakat, Ankara'da çocuklara ders vermek,

bozkırda ateş hattına girmek

haksız ve hazin

bir iş bölümü

Öyle günlerde yaşıyoruz ki

ben bir iş yapabildim diyebilmek için :

hep alnının ortasında duyacaksın ölümü

Bak, tam sana bunları yazarken

asker geçiyor sokaktan ;

yağmurda harap postallarının meşinini ıslatarak

Meclis'in önüne doğru iniyorlar,

İstasyona gidecekler

Ve türkü söylerken, her nedense her zaman yaptığı gibi,

sesini incelterek marş okuyor genç Türk köylüsü :

«Ankara'nın taşına bak,

gözlerimin yaşına bak»

Yüzleri mühim, dalgın ve yorgun

Tıraşları uzamış biraz

Elleri büyük ve esmer

Elâ gözlüler, kara gözlüler, mavi gözlüler

Yine birdenbire Yunus Emre geldi aklıma

Başka türlü anlıyorum ben Yunus'u :

Bence onda bütün bir devir dile gelmiş Türk köylüsü :

öte dünyaya dair değil,

bu dünyaya dair kaygılarıyla

Bir şiir yazdım,

garip bir şiir,

«Türk Köylüsü» diye

Bir tuhaf mı oluyor böyle günlerde şiir yazmak?

Her ne hâl ise, hoşça kal, gözlerinden öperim


Kardeşin

Nurettin Eşfak






TÜRK KÖYLÜSÜ

Topraktan öğrenip

kitapsız bilendir

Hoca Nasreddin gibi ağlayan

Bayburtlu Zihni gibi gülendir

Ferhad'dır

Kerem'dir

ve Keloğlan'dır

Yol görünür onun garip serine,

analar, babalar umudu keser,

kahbe felek ona eder oyunu

Çarşambayı sel alır,

bir yâr sever

el alır,

kanadı kırılır

çöllerde kalır,

ölmeden mezara koyarlar onu

O, «Yûnusû biçâredir

Baştan ayağa yâredir»,

ağu içer su yerine

Fakat bir kerre bir derd anlayan düşmeyegörsün önlerine

ve bir kerre vakterişip

«-Gayrık yeter!»

demesinler

Bunu bir dediler mi,

«İsrâfil sûrunu urur,

mahlûkat yerinden durur»,

toprağın nabzı başlar

onun nabızlarında atmağa

Ne kendi nefsini korur,

ne düşmanı kayırır,

«Dağları yırtıp ayırır,

kayaları kesip yol eyler âbıhayat akıtmağa»



BEŞİNCİ BAP


920'NİN 16 MARTI ve MANASTIRLI HAMDİ EFENDİ ve REŞADİYELİ VELİ OĞLU MEMET'İN HİKÂYESİ


«Bu hamiyetli ve cesur, Manastırlı Hamdi Efendi olmasaydı, İstanbul felâketinden kim bilir haber almak için ne kadar intizarlar içinde kalacaktık İstanbul'da bulunan nâzır, mebus, kumandan, teşkilâtımız mensupları içinden bir zat çıkıp vaktiyle bize haber vermeği düşünmemiş olduğu anlaşılıyor Demek ki cümlesini heyecan ve helecan kaplamıştı Bir ucu Ankara'da bulunan telin İstanbul'da bulunan ucuna yanaşamayacak kadar şaşkın bir hale gelmiş olduklarına bilmem ki hükmetmek caiz olur mu?»

(Nutuk, s 295, Devlet Basımevi, İstanbul 1938)


920'nin 16 Martı

Öğleden evvel

saat onda

makina başında şöyle bir telgraf aldı Ankara'daki :

«Der-aliye 16/3/1920

İngilizler bastı bu sabah

Şehzadebaşı'ndaki Muzika karakolunu

Müsademe edildi

İşgal altına alıyorlar İstanbul'u şimdi

Berâyi malûmat arzolunur

Manastırlı Hamdi»

920'nin 16 Martı

Harbiye Nezareti telgrafhanesi buldu Ankara'yı :

«Etrafta dolaşıyor İngiliz askerleri

Şimdi işte

İngiliz askerleri giriyorlar nezarete

İşte giriyorlar içeri

Nizamiye kapısına

Teli kes

İngilizler burdadır»

920'nin 16 Martı

Manastırlı Hamdi Efendi

buldu Ankara'dakini tekrar :

«Paşa hazretleri,

Harbiye telgrafhanesini de işgal etti İngiliz bahriye askeri

Tophane'yi de işgal ediyorlar bir taraftan,

bir taraftan da zırhlılardan asker ihraç olunuyor

Vaziyet vehamet kesbediyor efendim

Paşa hazretleri,

Emri devletlerine muntazırım

16 Mart 1920

Hamdi»


920'nin 16 Martı

Durumu bir daha tekrar etti Hamdi Efendi :

«Sabah bizim asker uykuda iken

İngiliz bahriye efradı karakolu işgal etmekte iken

askerlerimiz uykudan şaşkın kalkınca müsademe başlıyor

Neticede bizden altı şehit, on beş mecruh olup

İngilizler zırhlıları rıhtıma yanaştırıp

Beyoğlu ve Tophane'yi işgal edip

İşte Beyoğlu telgrafhanesi de yok

İşte Beyoğlu telgraf memurları geldiler

Kovmuşlar


Yazan: Nazım HikmetNazım Hikmet Ran (1902-1963) 1902 yılında Selanik'de doğmuştur İlköğrenimini İstanbul'da Göztepe Taşmektep, Galatasaray Lisesi ilk bölümü (1914), Nişantaşı Numune Mektebi'nde tamamlamış, orta öğrenimi ise, daha 12 yaşında iken yazdığı "Bir Bahriyelinin Ağzından" adlı bir şiirini dinleyip çok beğenen Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın öğüdü üzerine geçtiği Heybeliada Bahriye Mektebi'nda yapmıştır (1918) Nazım Hikmet Bahriye'yi bitirdikten sonra Hamidiye Kruvazörü'ne stajyer güverte subayı ola