Tao (Gürcistan)

Çoruh Nehrinin orta havzasında, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Gürcü tarihsel bölgesi Tarihte ilk kez İÖ 1112de, Asur kralı I Tiglapileserin yazıtında "Diaeni" adıyla söz edilmiştir Çoruh Nehri Karadeniz bölgesinin en doğusunda yer alan nehir Karadeniz bölgesinin doğusundadır Uzunluğu 466 kilometredir Bunun 442 kilometresi Türkiye sınırları içinde, 24 kilometresi Sovyetler Birliği sınırları içerisindedir Mescit Dağlarının batı yamaçlarından çıkar Çoruh Dağlarının vâdilerinden geçerek batıya doğru devâm eder Bayburt yakınlarında kuzeye doğru yönelir Rize Dağlarının güney vâdilerine ulaştıktan sonra batı yönünden gelen Pulur Suyu ile birleşerek doğuya doğru yön

Urartu kaynaklarında Urartu Devleti Doğu Anadolu'da yaşamış ilkçağ ulusudur, en parlak döneminde (MÖ IX yy) Hazar Denizi'nden Malatya'ya kadar uzanan alanda egemenlik sürüyordu Başkenti Tuşpa (Van) idi Devletin kuzey sınırları Erzurum ve Erzincan'a, güney sınırlarıysa Musul ve Halep'e kadar uzanıyordu O yıllarda Ön Asya'nın büyük devleti olan Asur Devleti, Urartuların bağımsızlığını tanımak zorunda kaldı

Diaohi adıyla geçer İÖ 401 yılında Yunanlı tarihçi Diaohi (Gürcüce: დიაოხი), Güney Kafkasyada, Karadenizin güneydoğu kıyısında tarihsel bölgenin ve buradaki ilk devletlerden birinin adıdır Diaohiler, bugünkü Gürcülerin ataları olarak kabul edilir Gürcülerin atalarının, Hitit İmparatorluğu, Asur, Urartu gibi Doğunun eski güçlü devletleriyle ilişkileri vardı

Ksenefon, bu topraklarda yaşayan insanlardan "Taohiler" adıyla söz etmiştir Ksenefon, batıdaki Kartveli boyları Halibler ve Skvitinlerden de söz etmiştir İÖ 1 binyılın başlangıcında Tao, Kolheti Krallığı sınırları içinde yer alıyordu Doğudaki Kartveli boylarının batıya göçünün ve kültürel etkisinin bu dönemde başladığı sanılır Doğu Kartveli devleti olan Kartli Krallığının ortaya çıktığı (İÖ 4-3 yy) dönemde, Tao bu devletin bir parçasıydı İÖ 2 yüzyılın başlangıcında Ermeni devletinin denetimine geçti Sonraki yüzyıllarda Tao, Kartli ve Ermenistan arasında bir çekişme alanı oldu İS 1-2 yüzyıllarda Tao yeniden Kartli sınırları içinde kaldı Daha sonra Ermeniler yeniden ele geçirdi ve Tao, 4-7 yüzyıllarda Mamikonyan ailesinin mülkü olarak kaldı


Ermenistan devletinin ekseni içinde bulunması, Taonun Ermeni etkisi altında kalmasına yol açıyordu Kartveli nüfusu, kendi etnik ve kültürel çehresini giderek kaybediyordu Dinsel ayrışma sırasında, Ermeni Kilisesi monofizitliği seçereken Gürcü Kilisesi diofizitliği benimsedi Tao, diofizitliğin güçlü merkezi haline geldi 7 yüzyılda Kartveli nüfusu kendi etnik ve dinsel kültürüne dönmeye başladı Tao, yönetsel açıdan Kartli Krallığının bir parçası haline geldiği 8 yüzyılda bu süreç daha da pekişti 8-10 yüzyıllarda burada çok sayıda manastır inşa edildi Bana, Hahuli, Oşki, Parhali, Dört Kilise bunların başında gelir Tao, Kartveli devletinin ve kültürünün başta gelen merkezlerinden biri oldu Bagrationi (Bagratlı) hanedanın krallığı burada başladı I Aşot Büyük Kuropalati, Tornike Eristavi gibi devlet adamları, İoane Mtatzmindeli, Ekvtime Mtatzmindeli gibi kültür adamları burada yetiştiler Tao, 12-13 yüzyıllarda Gürcistanın sınır prensliklerinden biriydi 13 yüzyılın ikinci yarısında Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer aldı 14 yüzyıldan itibaren birleşik Gürcistanın bir parçasıydı Gürcistanın krallık ve prensliklere bölündüğü 15 yüzyılın ikinci yarısında Samtshe-Saatabago topraklarına katıldı 1550lerde, Samtshe-Saatabagonun batı bölümünü, Mesheti, Şavşeti ve Taoyu Osmanlılar ele geçirdilerKaynaklar Vikipedi