Sözlü Edebiyat

Türk Edebiyat Tarihi
Sözlü Edebiyat Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdeki edebiyatttırBu dönem edebiyatı sözlü olarak üretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını sürdürmüştürBu dönemde edebiyatımızı Şamanizm,Maniheizm,Budizm gibi dinler etkilemiştir


==Sözlü Dönemin Özellikleri==

1Bu dönem edebiyatı müzik eşliğinde kopuz adı verilen sazla dile getirilmiştir

2Ölçü olarak ulusal ölçümüz olan hece ölçüsü kullanılmıştır

3Nazım birimi dörtlüktür

4Dönemine göre arı bir dili vardır

5Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir

6Daha çok doğa,aşk ve ölüm konuları işlenmiştir

7Bu döneme yönelik elimizdeki en eski kaynak Kaşgarlı Mahmut`un Divan-ı Lügat-it Türk adlı eseridir

===Dönemin Ürünleri===

1 Koşuk:Sığır denilen sürek avlarında söylenen şirlerdirKonusu daha çok doğa,aşk,şavaş ve yiğitliktirBu tür daha sonra halk edebiyatında koşma adıyla anılmıştır

2Koşmanın İslamiyet'ten önceki şeklidir, İslamiyet öncesi Türk Edebiyatı'nda aşk, yiğitlik ve tabiat güzellikleri konularını işleyen şiirlere denirdi Şekil ve muhteva bakımından koşma'ya benzer Nazım birimi dörtlüktür Genellikle yedili veya onbirli hece vezniyle söylenir


Koşuk'larda ilk üç mısra kendi arasında kafiyeli, dördüncü mısralar ise birbiri ile kafiyelidir Koşuk, İslamiyet önce edebiyatımızda çok yaygın, olarak kullanılan bir nazım şekli olarak dikkati çeker

Savönemin özlü sözleridirBugünkü atasözlerinin ilk biçimi niteliğindedir

3kelam söz haber; iddia, tez

Sagu:Yuğ adı verilen ölüm törenlerinde ölen kişinin erdemlerini ve onun ölümünden duyulan hüznü dile getiren şiirlerdir

4İslamiyet'ten önceki Türk şiirinde ölen sevilen bir kişinin veya kahramanın ardından söylenen ve onun iyiliğini, dürüstlüğünü, ahlakını, faziletini anlatan dolayısıyla ölümünden duyulan acıyı dile getiren şiirlerdir


Sagular hece vezniyle söylenir, nazım birimi dörtlüktür Her dörtlüğün ilk üç mısrası birbiri ile kafiyeli, dördüncü mısralar ise kendi aralarında kafiyelidir Dörtlüklerin son mısralarının birbiri ile kafiyeli oluşu ayni zamanda dörtlükler arası bir bağ görevi görmektedir Türk

Destan:Toplumu derinden etkileyen olaylar sonucunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım türüdür

===Sözlü dönem destanlarının özellikleri===

1Toplumun ortak görüşleri yansıtılmıştır

2Olağanüstü özellikler bulunmaktadır

3Önemli kişiler han, kral gibi seçkin kişilerden veya toplumun kabullendiği bir kahramandan ibarettir

4Söyleyiş milli dil tarzındadır

5Oldukça uzun yazılardır

6Milli nazım ölçüsü kullanılmıştır

7Konuları bakımından savaş,deprem,yangın,mizah,ünlü kişilerin yaşamları şeklinde gruplandırma yapmak mümkündür

==Türk destanları==
Destanlarımız yazıya geçirilmedikleri için bugün bunların ancak konularını bilmekteyiz
Bunları da İran, Çin ve Arap kaynaklarından öğreniyoruz

===Saka Devri Destanları===

1) Alp Er Tunga Destanı: Türk-İran savaşlarında Alp Er Tunga`nın
yiğitliklerini ve bu savaşları anlatır


2) Şu Destanı: İskender`le Türkler arasındaki savaşı ve Türk hakanı Şu`nun
kahramanlıklarını anlatır


===Hun Devri Destanları===

Oğuz Destanı, Hun hükümdarı Mete`yi ve onun yaşamını anlatır

===Göktürk Destanları===

1) Bozkurt Destanı: Göktürklerin dişi bir kurttan türeyişini anlatır

2) Ergenekon Destanı: Bir savaşta yenilen ve Ergenekon`a kaçan Türklerin
orada bir demir dağı eritip intikamlarını almalarını anlatır

===Uygur Devri Destanları===

1) Türeyiş Destanı: Uygurların bir erkek kurttan türeyişini anlatır

2) Göç Destanı: Uygur Türkleri`nin anayurtlarından göçünü anlatır

NOT: Destanlar oluşumları bakımından iki grupta incelenebilir:

a) Doğal Destanlar: Halk arasında ortaya çıkan anonim ürünlerdir Bunlar
genellikle daha sonra bir şair tarafından derlenip düzenlenmiştir Bu türe
örnek olarak şu destanları sıralayabiliriz

İliada, Odysseia, Yunanlıların (Homeros)
Kalevala, Finlilerin
Nibelungen, Almanların
Ramayana, Hintlilerin
Cid, İspanyolların
Chanson de Roland, Fransızların
Gılgamış, Sümerlerin

b) Yapma (Suni) Destanlar: Bir olayın doğal destana benzetilerek bir şairce
destanlaştırılmasıdır Yapma destan örneği olarak şunları sıralayabiliriz:

Virgilius Aeneit

Dante İlahi Komedi

Tasso Kurtarılmış Kudüs

Milton Kaybolmuş (Kaybedilmiş) Cennet

Firdevsi Şehnâme

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Sözlü Edebiyat maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilirEfsanelerle değişikliğe uğramış tarihi bir olayın izlerini taşıyan destan, bir milletin hayal gücünü en çok doyurabilecek en eski edebiyat biçimidir Hangi edebiyat söz konusu olursa olsun kendiliğinden doğmuş ilkel halk destanlarının var olabileceğine bugün artık inanılmaz


İlkçağın en uzak dönemlerinden bize kadar gelen destanlar bile bir edebiyat çalışmasının ürünüdür; sözlü bile olsa bilinçli bir çabanın ve kişisel bir yeteneğin verimidir Bununla birlikte destanların kolektif bir yanı da