Haçın Anlamı

Günümüzde Hıristiyanlığın en önemli simgesi olan haç, Hz İsa zamanından asırlar önce de toplumlarda ruhani ve tanrısal anlamları olan bir simge idi Şeklinin sade, yapımının basit olmasından dolayı medeniyetin başlangıcından beri ufak tefek değişikliklerle dini amaçlarla ve tapmakların süslenmesinde kullanıldı


Haç motifi tarih boyunca:

İskandinavya'da Tanrı Thor'un sembolü olarak,
Babilliler'de ucuna bir hilal şekli eklenerek ay Tanrısının sembolü olarak,
Asurlular'da güneş ışınlarının yayıldığı dört yönü göstermek amacıyla,
Hindistan'da dikey ve yatay çizgilerle ilahi ve dünyevi güçleri belirtmek amacıyla,
Mısır'da ucuna su damlası şekli ilave edilerek ruhun ölümsüzlüğü ve yaşamın simgesi olarak,


kullanılmıştır Ayrıca Fenike, Çin, Pers, İnka ve Aztek kültürlerinde de haç bir şekilde yer almıştır


Peki nasıl olmuştu da Hıristiyanlık dünyası haçı kendisine sembol olarak seçmişti? Haç, Hz İsa'nın çarmıha gerilerek öldürüldüğü bir ölüm aracının şekli değil miydi? Hz İsa bir ağaçta veya darağacında asılsa veya boynu vurularak öldürülseydi bu sefer de darağacı, ilmik veya bir balta mı Hıristiyanlığın sembolü olacaktı? Bir dinin sembolü olarak niçin bir ölüm aracının seçilmesine gerek görülmüştü?


Aslında Hz İsa'nın üzerine bağlanarak öldürüldüğü direğin şekli konusundaki söylentilerin hepsi rivayettir Dini kitaplar bu detaydan bahsetmezler O zamanlar bölgenin hakimi olan Romalılar kendi vatandaşları olan suçluları boyunlarını vurarak idam ederlerken köleleri ve vatandaş olmayanları yere çakılmış direklere bağlayıp kırbaçlayarak öldürüyorlardı


Romalılar bazı ağır suçluları ise bir direğe tutturdukları ikinci bir 'T' şeklindeki ağaca bağlıyorlar, mahkumun kollarını iki yana açarak çiviliyorlardı Yere çakılı birinci direk infaz yerinde devamlı hazır bulunurken, 'T' şeklindeki ikinci parça mahkumlar tarafından sırtta taşınarak infaz mahalline getiriliyordu


Hz İsa'nın yere çakılmış düz bir sırığa mı yoksa 'T' şeklindeki bir parçaya mı bağlandığı açık değildir İncil'in İngilizce tercümesi bunu haç olarak yorumlarken Yunanca kopyasında ismi 'stauros' olarak geçer Her ne kadar bu kelime günümüzde haç anlamında kullanılan istavroz kelimesinin kökeni olsa da 'stauros'un eski Yunanca'daki anlamı yere çakılmış kazık veya direktir


Hıristiyanlığın başlangıcında, ilk 300 yıl Hıristiyanlık büyük bir suç sayılıyor, Romalılar bu dini kabul edenleri acımasızca yok etmeye çalışıyorlardı Buna karşılık Hıristiyanlar da aralarında bazı gizli işaretler geliştirdiler İlk gizli sembol 'balık'tı Romalılar evlerinin kapılarında veya mezar taşlarında balık şekli gördükleri kişilerin balıkçı olduğunu düşünüyorlar ve bunlara dokunmuyorlardı


Hıristiyanlar birbirlerini tanıyabilmek için başka semboller de geliştirdiler Güvercin, gemi ve gemi çapası figürleri bunların arasında en çok kullanılanlardı Bu arada kullandıkları 'swastika' adı verilen bir başka sembol en emniyetli olanı oldu Artı şeklinde ve uçları kıvrık, yakın zamanlarda Naziler tarafından benimsenen ve gamalı haç diye tabir edilen haç şekli aynı zamanda putperestlerin mutluluk sembolü olduğundan dikkati çekmiyordu


Hıristiyanlığın organize olması ve yayılması sürecinde ilk Hıristiyanlar haç sembolüne pek iyi gözle bakmadılar Haç figürü onlarda ölüm, korku, işkence ve kutsal ruha yapılan bir saygısızlığı çağrıştırıyordu Daha da önemlisi ilk 300 yıl boyunca Hıristiyanlar haçın aslında putperest orijinli olduğunu bir türlü kafalarından atamadılar ve sonunda gönülsüzce kabul ettiler


Hıristiyanlığın devlet dini, haçın da onun sembolü olarak kabulü İmparator Konstantin zamanına rastlar Konstantin bir gece gökyüzünde haç gördüğünü iddia eder ama tarihin akışını asıl etkileyen annesi Helena'dır Sonradan azize payesi verilen St Helena'nın, 321 yılında Hz İsa'nın üzerinde öldürüldüğü haç şeklindeki çarmıhı bulduğu, bunun Kudüs'te bir kilisede muhafaza edildiği ve parçalarının dolaştırılarak çeşitli ülkelerde halka gösterildiği söylentileri haç üzerindeki bütün olumsuz görüşleri sildi Müthiş ilgi uyandıran bu söylenti sonucu haç Hıristiyan dünyasında bir tapınma aracı ve inanç simgesi durumuna geldi


Hz İsa'nın çarmıha gerilme sahnesi yedinci yüzyıla kadar Hıristiyan sanatlarında hiç görülmez O zamana kadar resimlerde Hz İsa'nın mucizeleri, şifa dağıtımı, göğe çıkışı ve yeniden dirilme temaları veya kucağında bir kuzu taşıyan çoban tasvirleri kullanıldı


Başlangıçta tek başına kullanılan haç figürü zamanla üzerinde çarmıha gerilmiş Hz İsa motifiyle kullanılmaya başlandı Kiliselerin, mezarların üzerine konulması, törenlerde taşınması, vaftiz törenlerinde adaylara, hastalara ve ölüm döşeğindekilere haç gösterilerek öptürülmesi adet oldu


Daha sonraları Hz İsa'nın taşıdığı haçı vücudunda hissetmenin bir göstergesi olarak haç çıkarmak adeti yayıldı Latinler sağ ellerini alından göğüse, sol omuzdan sağ omuza götürüp, 'baba, oğul ve kutsal ruh adına' diyerek haç çıkartırlarken Ortodokslar ellerini sadece sağ omuzdan sol omuza götürürler Protestanlar haç çıkartmazlar