Havai Fişek Havai Fişeğin Kimyası

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Havai fişeğin kimyası
Havai fişeklerin renkleri genelde yıldız adı verilen ve yakıldığında kuvvetli ve parlak ışık veren karıştırılmış kimyasallarla üretilir

Yıldızlar 5 temel karışımdan oluşur

Yakıt : Yıldızların yanmasını sağlar
Oksitler : Bu bileşim oksijen üreterek yakıtın daha iyi yanmasını sağlar

Renk : Kimyasallar tarafından üretilir

Tutkal : Yıldızları oluşturan kimyasalların bir arada kalmasını sağlar

Klor verici : Renkli alevin gücünü artırır

Bağzen oksitlerde bu işlevi yerine getirir

Yaygın olarak kullanılan kimyasallar aşağıda tablo haline getirilmiştir

Renk veren tüm kimyasalların havai fişeklerede renk verecek anlamına gelmez

Fakat aşağıdaki kimyasallar doğru hazırlanmış karışımlarda saf ve parlak ışık verir

Renk

Metal

Örnek Karışım

Kırmızı
Stronsiyum (parlak kırmızı)
Lityum (normal kırmızı)

SrCO3 ( stronsiyum karbonat)
Li2CO3 (lityum karbonat)

Turuncu
Kalsiyum
CaCl2 (kalsiyum klorid)

Sarı
Kalsiyum
CaCl2 (kalsiyum klorid)

Yeşil
Baryum
BaCl2 (baryum klorid)

Mavi
Bakır
CuCl2 (bakır klorid), düşük sıcaklıkta

Çivit mavisi
Sezyum
CsNO3 (sezyum nitrat)

Menekşe rengi
Potasyum
Rubidyum

KNO3 (potasyum nitrat)
RbNO3 (rubidyum nitrat)

altın
Mangal kömürü, demir veya lamba isi

Beyaz
Titanyum, aluminyum, berilyum veya magnezyum tozu

Genellikle Mag Yıldızı olarak adlandırılan en parlak yıldızlar aluminyumla yakıtlandırılır

Magnezyum ise düşük oksit özelliği nedeniyle havai fişek endüstrisinde nadir olarak kullanılır

Sıkça her metalin bir alaşımı olan magnaliyum kullanılır

Pek çok havai fişek ürününün üretiminde toksik olmayan kimyasallar kullanılır

Ama bağzı kimyasallarda ise cild hassasiyetini artırıcı veya toz nedeniyle nefes almayı zorlaştıran bir miktar toksik bulunur

HAVAİ FİŞEK ENDÜRTRİSİNDE KULLANILAN KİMYASALLARIN ÖZETİ

Sembol

Kimyasal adı

Havai fişeklerdeki kullanımı

Al
Aluminyum
Aluminyum gümüş ve beyaz renkli alev ve kıvılcım üretiminde kullanılır

Kıvılcım için kullanılan en yaygın kimyasaldır

Ba
Baryum
Baryum yeşil renk üretmek için ve kararsız maddelerin daha kararlı hale getirilmesinde kullanılır

C
Karbon
Karbon havai fişeklerde itici gücü oluşturan kara barutun ana maddesidir

Karbon havai fişekler için yakıt sağlar

Karbonun havai fişeklerde ki ana formları siyah karbon, şeker ve nişastadır

Ca
Kalsiyum
Kalsiyum havai fişeklerin rengini koyulaştırmak için kullanılır

Kalsiyum tuzu turuncu renk üretimde kullanılır

Cl
Klor
Klor havai fişekler içerisindeki oksitlenme için önemli bir kimyasaldır

Renk üreten pek çok metal tuzu içerisinde klor bulunur

Cu
Bakır
Havai fişeklerde mavi renk üretiminde kullanılır

Fe
Demir
Demir kıvılcım çıkartmak için kullanılır

Metalin sıcaklığı kıvılcımın rengini belirler

K
Potasyum
Potasyum havai fişek karışımlarında oksitlenmeye yardım eder

Potasyum nitrat, potasyum klorat ve potasyum perklorat önemli oksitleyicilerdir

Li
Lityum
Lityum metali havai fişeklerde kırmızı renk üretiminde kullanılır

Özellikle lityum karbonat en önemli renk vericidir

Mg
Magnezyum
Magnezyum yandığında çok parlak ışık üretir

Böylece beyaz kıvılcım eklemek ve havai fişeklerin bütün rengini parlatmak için kullanılır

Na
Sodyum
Sodyum havai fişeklerde altın ve sarı renk üretiminde kullanılır

Renk o kadar parlak olur ki diğer renkleri kapatır

O
Oksijen
Havai fişeklerin yanma reaksiyonları oksitlenme içerir

Oksitler genellikle nitratlar, kloratlar ve perkloratlardır

Bağzen bu kimyasallar oksijen ve renk üretmek için de kullanılır

P
Fosfor
Fosfor havada anında yanar ve bağzı karanlık efektlerin korunu oluşturur

Havai fişeğin bileşimindeki yakıt olarakta kullanılabilir

S
Sülfür
Sülfür itici yakıt olan kara barutun elemanlarından biridir

Sb
Antimon
Havai fişeklerdeki pırıltı efektini oluşturmak için kullanılır

Sr
Stronsiyum
Stronsiyum tuzu havai fişeklerde kırmızı rengi verir

Stronsiyum bileşikleri havai fişek karışımlarının kararlılık seviyelerini ayarlamak için de olduçça önemli bir kimyasaldır

Ti
Titanyum
Titanyum metali toz veya parçacık halinde yakıldığında gümüş renkli kıvılcım verir

Zn
Çinko
Mavimsi beyaz bir metal olan çinko havai fişek ve diğer proteknik malzemelerde duman efekti yapımında kullanılır

Kaynak : Wikipedia

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Havai Fişek Havai Fişeğin Kimyası Havai fişeğin kimyası Havai fişeklerin renkleri genelde yıldız adı verilen ve yakıldığında kuvvetli ve parlak ışık veren karıştırılmış kimyasallarla üretilir Yıldızlar 5 temel karışımdan oluşur Yakıt : Yıldızların yanmasını sağlar Oksitler : Bu bileşim oksijen üreterek yakıtın daha iyi yanmasını sağlar Renk : Kimyasallar tarafından üretilir Tutkal : Yıldızları oluşturan kimyasalların bir arada kalmasını sağlar Klor verici : Renkli alevin gücünü artırır Bağzen oksitlerde bu işlevi yerine getirir Yaygın olarak kullanılan kimyasallar aşağıda tablo haline getirilmiştir Renk veren tüm kimyasalların havai fişeklerede renk verecek anlamına gelmez Fakat aşağıdaki kimyasallar doğru hazırlanmış karışımlarda saf ve parlak ışık verir Renk Metal Örnek Karışım Kırmızı Stronsiyum (parlak kırmızı) Lityum (normal kırmızı) SrCO3 ( stronsiyum karbonat) Li2CO3 (lityum karbonat) Turuncu Kalsiyum CaCl2 (kalsiyum klorid) Sarı Kalsiyum CaCl2 (kalsiyum klorid) Yeşil Baryum BaCl2 (baryum klorid) Mavi Bakır CuCl2 (bakır klorid), düşük sıcaklıkta Çivit mavisi Sezyum CsNO3 (sezyum nitrat) Menekşe rengi Potasyum Rubidyum KNO3 (potasyum nitrat) RbNO3 (rubidyum nitrat) altın Mangal kömürü, demir veya lamba isi Beyaz Titanyum, aluminyum, berilyum veya magnezyum tozu Genellikle Mag Yıldızı olarak adlandırılan en parlak yıldızlar aluminyumla yakıtlandırılır Magnezyum ise düşük oksit özelliği nedeniyle havai fişek endüstrisinde nadir olarak kullanılır Sıkça her metalin bir alaşımı olan magnaliyum kullanılır Pek çok havai fişek ürününün üretiminde toksik olmayan kimyasallar kullanılır Ama bağzı kimyasallarda ise cild hassasiyetini artırıcı veya toz nedeniyle nefes almayı zorlaştıran bir miktar toksik bulunur HAVAİ FİŞEK ENDÜRTRİSİNDE KULLANILAN KİMYASALLARIN ÖZETİ Sembol Kimyasal adı Havai fişeklerdeki kullanımı Al Aluminyum Aluminyum gümüş ve beyaz renkli alev ve kıvılcım üretiminde kullanılır Kıvılcım için kullanılan en yaygın kimyasaldır Ba Baryum Baryum yeşil renk üretmek için ve kararsız maddelerin daha kararlı hale getirilmesinde kullanılır C Karbon Karbon havai fişeklerde itici gücü oluşturan kara barutun ana maddesidir Karbon havai fişekler için yakıt sağlar Karbonun havai fişeklerde ki ana formları siyah karbon, şeker ve nişastadır Ca Kalsiyum Kalsiyum havai fişeklerin rengini koyulaştırmak için kullanılır Kalsiyum tuzu turuncu renk üretimde kullanılır Cl Klor Klor havai fişekler içerisindeki oksitlenme için önemli bir kimyasaldırRenk üreten pek çok metal tuzu içerisinde klor bulunur Cu Bakır Havai fişeklerde mavi renk üretiminde kullanılır Fe Demir Demir kıvılcım çıkartmak için kullanılır Metalin sıcaklığı kıvılcımın rengini belirler K Potasyum Potasyum havai fişek karışımlarında oksitlenmeye yardım eder Potasyum nitrat, potasyum klorat ve potasyum perklorat önemli oksitleyicilerdir Li Lityum Lityum metali havai fişeklerde kırmızı renk üretiminde kullanılır Özellikle lityum karbonat en önemli renk vericidir Mg Magnezyum Magnezyum yandığında çok parlak ışık üretir Böylece beyaz kıvılcım eklemek ve havai fişeklerin bütün rengini parlatmak için kullanılır Na Sodyum Sodyum havai fişeklerde altın ve sarı renk üretiminde kullanılır Renk o kadar parlak olur ki diğer renkleri kapatır O Oksijen Havai fişeklerin yanma reaksiyonları oksitlenme içerir Oksitler genellikle nitratlar, kloratlar ve perkloratlardır Bağzen bu kimyasallar oksijen ve renk üretmek için de kullanılır P Fosfor Fosfor havada anında yanar ve bağzı karanlık efektlerin korunu oluşturur Havai fişeğin bileşimindeki yakıt olarakta kullanılabilir S Sülfür Sülfür itici yakıt olan kara barutun elemanlarından biridir Sb Antimon Havai fişeklerdeki pırıltı efektini oluşturmak için kullanılır Sr Stronsiyum Stronsiyum tuzu havai fişeklerde kırmızı rengi verir Stronsiyum bileşikleri havai fişek karışımlarının kararlılık seviyelerini ayarlamak için de olduçça önemli bir kimyasaldır Ti Titanyum Titanyum metali toz veya parçacık halinde yakıldığında gümüş renkli kıvılcım verir Zn Çinko Mavimsi beyaz bir metal olan çinko havai fişek ve diğer proteknik malzemelerde duman efekti yapımında kullanılır Kaynak : Wikipedia