Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti Tarih

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Tarih
1930'lı yıllarda Doğu Türkistan'ı yöneten Sincan Eyalet hükümetine karşı Uygurlar başta olmak üzere müslümanların bağımsız hareketini
birleştirerek Tarım Havzasının güneybatısında yer alan Kaşgar'da kurulan hükümet

Kuzeybatı'nın Üç Ma'sı olarak ünü kazanan müslüman Hui asker hiziplerin bir kolu olan Ma Zhongying'nın ordusu Sincan'a kadar genişlemeye
başlamıştır

Buna karşın yerli halklar önce 1931'de Kumul'da 1932'de Turfan'da isyan başlatmışlardır

Kumul'lu Hoca Niyaz önderliğindeki
isyan gücü Eyalet ordusunun hücumune uğrayarak batıya çekilmek zorunda kalmıştır

Ma Chungying ordusunun saldırıya uğramamış Tarım havzasının güneyindeki Hotan'da da 1933'te Muhammed Amin Buğra isyan etmiştir

İsyancılar Hanlı memurları kovarak Hotan'ı aldıktan sonra Yarkand ve Kaşgar'a ilerleyerek Kumlu ve Turfan'dan sağınmış güçleriyile birlikte
12 Kasım 1932'de Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etmiştir

Cumhurbaşkanlığına Kumul'u temsilen Hoca Niyaz, başbakanlığına Hotan'ı temsilen Sabit Damulla Abdulbaki seçilmiştir

Doğu Türkistan
İslam Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve Türkiye Cumhuriyeti gibi ülkelerin tanımalarını istediyse kabul edilmemiştir

1933'de Doğu Türkistan kargaşa içindeydi

12 Mart 1933'de Urumçi'deki Sincan Eyalati hükümetinde Genelkurmay başkanı Chen
Zhong'nun Beyaz Rus birlikleriyle birlikte giriştiği darbe başarısızlığıyla sonuçlanmıştır

Turfan'ı işgal eden Ma Chungying ordusunun tehdidine karşı Urumçi'daki Sincan Eyalet hükümeti Sovyetler Birliği'nden yardım ve
müdahalesini istemiş ve 1934'de Kızıl Ordu'ya bağlı iki tugay Şincan'a girmiştir

Kızıl Ordusu'ndan kaçan Ma Chnagying ordusu Hotan'a
saldırmış ve Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti ordusunu imha etmiştir

Böylece 6 Şubat 1934'de cumhuriyeti yıkılmıştır

Cumhurbaşkanı Hoca Niyaz ve Savunma Bakanı Muhiti, Sovyetler vasıtasıyla Sincan Eyalet hükümeti asker müffetişi olan ve "Sincan Kralı" olarak
adlandırılacak olan Sheng Shicai ile anlaşarak başbakanı Sabit Damulla Abdulbaki'yi Şincan Eyalet hükümetine teslim etmiş ve Hoca
Niyaz ise Sincan Eyalet hükümetinin başbakan yardımcısı olmuştur

Kaynak : Wikipedia

08-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti Tarih Tarih 1930'lı yıllarda Doğu Türkistan'ı yöneten Sincan Eyalet hükümetine karşı Uygurlar başta olmak üzere müslümanların bağımsız hareketini birleştirerek Tarım Havzasının güneybatısında yer alan Kaşgar'da kurulan hükümet Kuzeybatı'nın Üç Ma'sı olarak ünü kazanan müslüman Hui asker hiziplerin bir kolu olan Ma Zhongying'nın ordusu Sincan'a kadar genişlemeye başlamıştır Buna karşın yerli halklar önce 1931'de Kumul'da 1932'de Turfan'da isyan başlatmışlardır Kumul'lu Hoca Niyaz önderliğindeki isyan gücü Eyalet ordusunun hücumune uğrayarak batıya çekilmek zorunda kalmıştır Ma Chungying ordusunun saldırıya uğramamış Tarım havzasının güneyindeki Hotan'da da 1933'te Muhammed Amin Buğra isyan etmiştir İsyancılar Hanlı memurları kovarak Hotan'ı aldıktan sonra Yarkand ve Kaşgar'a ilerleyerek Kumlu ve Turfan'dan sağınmış güçleriyile birlikte 12 Kasım 1932'de Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etmiştir Cumhurbaşkanlığına Kumul'u temsilen Hoca Niyaz, başbakanlığına Hotan'ı temsilen Sabit Damulla Abdulbaki seçilmiştir Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve Türkiye Cumhuriyeti gibi ülkelerin tanımalarını istediyse kabul edilmemiştir 1933'de Doğu Türkistan kargaşa içindeydi 12 Mart 1933'de Urumçi'deki Sincan Eyalati hükümetinde Genelkurmay başkanı Chen Zhong'nun Beyaz Rus birlikleriyle birlikte giriştiği darbe başarısızlığıyla sonuçlanmıştır Turfan'ı işgal eden Ma Chungying ordusunun tehdidine karşı Urumçi'daki Sincan Eyalet hükümeti Sovyetler Birliği'nden yardım ve müdahalesini istemiş ve 1934'de Kızıl Ordu'ya bağlı iki tugay Şincan'a girmiştir Kızıl Ordusu'ndan kaçan Ma Chnagying ordusu Hotan'a saldırmış ve Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti ordusunu imha etmiştir Böylece 6 Şubat 1934'de cumhuriyeti yıkılmıştır Cumhurbaşkanı Hoca Niyaz ve Savunma Bakanı Muhiti, Sovyetler vasıtasıyla Sincan Eyalet hükümeti asker müffetişi olan ve "Sincan Kralı" olarak adlandırılacak olan Sheng Shicai ile anlaşarak başbakanı Sabit Damulla Abdulbaki'yi Şincan Eyalet hükümetine teslim etmiş ve Hoca Niyaz ise Sincan Eyalet hükümetinin başbakan yardımcısı olmuştur Kaynak : Wikipedia